یافته‌‌های کلید گروپ نشان می‌دهد، با آن‌که ظرفیت چاپ، کتاب‌های معارف در چاپ‌خانه‌های داخلی وجود دارد؛ اما قرارداد 37 میلیون جلد کتاب درسی مورد ضرورت مکاتب دولتی به تاریخ 13 حمل سال 1399 در یک قرارداد باز از سوی اداره‌ی تدارکات ملی با سه کمپنی خارجی عقد شده‌است؛ ولی کمپنی‌های متذکره به دلایل نامعلوم با تاخیر 9 ماهه هنوزهم کتاب‌های مورد ضرورت مکاتب دولتی را در اختیار وزارت معارف قرار نداده‌اند.
مسولان اتحادیه ناشران افغانستان، ادعا دارند که به دلیل فرصت کم که در شرایط قرارداد برای چاپ کتاب‌ها در نظر گرفته شده بود حاضر به اشتراک در داوطلبی چاپ این کتاب‌ها نشده بودند.
به اساس این یافته‌ها در کنار تاخیر 9 ماهه در چاپ و انتقال 37 میلیون جلد کتاب از سوی کمپنی‌های خارجی به افغانستان، چاپ فی جلد کتاب در چاپ‌خانه‌های بیرون از افغانستان نزدیک به 20 افغانی نسبت به چاپ‌خانه‌های داخلی هزینه بیش‌تر داشته است.
به اساس معلومات کلید گروپ، چاپ‌خانه‌های داخلی، چاپ 12.2 میلیون جلد کتاب مورد ضرورت مکاتب دولتی را در سال 1398 با هزینه‌ی 3 صدو 79 میلیاردو یک‌صدو 51 هزار و 9 صدو 27 افغانی در داخل افغانستان تکمیل و در اختیار وزارت معارف قرار داده بودند که به اساس آن، چاپ هر جلد کتاب تقریباً 31 افغانی هزینه برداشته است. در حالی که قرارداد چاپ 37 میلیون جلد کتاب که در سال 1399 با هزینه‌ی 24 میلیون دالر امریکایی با سه کمپنی عقد شده و مصرف چاپ فی جلد کتاب تقریباً 49 افغانی هزینه برداشته‌است.
چاپ این کتاب‌ها در چاپ‌خانه‌های خارج از کشور، نه‌تنها هزینه‌ی گزاف‌تر به همراه دارد، بلکه مدت‌زمان طولانی صرف چاپ این کتاب‌ها شده که یکی از عوامل اساسی کمبود کتاب‌های مکتب در سال روان تعلیمی خوانده می‌شود.
کتاب‌های درسی مکاتب کشور، در سه کشور خارجی با هزینه‌ی 24 میلیون دالر امریکایی با حمایت مالی اداره‌ی انکشاف بین‌المللی امریکا به چاپ می‌رسد.
رامین ایاز، سخنگوی اداره‌ی تدارکات ملی افغانستان، می‌گوید که پروژه‌ی چاپ 37 میلیون جلد کتاب‌های درسی معارف کشور به داوطلبی باز گذاشته شده بود که سه شرکت از هند، چین و دبی برنده‌ی این دواطلبی شدند.
کتاب‌های درسی مکاتب کشور در حالی در خارج از کشور چاپ می‌شود که چاپ‌خانه‌های داخل کشور ادعا می‌کنند که ظرفیت چاپ این کتاب‌ها را در داخل افغانستان دارند.
سید احمد سعید، رییس اتحادیه ناشران افغانستان، می‌گوید که بیش‌تر از 50 چاپ‌خانه در افغانستان ظرفیت چاپ این کتاب‌ها را با بهترین کیفیت دارد.
او، تاکیید می‌کند که مسوولیت چاپ این کتاب‌ها باید به مطابع داخلی داده شود تا زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری در داخل افغانستان فراهم شود.
در همین حال، مسوولان وزارت معارف کشور نیز به این باوراند که چاپ‌خانه‌های داخلی ظرفیت چاپ این کتاب‌ها را دارند.
نجیبه آرین، سخنگوی وزارت معارف افغانستان، می‌گوید که چاپ‌خانه‌های داخلی ظرفیت چاپ کتاب‌های معارف را دارند و آنان در آینده تصمیم دارند که کتاب‌های مکاتب را در داخل کشور چاپ کنند.
پیش از این، 12.2 میلیون جلد کتاب درسی مکاتب در یکی از چاپ‌خانه‌های داخلی کشور به چاپ رسیده و مسوولان وزارت معارف از کیفیت چاپ این کتاب‌ها راضی‌اند.
وزیر پیشین وزارت معارف، می‌گوید که در جریان وزارت او به مسوولان چاپ‌خانه‌های داخلی فرصت داده شد تا چاپ کتاب‌ها را به عهده بگیرند. آنان نیز ثابت کردند که ظرفیت چاپ را دارند؛ چون تنها یک چاپ‌خانه توانست بیش‌تر از 12 میلیون کتاب را چاپ کند.
چاپ‌خانه‌ی بهیر؛ یکی از چاپ‌خانه‌های داخلی است. این چاپ‌خانه دوسال قبل، 12.2 میلیون جلد کتاب درسی مکاتب را در مدت دوماه چاپ کرده‌است .
نوید حکیمی، مدیر عامل شرکت طباعتی بهیر، می‌گوید که ظرفیت چاپ این کتاب‌ها در شمار زیادی از چاپ‌خانه‌های کشور موجود است و باید مسوولان، چاپ این کتاب‌ها را به آنان بسپارد.
او می‌افزاید که در دوماه توانسته‌اند 12.2 میلیون جلد کتاب درسی مکاتب را چاپ کنند و این ظرفیت را دارند که سالانه 30 تا 40 میلیون جلد این کتاب را چاپ کنند.
در حالی‌که مسوولان چاپ‌خانه‌های داخلی ادعا دارند که ظرفیت چاپ کتاب‌های درسی مکاتب را دارند و مسوولان وزارت معارف نیز به این باوراند؛ اما با آن‌هم این کتاب‌ها در خارج از کشور به چاپ می‌رسد.
مسوولان وزارت معارف، در پاسخ به این‌که چرا این کتاب‌ها در خارج از کشور چاپ می‌شود، می‌گویند که حمایت‌کننده‌ی مالی چاپ این کتاب‌ها خواستار این است که این کتاب‌ها به داوطلبی باز یا جهانی گذاشته شود و از این طریق چاپ‌خانه‌هایی‌که برنده می‌شوند، این کتاب‌ها را چاپ کنند.
این مسوولان، اضافه می‌کنند که آنان تلاش دارند، تا این حمایت‌کننده‌ها را قناعت دهند که پس از این در چاپ‌خانه‌های داخلی این کتاب‌ها را به چاپ برسانند.
کلیدگروپ را در یوتیوب دنبال کنید
در سال جاری، کمبود کتاب در مکاتب کشور بیش‌تر است
یافته‌‌های کلید گروپ، نشان می‌دهد که قرارداد چاپ 37 میلیون جلد کتاب درسی مورد ضرورت وزارت معارف به تاریخ 13 حمل سال 1399 ، از سوی اداره‌ی تدارکات ملی با سه کمپنی هندی، چینایی و امارات متحده عربی به هزینه‌ی 24 میلیون دالر امریکایی عقد شده است. طبق این قراردادها کتاب‌های مورد ضرورت وزارت معارف باید تا چهارماه پس از عقد قرارداد چاپ و به دسترس دانش‌آموزان مکاتب کشور قرار می‌گرفت؛ اما پس از گذشت نه ماه، تا هنوز این کتاب‌ها وارد افغانستان نشده‌است.
در قرارداد چاپ این کتاب‌ها آمده است: «در صورتی‌که خدمات و اجناس به وقت معینه‌ی آن از سوی شرکت قرارداد شده تهیه و تسلیم داده نشود، از بودجهی اصلی قرارداد کاسته می‌شود و اگر مدت‌زمان طولانی از تاخیر تهیه اجناس و خدمات بگذرد، قرارداد با شرکت فسخ خواهد ش؛ اما در حالت استثنایی که کنترول اوضاع خارج از صلاحیت شرکت باشد و یا حالت غیرقابل پیش‌بینی به‌وجود بیاید که شرکت نتواند آن را مهار کند، در این صورت طبق موافقت طرفین موضوع تاخیری حل و فیصله شود.»
اما مسوولان وزارت معارف در حالی‌که قرارداد چاپ کتاب‌های متذکره را در زمان شیوع ویروس کرونا با کمپنی‌های متذکره عقد کرده‌اند، دلیل تاخیر نه ماهه را تعطیلی‌های دوره‌ی کرونا عنوان می‌کنند.
در همین حال، مسوولان اداره‌ی تداراکات ملی، می‌گویند که پروژه‌ی چاپ کتاب‌های درسی معارف کشور به داوطلبی باز گذاشته‌شده است و نظر به قانون تدارکات، چاپ‌خانه‌های مختلف برنده این پروژه شده‌اند.
به گفته‌ی این مسوولان، در داوطلبی پروژه‌ی 37 میلیون جلد کتاب درسی معارف تنها یک چاپ‌خانه داخلی اشتراک کرده بود که قیمت بسیار بلند را پشنهاد کرده بود.
در همین حال، مسوولان اتحادیه ناشران افغانستان می‌گویند:«ما از دولت تنها دو خواست داشتیم؛ اول این‌که داوطلبی‌ها را داخلی بسازد و دوم مدت زمان بیش‌تر برای چاپ این کتاب‌ها برای ما اختصاص بدهد. ما از دولت برای چاپ این کتاب‌ها شش ماه زمان خواستیم؛ اما آنان زمان کم‌تری برای چاپ این کتاب‌ها تعیین کردند.»
در همین حال، سخنگوی وزارت معارف در گفت‌وگو با کلید گروپ، رهبری گذشته این وزارت را به عدم مدیریت در چاپ این کتاب‌ها متهم می‌کند و می‌گوید که طرح چاپ کتاب‌های درسی معارف در سال2017 میلادی تنظیم شده بود؛ اما سهل‌انگاری رهبری گذشته باعث شده که این کتاب‌ها چاپ نشود.
در همین حال، میرویس بلخی، وزیر پیشین وزارت معارف این اتهام را رد نموده می‌گوید که 12.2 میلیون کتاب در دوره‌ی وزارت او چاپ شده و 37 میلیون کتاب دیگر را نیز تا مراحل تدارکاتی پیش برده‌است.
وی، علاوه می‌کند که تنها مسوولیت هشت ماه تاخیر در چاپ این کتاب‌ها را به عهده می‌گیرد و دلیل این تاخیر را اصلاح اشتباه‌هات املایی و محتوایی کتاب‌های معارف می‌گوید.
آقای بلخی، همچنان از رهبری جدید این وزارت انتقاد نموده می‌گوید: « اگر رهبریت گذشته مدیریت خوب نداشته است پس در این مدت یک سال رهبری جدید چرا کتاب‌ها را چاپ نکرده است؟»
کمبود کتاب یکی از معضل‌های همیشه‌گی در مکاتب کشور است و همه‌ساله دانش‌آموزان با این معضل مواجه اند؛ این معضل در سال روان تعلیمی بیش‌تر شده است.
مهناز محمدی، دانش‌آموز صنف یازدهم مکتب آصف مایل، می‌گوید که تنها شش کتاب درسی در مکتب به او داده شده است و متباقی را مجبور شده از بازار تهیه کند.
دانش‌آموزان زیادی از کمبود کتاب در مکاتب دولتی کشور شاکی‌اند و خواستار رفع این معضل‌اند.
احمد فردین، دانش‌آموز صنف دوازدهم مکتب محمد فقیر فیروزی می‌گوید: « نیمی از کتاب‌ها را به ما داده است که آن هم فرسوده و غیرقابل استفاده است و مجبور شدیم که از بازار به کتاب تهیه کنیم. تهیه این کتاب‌ها از بازار برای ما قیمت تمام می‌شود و بیش‌تر از هم‌صنف‌های ما توان خرید آن را ندارد.»
در کنار شاگردان، استادان مکاتب نیز از نبود کتاب در مکاتب کشور شاکی‌اند.
صفیه حمیدی، یک تن از استادان مکاتب شهر کابل، می‌گوید که شماری از شاگردان کتاب ندارند و شماری هم از بازار کتاب بی‌کیفیت خریداری کرده‌اند که خوانا نبوده و این معضل‌ها پروسه‌ی تدریس را با مشکل مواجه کرده است.
مسوولان وزارت معارف کشور، از چاپ 37 میلیون جلد کتاب درسی مکاتب کشور در آینده‌ی نزدیک خبر میدهند.
نجیبه آرین سخنگوی وزارت معارف می‌گوید که آنان پروسه‌ی چاپ 37 میلیون جلد کتاب را تسریع کردند و در حال حاضر هشتاد فیصد این کتاب‌ها چاپ شده است و تا کمتر از یک ماه در اختیار دانش‌آموزان قرارخواهد گرفت.
آرین، در پاسخ به تاخیر چندین‌ماهه‌ی این پروسه، می‌گوید: « عملی‌کردن پروژه‌یی که از قبل ساخته شده بود کار آسانی نیست. ما پروژه‌ی چاپ 37 میلیون جلد را سرعت بخشیدیم و به مطبعه‌های فشار آوردیم تا این کتاب‌ها را هرچه‌سریع‌تر چاپ کنند.»
در همین حال، مسوولان در اداره‌ی تدارکات ملی، وظیفه‌ی شان را تنها تسهیل‌سازی در عقد قراردادها دانسته تاکیید دارند که آنان طبق مقررات در زمان معین، داوطلبی را انجام داده‌اند و تاخیر در اجرای آن مسوولیت این اداره نیست.
کلیدگروپ را در انستاگرام دنبال کنید
علل همه‌ساله کمبود کتاب در مکاتب کشور
نبود مکانیزم منظم و مشخص توزیع و واپس‌گیری کتاب‌ها از دانش‌آموزان، نبود آمار مشخص از کمبود کتاب، ناامنی در برخی ولایت‌های کشور که باعث تخریب مکاتب و از بین رفتن کتاب می‌شود و تخریب کتاب‌ها از سوی دانش‌آموزان قبل از زمان استهلاک، مواردی است که باعث شده همه‌ساله مکاتب کشور به کمبود کتاب مواجه باشد.
طبق آمار ارایه‌شده از سوی مسوولان وزارت معارف کشور، در حال حاضر 9.7 میلیون دانش‌آموز در مکاتب کشور در حال فراگیری تعلیم‌اند. مسوولان این وزارت؛ اما تا کنون نمی‌دانند که چه تعداد کتاب در مکاتب کشور موجود است و این دانش‌آموزان چه تعداد کتاب کمبود دارند؟
سخنگوی این وزارت، در گفت‌وگو با کلید گروپ، می‌گوید که پس از چاپ و توزیع 37 میلیون جلد کتاب، آنان تشخیص خواهند داد که چه تعداد کتاب از قبل موجود است و چه تعداد کتاب کمبود است.
وزیر پیشین وزارت معارف، می‌گوید که فرهنگ نگه‌داری از کتاب به دانش‌آموزان، آموزش داده نمی‌شود و بیش‌تر کتاب‌ها در جریان یک سال الی دوسال قبل از دوره‌ی استهلاک سه‌ساله فرسوده می‌شود.
او، اضافه می‌کند که مکانیزم مشخص تسلیم‌دهی و واپس‌گیری این کتاب‌ها به دانش‌آموزان وجود ندارد؛ زمانی‌که شماری از دانش‌آموزان ترک تحصیل می‌کنند، کتاب‌ها را دوباره به مکتب تسلیم نمی‌کنند.
در سال 1398 کمپاین جمع‌آوری کتاب‌های درسی معارف از خانه‌های مردم راه‌اندازی شد و کتاب‌های زیادی جمع‌آوری و به مکاتب کشور تسلیم داده شد.
میرویس بلخی، می‌گوید: «ما در این کمپاین بیش‌تر از یک میلیون کتاب از خانه‌ها مردم جمع‌آوری کردیم و این نشان می‌دهد که کتاب‌ها دوباره به مکتب تسلیم داده نشده است. این مساله بیان‌گر این است که مکانیزم واپس‌گیری کتاب در مکاتب کشور موجود نیست.»
او، تاکید دارد که طرحی ایجاد شورای والدین را در مکاتب ساخته بود و این طرح کمک می‌کرد که والدین دانش‌آموزان با مسوولان مکاتب در تماس باشند، اگر دانش‌آموزی ترک تحصیل کند، مسوولان مکاتب بتوانند، کتاب‌ها را از دانش‌آموز تسلیم شوند؛ اما طرح متذکره را به دلیل ختم کار از وزارت معارف عملی کرده نتوانست.
در حالی‌که مسوولان رهبری قبلی وزارت معارف، از نبود مکانیزم منظم توزیع و واپس‌گیری کتاب‌ها از دانش‌آموزان سخن می‌گویند و تاکیید دارند که دانش‌آموزانی که در جریان سال ترک تحصیل می‌کنند، کتاب‌ها را دوباره به اداره‌ی مکاتب تسلیم نمی‌دهند؛ اما مسوولان رهبری جدید وزارت معارف تاکید دارند که مکانیزم برای واپس‌گیری این کتاب‌ها وجود دارد.
سخنگوی وزارت معارف در گفت‌وگو با کلید، می‌گویند: «ما برای شاگرد حاضر در صنف کتاب می‌دهیم و آخر سال کتاب را از او دوباره اخذ می‌کنیم. شرایط به‌گونه‌یی است که اگر شاگرد کتاب را دوباره به مکتب تسلیم نکند امتحان از آن شاگرد گرفته نمی‌شود. این شرایط سخت‌گیرانه باعث می‌شود تا شاگردان کتاب را به مکتب تسلیم کنند و شامل امتحان شود.»
تخریب مکاتب در ولایت‌های مختلف کشور در اثر ناامنی و حوادث طبیعی نیز از موارد است که کتاب‌ها در آن از بین می‌رود.
سخنگوی وزارت معارف، دلیل کمبود کتاب را در مکاتب کشور، ازدیاد دانش‌آموزان در جریان سال در اثر مهاجرت‌های داخلی و عودت‌کننده‌های داخلی عنوان می‌کند.
فروش گسترده‌ی کتاب‌ها درسی معارف کشور در بازارها
کمبود کتاب در مکاتب کشور باعث شده تا شماری از دانش‌آموزان کتاب‌های شان را از بازار خریداری کنند.
محمد رفیع، یکی از کتاب‌فروشان در جوی شیر، می‌گوید: «اگر وزارت معارف به شاگردان کتاب بدهد، مردم مجبور نیست که کتاب جعلی و بی‌کیفیت را از ما بخرند؛ کسی‌که توان مالی دارد کتاب خریداری می‌کند؛ اما شماری از دانش‌آموزان که توان مالی ندارند به مشکل روبه‌رو اند.»
کتاب‌های درسی مکاتب کشور که در بازارهای کشور به‌فروش می‌رسد در ایران، پاکستان و تعداد هم در چاپ‌خانه‌های داخل کشور به‌چاپ می‌رسد.
محمد قسیم، یکی از کتاب‌فروشان در پل باغ عمومی، می‌گوید که این کتاب‌ها در چاپ‌خانه‌های خارج و داخل کشور به چاپ می‌رسد و آنان در کتاب‌فروشی‌ها این کتاب‌ها را به فروش می‌رسانند.
او، به این باور است که با فروش این کتاب‌ها آنان برای رفع معضل کمبود کتاب در مکاتب کشور کمک می‌کنند.
کتاب‌های مکاتب کشور در حالی در بازار به‌گونه‌ی آشکارا به فروش می‌رسد که وزارت معارف کشور چاپ و فروش آن را ممنوع اعلان کرده‌است.
نجیبه آرین، می‌گوید که کتابی که از آدرس وزارت معارف و با هزینه‌ی این وزارت نشر شده باشد در بازارهای کشور به‌فروش نمی‌رسد؛ اما یک تعداد از کتاب‌ها که در خارج و داخل کشور به چاپ می‌رسد، در بازارها به فروش می‌رسد.
آرین ، دلیل فروش این کتاب‌ها را در بازارها کمبود کتاب در مکاتب کشور می‌گوید و علاوه می‌کند: «زمانی جلو فروش کتاب‌ها در بازار سیاه گرفته می‌شود که کمبود کتاب در مکاتب کشور حل شود.»
در همین حال، شماری از مکاتب خصوصی کشور نیز کتاب‌های درسی دانش‌آموزان شان را از کتاب‌فروشان کوچک و بزرگ و یا هم از چاپ‌خانه‌های داخلی به هزینه‌ی 15 تا 30 افغانی فی جلد کتاب تهیه می‌کنند.
ابوذر حیدری، مسوول یکی از مکاتب خصوصی در کابل، می‌گوید که کتاب‌های درسی دانش‌آموزان شان را از کتاب‌فروشان جوی‌شیر به‌طور عمده خریداری می‌کنند.
در همین حال، عبدالله محبی، مدیر مسوول یکی از مکاتب خصوصی می‌گوید: «مسوولان وزارت معارف باید به چاپ و فروش این کتاب‌ها در بازار آزاد قوانین وضع کنند و حق نشر را با درنظرداشت شرایط به ناشران بدهند.»
در همین حال، کتاب‌های درسی معارف کشور تا کنون شامل بودجهی ملی نشده‌است.
مسوولان وزارت معارف، تاکیید می‌کنند که تا کنون بودجهی خاصی از سوی حکومت برای چاپ این کتاب‌ها اخصاص داده نشده است و این کتاب‌ها به حمایت مالی اداره‌ی انکشاف بین‌المللی امریکا به چاپ می‌رسد.
محمد علی اخلاقی، نماینده‌ی پارلمان افغانستان، می‌گوید که وزارت معارف کشور از وزارت‌های کلیدی است و باید بودجهی زیادی بر آن اختصاص داده شود؛ اما متاسفانه به دلیل ناامنی در کشور بودجهی بیش‌تر به نهادهای امنیتی اختصاص داده شده‌است.
او، اضافه می‌کند که در حال حاضر؛ چون بودجهی چاپ این کتاب‌ها را حمایت‌کننده‌های خارجی میدهند تا کنون وزارت معارف نیز طرح این بودجه را به پارلمان پشنهاد نکرده‌است.
در حالی‌که همه‌ساله کمبود کتاب یکی از معضل‌های اساسی در مکاتب کشور است؛ اما هنوزهم دیده می‌شود که مسوولان وزارت معارف طرح مشخص برای حل این معضله ندارند. همچنان تا کنون هزینه‌ی چاپ کتاب شامل بودجهی ملی نشده است.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
