کمسیون مستقل انتخابات در نخستین روزهای ماه قوس سال جاری خورشیدی، خانهتکانی کرد. اعضای جدید این کمسیون به تاریخ هشتم همان ماه، تعهد سپردند که انتخابات آتی با شفافیت کامل برگزار خواهد شد.
نجیـبالله احـمدزی، رییـس کمسـیـون مسـتـقـل انتخابــات، در یـک نشــست خبــری گفت کــه این کمسیون در راستای اصلاحات انتخاباتی، تمام لوایح و طرزالعملهای این اداره را بررسی کرده و آن را مطابق با قوانین جدید انتخابات اصلاح خواهد کرد. وی افزود که برای شفافیت دورههای بعدی انتخابات میکوشند فهرست رایدهندگان را ترتیب کرده و مراکز رایدهی را نیز ارزیابی کنند و در صورت نیاز محل شان را تغییر دهند. رییس کمسیون مستقل انتحابات همچنان به حضور ناظران داخلی و خارجی در مراکز رایدهی تأکید کرد. وی بر بیطرفی اعضای جدید این کمسیون تأکید داشت و به نمایندگی از تمام آنها تعهد سپرد که دورههای بعدی انتخابات را با شفافیت تمام برگزار کنند تا مورد قبول تمام مردم قرار گیرد.
گزینش اعضای این کمسیون و تعهد جدی آنها مبنی بر برگزاری انتخابات شفاف، شعلههای امید را در دل بسیاری از شهروندان کشور روشن کرد که گویا شرایط برای برگزاری انتخابات شفاف و ایجاد نهادهای دموکراتیک مبتنی بر آرای مردم هموارتر خواهد شد. این نوید را میتوان از اظهار نظرهای شهروندانی دریافت کرد که تا هنوز نیز امید شان را از دست ندادهاند.
فرشته شهاب، فعال مدنی در مزار شریف، میگوید: “جایگزینی اعضای کمسیون انتخاباتی، اقدام شایستهای است که مسوولیتهای سنگینی را روی دوش کمیشنران جدید گذاشت. این مسوولیت، اساسگذاری یک پروسه شفاف انتخاباتی برای ایجاد پارلمان جدید و آمادگی جهت برگزاری سایر انتخاباتها از جمله انتخابات شوراهای ولسوالی و پارلمانی بود. تاکنون نیز این امیدواری وجود دارد و انتظار میرود که حیثیت آسیبدیده کمسیون انتخابات احیا شود.”
استقبال نهادهای ناظر بر انتخابات، حلقههای سیاسی، شبکههای مدنی و رسانهیی نیز نمایانگر تصویر خوشبینانه نسبت به آینده این پروسه سرنوشتساز شد. اما با گذشت بیش از دو ماه، خبری از فعالیتهای این کمسیون نیست و روند کاری این کمسیون، سوال بزرگی را در اذهان مردم و افکار عامه پدید آورده است.
حسین ایوبی، فعال رسانهیی، میگوید: “مردم حق دارند از جریان فعالیت کمسیون مستقل انتخابات آگاهی پیدا کنند و رسانهها نیز مسوولیت دارند تا از روند فعالیت این کمسیون سوال کنند؛ زیرا هرگونه تصمیم و کارکرد این کمسیون، ارتباط مستقیم با سرنوشت مردم دارد و سوال از فعالیت این نهاد حق مردم است.”
این تقاضا، دقیقاً همان چیزی بود که رییس جدید کمسیون مستقل انتخابات، پس از انتخابش، طرح کرده و بر آن تأکید ورزید. احمدزی گفت به زودی جدول زمانبندی انتخابات پارلمانی را اعلان خواهند کرد. او تأکید کرد که انتخابات یک روند مردمی است و هیچ یک از فیصلههای آنها از رسانهها و مردم پنهان نخواهد ماند.
توقف در ایستگاه اول
از زمان آغاز به کار کمسیون مستقل انتخابات تاکنون، فعالیت چشمگیر و قابل ملاحظهای از این نهاد به رسانهها گزارش نشده و روشن نیست که اعضای جدید این نهاد مهم به چه کاری مشغول اند. اما آنچه واضح است این که کمسیون مستقل انتخابات تاکنون نتوانسته تا رییس دارالانشای خود را انتخاب نماید.
به باور آگاهان، ناکامی این کمسیون در تعیین رییس دارالانشاء، به معنای توقف طولانی در ایستگاه اول کــاری است. چنــدی پیـش، کمـسیـون مسـتقل انتخابات اعلام کرد که سه نفـر از افـراد متقاضـی کـه بالاترین امتیاز را به دست آوردهاند، برای برگزیده شدن به عنوان رییس دارالانشاء به محمداشرفغنی، رییــس جمــهـور، معـرفـی کرده است. دفتر رسانهیی کمسیــون مستقـل انتخــابات بــا صــدور بیـانیهای تأکید کرد به منظور تأمین شفافیت و رعایت اصل شایستهسالاری، انتخابات ریاست دارالانشای این کمسیون را از طریق رقابت آزاد و براساس حکم فقره (3) ماده 22 قانون انتخابات، برگزار کرده است. امــا ایــن نـامــزدان در هــفـتـه گــذشـتـه از ســـوی ریـاسـت جمهوری و ریاست اجرایی مورد قبول واقع نشدند و از کمسیون خواسته شد تا افراد دیگری را معرفی کند.
عبدالقهار عالمی، کارشناس مسایل سیاسی، باورمند است که “نفوذ دستگاههای اجرایی و حلقههای سیاسی در ساختارهای انتخاباتی تأثیرگذار بوده و کماکان این دستها به سوی کمسیون دراز است. زیرا اعضای کمسیون هم از حلقههای سیاسی نمایندگی میکنند و در تعیین رییس دارالانشای کمسیون نیز ملاحظات سیاسی مد نظر است.”
ایــن در حـالــی اســت کــه ضیـاءالـحـق امـرخیـل، رییسپیشین دارالانشای این کمسیون، به طرفداری از یک جانب انتخاباتی متهم شده و ناگزیر به استعفا شد. به باور آگاهان، نفس اینگونه دخالتها منجر به بدنامی کمسیون مستقل انتخابات شده و احتمال تکرار چنین اتفاقاتی به یکی از نگرانیهای گسترده در افکار عمومی مبدل شده است.
از سوی دیگر، تعیین تقویم انتخاباتی و برنامه عملی انتخابات پارلمانی نیز در هالهای از ابهام قرار دارد؛ در حالی که پارلمان کشور یک سال به صورت غیرقانونی و در قالب یک فرمان فعالیت کرده و در حـال حاضــر نیــز در رخصتـی زمسـتـانـی اسـت. عاطفهظفری، شهروند ساکن شهر غزنی، میگوید: “اگر اقدامی برای برگزاری انتخابات در سال آتی نشود، شکی نیست که سال آینده نیز پارلمانی خواهیم داشت که از مشروعیت مخدوش برخوردار است.”هیأت اداری ولسی جرگه اما از حکومت خواسته که زمینه برگزاری انتخابات پارلمانی را هموار کند. عرفانالله عرفان، نائب منشی این نهاد، گفته که حکومت باید زمینه برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالیها را در سال ۱۳۹۶ فراهم کند تا نمایندگان جدیدی وارد پارلمان شوند.
با این حال، رفیعالله بیدار، عضو کمسیون مستقل انتخابات، اظهار داشت که اعـلام تقویم انتخاباتی نیازمند مقدماتی است که در صـورت برآورده شدن آنها به اطلاع همگان مـیرســد. وی افزود: “پس از مشاوره با طرفهای مرتبط با انتخابات، تعیین سرنوشت کارتهای رایدهـی، تهیه فهرست رای دهنـــدگان و همچنــان مــراکز رایگیری و دیگر حمایتهای تدارکاتی، زمان برگزاری انتخابات نیز تعیین خواهد شد.”
بیدار تصریح کرد که کمسیون مستقل انتخابات سه ماه فرصت دارد تا برنامههای کاری خود را ارایه کند. این عضو کمسیون مستقل انتخابات گفت که “در این زمان کوتاه، دستور کارهای این کمسیون بازنگری شده و توازن حوزههای انتخاباتی مشخص میشود. همچنان 21 ملیون کارت رایدهی و فهرست دقیق رای دهندگان نیز تهیه شده و فهرست نامزدان پست دارالانشای این کمسیون نیز به دولت پیشنهاد میشود.”
از سوی دیگر، نهادهای ناظر انتخاباتی در کشور میگویند که کمسیون مستقل انتخابات یک اداره محوری در مسایل انتخاباتی است. به گفته آنها، کمسیون مستقل انتخابات باید نخست از نهادها، بنیادها و احزاب سیاسی میخواست تا پیشنهاداتی را درمورد مسایل انتخاباتی ارایه کنند و مباحث انتخاباتی را با آنها آغاز کند. عبدالطیف نظری، استاد پوهنتون و فعال سیاسی، معتقد است که “بدون مشورت و رایزنی با حلقههای سیاسی، احزاب و نهادهای مدنی و مردمی، اعتماد به برگزاری انتخابات شفاف و ایجاد میکانیزم دقیق برای برگزاری انتخابات غیرقابل تصور است.”
کمسیون مستقل انتخابات در نخستین روزهای ماه قوس سال جاری خورشیدی، خانهتکانی کرد. اعضای جدید این کمسیون به تاریخ هشتم همان ماه، تعهد سپردند که انتخابات آتی با شفافیت کامل برگزار خواهد شد.
انتقادات جاری از روند مبهم فعالیت این کمسیون در حالی مطرح شده که برخی از فعالان عرصه انتخاباتی، سخن از نوعی سردرگمی در این کمسیون به میان میآورند. محمدنعیم ایوبزاده، رییس بنیاد انتخابات شفاف افغانستان، خاطرنشان میسازد که وضعیت و کارکردهای نهادهای انتخاباتی نشان میدهد که هنوز موانع جدی در راه برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالیها وجود دارد. ایوبزاده افزود که “در حال حاضر کمسیون مستقل انتخابات و کمسیون مستقل شکایات انتخاباتی با کمبـود منــابع مالــی مـواجــه هستند و بدون حکم رییس جمهور نمیتوانند پول مصرف کنند.”
به گفته او، اعضای جدید این دو نهاد در حالی به کار خود آغاز کردهاند که تمام وسایل، امکانات، کمپیوترها، وسایط نقلیه و حتا اسناد حقوقی و طرزالعملهای انتخاباتی از دفاتر آنها بیرون برده شده است. رییس بنیاد انتخابات شفاف افغانستان گفت در حال حاضر مسوولان این دو کمسیون انتخاباتی در دفاتر سرد این کمسیونها هیچگونه امکاناتی برای کار در اختیار ندارند. ایوبزاده تأکید کرد در چنین وضعیتی امکان “مداخله سیاسی” در امور انتخاباتی وجود دارد و استقلال کمسیونهای انتخاباتی از لحاظ مالی “کاملاً نقض” شده است.
او افزود: “با کلمه اصلاحات بازی صورت نگیرد. با اینها (کمسیونهای انتخاباتی) سیاسی و شفاهی برخورد نکنند، در غیر آن ما به تعهدات شک خواهیم کرد و نگران آن هستیم که باز هم شاید قربانی سیاستها و بازیهای عجیب و غریب حکومت سهامی شوند.” او از جامعه جهانی هم انتقاد کرد و گفت که مراجع بینالمللی کمککننده هم براساس تعهداتی که در کنفرانس بروکسل اعلام کردند، موضوع برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالیها را پیگیری و حمایت مالی نکرده است.
این در حالی است که شماری از اعضای کمسیون مستقل انتخابات هم میپذیرند که مانند اعضای پیشین این کمسیون از امکانات لازم برخوردار نیستند و با کمبود بودجه مواجه اند، اما میگویند بهزودی طرح جامعی را برای برگزاری انتخابات به محمداشرف غنی، رییس جمهور، ارایه خواهند کرد. ملیحه حسن، یکی از هفت عضو کمسیون مستقل انتخابات، گفت این طرح شامل “اصلاحات داخلی، چگونگی برگزاری انتخابات، بررسی مراکز فعلی رایدهی و ترتیب فهرست رایدهندگان” خواهد بود.
در چنین شرایطی، انتظار مردم آن است که هرچه زودتر سرنوشت کار کمسیون جدید انتخابات مشخص شود تا شاید چشمانداز روشن این نهاد بتواند پرده سیاه ایجاد شده بر کارنامه سابق این نهاد را از میان برده و افق جدیدی فراروی دموکراسی و مردمسالاری در کشور بگشاید.
