کلیدگروپ سند طرزالعمل مصرف بودجه‌ی منظورشده برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا را به‌دست آورده که در ماده‌ی سوم این طرزالعمل، ساحات مصرف و استفاده از بودجه‌ی منظورشده در شش بند خلاصه شدهاست:
1. تدارک ادویه جات، سامان آلات، اجناس و ابزار مخصوص مبارزه با کرونا؛
2. مصارف اعلانات و اشتهارات به منظور وقایه و جلوگیری از گسترش ویروس کرونا؛
3. به کرایه‌گیری اماکن جهت قرنطین و یا مراقبت مبتلایان ویروس کرونا؛
4. کمک به افراد و خانواده های نیازمند که در قرنطین قرار دارند؛
5. اجرای معاش و یا امتیاز مادی جهت تشویق داکتران و افرادی که در مبارزه با ویروس کرونا در خط مقدم قرار دارند؛
6. استفاده در سایر موارد ضروری و جدی که در این طرزالعمل به آن‌ها اشاره نشده و به تایید کتبی کمیته‌ی نظارت به مصرف رسیده باشد.
اما مسوولان بخش صحت و اداره‌های محلی ولایات غربی افغانستان می‌گویند که ۲۹۹ میلیون افغانی تنها در بخش‌هایی که در بند اول و دوم این ماده ذکر شده، به مصرف رسیده‌است.
طبق ارقام اداره‌های محلی ولایات حوزه‌غرب، ۴۰۰ میلیون افغانی برای هرات، ۳۴ میلیون افغانی برای فراه، ۲۰ میلیون افغانی برای غور و ۲۰ میلیون هم برای بادغیس از سوی حکومت مرکزی جهت مبارزه با ویروس کرونا، اختصاص داده شدهاست.
یافته‌های کلید نشان می‌دهد که از این بودجه، ۲۷۰ میلیون افغانی در هرات، ۱۴ میلیون افغانی در فراه و ۱۵ میلیون افغانی هم از بودجه‌ی اختصاصی ولایت غور برای گذر از موج اول ویروس کرونا به مصرف رسیده‌است، اما بودجه‌ی ولایت بادغیس بنا به اظهارات اداره‌ی صحت این ولایت به دلیل کم‌توجهی اعضای کمیته‌ی مبارزه با ویروس کرونا تا هنوز مصرف نشده‌است.
مسوولان محلی و بخش صحت ولایات حوزه غرب بیان می‌دارند که با پیش‌بینی احتمال فاجعه‌ی انسانی، بودجه‌ی اختصاصی برای مبارزه با ویروس کرونا در این ولایات بسنده نیست.
۱۴میلیون افغانی برای تداوی معتادین بی‌سرپناه در ولایت هرات اختصاص داده شدهاست
طبق اظهارات روسای اداره‌های صحت در ولایات فراه، غور و بادغیس، به بیش از دو برابر بودجه‌ی اختصاصی نیاز است.
بربنیاد آمارهای بخش صحت ولایات حوزه غرب از آغاز شیوع ویروس کرونا تا ۱۵ ثور، بیش از ۶۳۰ واقعه مثبت ویروس کرونا تشخیص شدهاست.
با آن‌که روند طی مراحل تدارکات و صلاحیت مصرف بودجه‌ی اختصاصی مبارزه با کرونا طبق یک طرزالعمل به مسوولان محلی سپرده شدهاست، اما روسای اداره‌های صحت حوزه غرب از کندی روند تدارکات و برخوردهای سلیقه‌ای شماری از مسوولان محلی در این زمینه انتقاد دارند.
از ولایت بادغیس کلیدگروپ دریافته‌است که 20 میلیون افغانی بودجه‌ی اختصاصی مبارزه با کرونا در این ولایت، تا هنوز برای خریداری لوازم و تجهیزات صحی مورد نیاز مصرف نشده‌است.
این درحالی‌ست که در ولایت بادغیس از آغاز شیوع ویروس کرونا تا ۱۵ ثور، ۲۰ واقعه مثبت کرونا ثبت شده که از این رقم تنها یک مورد بهبود یافته‌است.
عبدالطیف روستایی؛ رییس صحت عامه بادغیس می‌گوید، در این ولایت، ۵۰ بستر برای مراقبت از بیماران کرونا آماده‌گی گرفته شدهاست، اما به دلیل عدم طی مراحل تدارکات بودجه اختصاصی مبارزه با کرونا لوازم مورد نیاز برای این بسترها خریداری نشده‌است.
روستایی می‌افزاید؛ کمیته‌ی محلی که برای مبارزه با کرونا در این ولایت تشکیل شده، اعمال سلیقه‌های شخصی و غیابت برخی از اعضای این کمیته در جلسات مهم سبب شده که بودجه‌ی اختصاصی مبارزه با ویروس کرونا مصرف نشود.
به گفته‌ی وی، این معضلات با اداره‌ی محلی در میان گذاشته شده، اما تا هنوز اقدام عملی صورت نگرفته‌است.
رییس اداره‌ی صحت عامه بادغیس می‌گوید، 25 بستر برای مراقبت بیماران کووید-19 با هزینه‌ی 3 میلیون افغانی از بودجه‌ی عادی اداره‌ی صحت مجهز با وسایل مورد نیاز آماده شدهاست.
اما محمد میرزاده؛ معاون والی بادغیس در مورد عدم مصرف بودجه‌ی اختصاصی برای مدیریت مبارزه با کرونا جزییات ارائه نمی‌کند.
وی می‌گوید که روند تدارکات بودجه در حال تکمیل‌شدن است و به‌زودی سامان آلات و تجهیزات مورد نیاز خریداری خواهد شد.
وی تاکید دارد که این بودجه اکنون می‌تواند نیازمندی‌های بخش صحت را برای مبارزه با ویروس کرونا تامین نماید.
در ولایت هرات که از آغاز شیوع ویروس کرونا تا ۱۵ ثور، ۵۷۱ واقعه مثبت کووید-۱۹ ثبت شدهاست، افزایش رقم واقعات مثبت در این ولایت سبب شده تا مقام‌های مرکزی ۴۰۰ میلیون افغانی جهت مبارزه با ویروس کرونا به این ولایت اختصاص دهند.
طبق اسنادی که کلیدگروپ بدست آورده ، از این بودجه والی هرات صلاحیت دارد که از ۵۰۰ هزار افغانی تا ۵ میلیون افغانی را بدون طی مراحل تدارکاتی به مصرف برساند.
اکنون سراج‌الدین ناصری؛ مدیر مالی و اداری دفتر والی هرات به کلیدگروپ می‌گوید، از ۴۰۰ میلیون افغانی بودجه‌ی اختصاصی مدیریت مبارزه با ویروس کرونا، ۲۷۰ میلیون افغانی برای خریداری تجهیزات و وسایل صحی مورد نیاز پس از طی مراحل تدارکاتی پرداخت شدهاست.
آقای ناصری نوعیت تجهیزات و اجناس خریداری‌شده را مشخص نمی‌کند، اما تاکید دارد که ۱۳۰ میلیون افغانی دیگر هم بسته‌گی به حالت وخیم احتمالی دارد.
مدیر مالی و اداری دفتر والی هرات می‌گوید که از ۴۰۰ میلیون افغانی ۸۰ درصد در بخش صحت، ۱۰ الی ۱۵ درصد برای برنامه‌های آگاهی‌دهی و ۵ درصد دیگر هم برای خریداری مواد ضدعفونی به دیگر اداره‌های دولتی تقسیم‌بندی شدهاست.
به گفته‌ی وی، در کنار این بودجه، ۱۷۰ میلیون افغانی هم وزارت صحت عامه در بخش صحت هرات برای مبارزه با ویروس کرونا وعده داده‌است که تا هنوز از تحقق آن خبری نیست.
با این حال، محمد رفیق شیرزی؛ سخنگوی اداره‌ی صحت عامه هرات به کلیدگروپ می‌گوید که با مصرف ۲۷۰ میلیون افغانی ۱۰ الی ۱۵ درصد نیازمندی‌های صحی جهت مبارزه با ویروس کرونا در این ولایت برطرف شدهاست.
به گفته‌ی وی، ۲۷۰ میلیون افغانی برای خریداری ده دستگاه وینتلاتور، ۱۰۸ بستر در سطح ۹ ولسوالی هرات، یک دستگاه سی تی اسکن و حدود پنج پایه کامپیوتر و چند قلم دوا مورد ضرورت برای بیماران کووید-۱۹ و برخی از لوازم اداری نیز هزینه شدهاست.
براساس معلومات سخنگوی اداره‌ی صحت هرات، این لوازم و تجهیزات از بازار هرات خریداری شدهاست.
وی تصریح می‌کند که در ولایت هرات چهار مرکز تجرید کووید-۱۹ با ۷۰۰ بستر آماده شده که بیشترین تجهیزات طبی در شفاخانه کووید-۱۹ شیدایی اختصاص داده شدهاست با آن‌هم هنوز نیازمندی‌های این مرکز تکمیل نشده‌است.
محمدرفیق شیرزی تاکید دارد که علاوه بر این، در ۹ ولسوالی ۱۲ بستر تجرید برای بیماران کووید-19 نیز در نظر گرفته شدهاست.
سخنگوی اداره‌ی صحت هرات، روند تدارکات مصرف بودجه را کند می‌داند.
به گفته‌ی وی، بسیاری از امکانات و تجهیزات به دلیل همین معضل به موقع در اختیار اداره‌ی صحت قرار نمی‌گیرد.
محمد رفیق شیرزی بیان می‌دارد که از سوی وزارت صحت هم بودجه‌ی خاصی برای ریاست صحت هرات اختصاص داده نشده و تنها از همین ۴۰۰ میلیون افغانی نیازمندی‌های این بخش تامین می‌گردد.
سراج‌الدین ناصری؛ مدیری مالی و اداری دفتر والی هرات، کندی روند تدارکات بودجه‌ی اختصاصی برای مبارزه با ویروس کرونا را می‌پذیرد، اما می‌گوید که اسناد وسایل و تجهیزات مورد نیاز از سوی اداره‌ی صحت با تاخیر تکمیل و ارسال می‌گردد و به همین دلیل روند تدارکاتی زمان‌گیر می‌شود.
در ولایات فراه، غور و بادغیس، ۷۴ میلیون افغانی بودجه‌ی اختصاصی برای مبارزه با ویروس کرونا اختصاص داده شدهاست، بنابه اظهارات روسای اداره‌های صحت این ولایات، جهت مهیاکردن تجهیزات صحی مورد نیاز به بیش از دو برابر این بودجه ضرورت می‌باشد.
نبود تجهیزات صحی مورد نیاز در بازارهای داخلی یکی از چالش‌های اساسی در این ولایات، دانسته می‌شود.
در ولایت فراه از آغاز شیوع ویروس کرونا تا ۱۵ ثور، ۱۵ واقعه مثبت کووید-۱۹ ثبت شدهاست. مسوولان صحی در این ولایت می‌گویند که رقم مبتلایان بیشتر از این رقم می‌شود، اما به دلیل کمبود امکانات، بسیاری از موارد مشکوک به کرونا مورد آزمایش قرار نمی‌گیرد.
در میان ولایات حوزه غرب پس از هرات، رقم بیشتر بودجه اختصاصی مدیریت مبارزه با کرونا به ولایت فراه در نظر گرفته شدهاست.
عبدالجبار شایق؛ رییس اداره صحت فراه می‌گوید که ۳۴ میلیون افغانی برای مبارزه با ویروس کرونا به این ولایت اختصاص داده شده که از این رقم، ۱۴ میلیون افغانی برای آماده‌کردن ۱۰ بستر تجرید کووید-۱۹ و برنامه‌های آگاهی‌دهی به مصرف رسیده‌است.
آقای شایق تاکید دارد که بودجه اختصاص‌یافته، پاسخگوی نیازمندی‌های بخش طبی فراه برای مبارزه با ویروس کرونا نیست و این اداره درخواست ۵۰ الی ۱۰۰ میلیون افغانی دیگر نیز از مرکز کرده که تاکنون از واریزشدن این مبلغ پول خبری نیست.
وی اضافه می‌کند که عدم موجودیت دستگاه‌های ونتلاتور و تجهیزات محافظتی شخصی در بازار داخلی سبب شده که فقط به صورت ابتدایی برای مراقبت از بیماران کووید-۱۹ آماده‌گی گرفته شود.
رییس اداره‌ی صحت فراه، طولانی‌شدن روند بررسی نمونه‌های موارد مشکوک به کرونا در آزمایشگاه هرات را یکی از چالش‌ها عنوان می‌کند.
به گفته‌ی وی، موارد مشکوک به کرونا در فراه، ۱۵ روز انتظار می کشند تا نتیجه آزمایش شان مشخص گردد.
مشکلات صحی در بخش مبارزه با ویروس در ولایت غور هم مشابه با فراه است و از زمان شیوع ویروس کووید-۱۹ در افغانستان تا ۱۵ ثور،۲۳ واقعه مثبت کرونا در این ولایت تشخیص داده شدهاست.
جمعه گل یعقوبی؛ رییس اداره‌ی صحت ولایت غور به کلیدگروپ می‌گوید که ۲۰ میلیون افغانی برای مدیریت مبارزه با ویروس کرونا به این ولایت اختصاص داده شدهاست که از این میان، ۱۵ میلیون افغانی برای خریدای دو دستگاه ونتلاتور، مجهزکردن ۸۰ بستر، مواد ضدعفونی و برخی از وسایل اداری و دواهای مورد ضرورت برای بیماران هزینه شدهاست.
به گفته‌ی وی، این وسایل و تجهیزات از بازارهای کابل و هرات خریداری شدهاست.
آقای یعقوبی تاکید دارد که در صورت احتمال وضعیت وخیم، بودجه‌ی کنونی بسنده نیست و نیاز به بودجه‌ی بیشتر می‌باشد.
جمعه گل یعقوبی، نبود تجهیزات لازم در بازارهای داخلی چالشی اساسی بیان می‌دارد.
به گفته‌ی وی، به همین دلیل روند تکمیل‌شدن تدارکات و خریداری اجناس مورد نیز به کندی مواجه شدهاست.
همچنان محمدعارف عابر؛ سخنگوی والی غور نیز می‌گوید که در بخش مصرف بودجه ریسک و مشکلاتی مالی وجود دارد، اما وی جزییات بیشتری در این باره ارائه نمی‌کند.
عابر از مصرف 20 میلیون افغانی اختصاصی مبارزه با ویروس کرونا آماری مشخص نمی‌دهد. وی تصریح می‌کند که این بودجه نیازهای ابتدایی بخش صحت را جهت مبارزه با ویروس کرونا تامین کرده‌است.
با آن‌که مسوولان محلی در ولایات حوزه غرب بودجه اختصاصی مدیریت مبارزه با ویروس کرونا را اندک می‌پندارند و می‌گویند که 10 تا 15 درصد نیازمندی‌های ابتدایی شان برطرف شدهاست، وزارت صحت عامه اما می‌گوید که 200 میلیون دالر برای مبارزه با ویروس کرونا از سوی جامعه جهانی وعده داده شده که تاکنون عملی نشده‌است.
احمدخالد احدی؛ رییس بررسی از تطبیق قوانین صحی در وزارت صحت به کلیدگروپ می‌گوید که اکنون بودجه‌ی خاصی برای مبارزه با ویروس کرونا در اختیار این وزارت قرار ندارد.
آقای احدی کمبود دستگاه ونتلاتور را تنها چالش در زمینه‌ی مراقبت از بیماران کووید-19 بیان می‌کند.
وی اظهار می‌دارد که اکنون در سرتاسر کشور، ۱۵هزار بستر تجرید برای بیماران کووید-19 آماده بوده و قرار است که این رقم به 25 هزار بستر ارتقا یابد.
رییس بخش تطبیق قوانین صحی در وزارت صحت تصریح می‌کند که در کنار ای،ن ۴۱۵ بستر هم برای مراقبت‌های ویژه آماده گردیده‌است.
با این حال، وزارت مالیه می‌گوید که برای مبارزه با کرونا و رفاه عمومی، ۸۹.۶ میلیارد افغانی را به شمول کمک‌های جامعه جهانی اختصاص داده است.
شمعروز خان مسجدی؛ سخنگوی وزارت مالیه به کلید می‌گوید که 2.3 میلیارد افغانی برای تمامی ولایات منتقل شدهاست و مبلغ ۳۳.۱ میلیارد افغانی از بودجه عادی و انکشافی تامین شدهاست.
آقای مسجدی اضافه می‌کند که ۳۳.۱ میلیارد افغانی نیز از بررسی پروژه‌های غیراختیاری و نهادها و کشورهای بین‌المللی نیز ۲۲.۴ میلیارد افغانی را برای این امر کمک کرده‌اند.
به گفته‌ی وی، کابینه تعدیل انجام‌شده در بودجه را تایید کرده، ولی برای اجرایی‌شدن آن پارلمان نیز باید آن‌را تصویب کند.
کمبود نیروی متخصص در مراکز کووید-۱۹
کلیدگروپ دریافته‌است که کمبود داکتر متخصص و عدم تجربه‌ی برخی کارمندان صحی در مراکز کووید-۱۹ از دیگر چالش‌ها در راستای مبارزه با ویروس کرونا در ولایات حوزه غرب دانسته می‌شود.
محمد رفیق شیرزی؛ سخنگوی اداره صحت هرات به کلید می‌گوید که برخی از کارمندان صحی، تجربه‌ی کافی برای تشخیص و مراقبت از بیماران کووید-۱۹ را ندارند.
او می‌گوید که از آغاز شیوع ویروس کرونا تا ۱۵ ثور، بیش از ۵۰ تن از کارمندان صحی به شمول داکتران متخصص نیز به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند و برای وقایه از این بیماری، نیاز به سیمینارهای آموزشی دارند تا عرضه‌ی خدمات صحی به گونه‌ی سیستماتیک صورت بگیرد.
با این وجود، عبدالطیف روستایی؛ رییس اداره صحت ولایت بادغیس، کمبود تشکیلات نیروهای متخصص را از دیگر چالش‌ها در زمینه‌ی مبارزه با ویروس کرونا عنوان می‌کند.
او اظهار می‌دارد که در بادغیس سه داکتر در بخش مبارزه با ویروس کرونا فعالیت دارند. به باور وی، مراقبت از بیماران کووید-19 بیشتر از این رقم به نیروی متخصص ضرورت می‌باشد.
همچنان جمعه گل یعقوبی؛ رییس اداره صحت غور کمبود نیروی متخصص را چالش اساسی برای مبارزه با ویروس کرونا در این ولایت عنوان می‌کند.
وی می‌گوید که در مرکز 80 بستری کووید-۱۹ بادغیس، دو داکتر متخصص و 14 نرس استخدام شده‌اند.
رییس اداره صحت غور تصریح می‌کند که هم اکنون حدود ۵ داکتر متخصص در ولایت برای معاینات بیماران کرونا ضرورت می‌باشد.
اما خالد احدی؛ رییس بررسی از تطبیق قوانین صحی در وزارت صحت مشکل کمبود تشکیلات کارمندان صحی به خصوصی داکتران متخصص را در ولایات حوزه غرب نمی‌پذیرد و می‌گوید، کدر مسلکی مورد ضرورت در تمامی مراکز کووید-19 و آزمایشگاه هرات جذب و اکنون خدمات صحی را جهت مبارزه با ویروس کرونا ارائه می‌کنند.
انتقاد بیماران کرونا از کیفیت پایین غذا و عدم رسیده‌گی کارمندان صحی
از سویی هم، برخی از مبتلایان کرونا در مصاحبه با کلیدگروپ از کیفیت پایین مواد خوراکی و عدم دسترسی به دوای مورد نیاز شاکی‌اند.
به گفته‌ی این مبتلایان، این معضلات منجر شدهاست که بسیاری از بیماران از بسترشدن در مراکز کووید-۱۹ پرهیز و خود را در خانه قرنطین نمایند.
از آغاز شیوع ویروس کرونا در افغانستان تا ۱۵ ثور، ۵۷۱ واقعه مثبت در هرات به رسیده است اما از این میان تنها ۱۲۰ بیمار در مراکز کووید۱۹ این ولایت تحت مراقبت قرار گرفتند و سایر بیماران در خانه‌های شان، خود را قرنطین کرده‌اند.
کبیر سیار؛ یکی از خبرنگاران هرات که بیش از 20 روز می‌شود به دلیل آلوده‌شدن به ویروس کرونا در مرکز کووید-19 شیدایی تحت مراقبت قرار دارد در مصاحبه با کلید می‌گوید، مواد غذایی که برای بیماران توزیع می‌شود، قابل خوردن نیست.
سیار همچنان اضافه می‌کند، بسیاری از بیماران که در شفاخانه شیدایی بستری‌اند با وخیم‌شدن وضعیت شان به دوای مورد ضرورت دسترسی ندارند.
عبدالقیوم جامی؛ یکی دیگر بیماران کووید-19 در ولایت هرات است. وی می‌گوید که فرار برخی از بیماران کرونا از شفاخانه شیدایی اعتماد بسیاری از افراد آلوده به این ویروس را نسبت به مراکز کووید-19 سلب کرده‌است.
آقای جامی که خودش را در خانه قرنطین کرده، می‌گوید که در جریان بیماری‌اش از سوی اداره‌ی صحت عامه هیچ فردی برای رسیده‌گی به مشکلات صحت وی تماس نگرفته‌است.
این بیماران همچنان طولانی‌شدن روند بررسی نمونه‌های آزمایش شان را یک معضل دیگر دیگر قلمداد می‌کنند.
به گفته‌ی آنان در آزمایشگاه هرات براساس ارتباطات شخصی و یا واسطه از بیماران کرونا و موارد مشکوک به این ویروس نمونه‌برداری می‌شود.
عبدالقیوم جامی تاکید دارد که یک داکتر واسطه‌اش شده تا از او آزمایش گرفته شود و حدود 15 روز را نیز برای مشخص‌شدن نتیجه‌ی آزمایش خویش انتظار کشیده‌است.
اما محمدرفیق شیرزی؛ سخنگوی اداره صحت هرات موضع کیفیت پایین سیستم غذایی بیماران کووید-19 را نمی‌پذیرد.
او می‌گوید که برای سه وعده غذایی، 300 افغانی اختصاص داده شدهاست که با مشوره داکتران مواد خوراکی به شمول میوه‌های متنوع تهیه و برای بیماران توزیع شده و می‌شود.
شیرزی در ادامه تصریح می‌کند که اکنون مشکل کمبود مواد مورد ضرورت آزمایشگاه هرات برطرف و به موقع نتیجه‌ی آزمایشات اعلام می‌شود.
وی تاکید دارد که پیش از این، به دلیل کمبود برخی از مواد به گونه‌ی مقطعی روند بررسی نمونه‌های آزمایشی در لابراتوار متوقف شده بود.
به گفته‌ی سخنگوی اداره‌ی صحت هرات، در حال حاضر چهار دستگاه برای بررسی نمونه‌های آزمایشی در آزمایشگاه هرات وجود دارد اما تاکنون برمبنای ضرورت از یک دستگاه استفاده می‌شود.
با وجود این همه، مشکلات در بخش صحت و گسترش ویروس کرونا در افغانستان، بسیاری از مردم نه تنها توصیه‌های صحی برای وقایه از ویروس کرونا نادیده می‌گیرند، بلکه یک تعداد دیگر از مردم نسبت به به شیوع این ویروس باورمندی ندارد که این خود می‌تواند زمینه‌ی قاجعه انسانی را فراهم سازد.
