ثریا مژگان هنرپیشۀ سابقهکار افغان میگوید در سال 1347 در سن 12 سالگی به اثر علاقمندی خودش و تشویــق استادان هنر تیاتر، به این هنر رو آورده است. در ابتدا ثریا در لیسۀ مهری هرات علاوه بر آموزش درسهایش در نمایشنــامــههــا و برنـامــههای فرهنگی این مکتب نیز سهم گرفته و سپس توانسته است توجه استادان هنر تیاتر را به خود جلب کند. وی با ذکر نام الفت هروی، عبدالرحیم سرخوش و استاد تاجزی، این افراد را راهنما و مشوق خود در عرصۀ هنر تیاتر معرفی میکند. به گفتۀ خانم مژگان، زمــانیکــه وی تــوانــایــیاش را در هنر تمثیل ثابت ساخت، مورد توجه هنرمندان تیاتر قرار گرفت و پایش به تیاتر هرات ننداری کشیده شد. پس از آن، هنرمندی به نام استاد مددی، وی را به کابل دعوت میکند و به این ترتیب فعالیتهای هنریاش در رادیو کابل در بخش “پوهنه ننداری” شروع میشود.
هنرنمایی خانم مژگان تنها در بخش تمثیل خلاصه نــمیشـــود، بــلــکــه وی صــدایــش را در بخش آوازخوانی نیز آزموده است. مژگان مدعی است که آهنگ “ملا محمد جان” را برای بار اول او خوانده است:”اولین بار آهنگ ملا محمد جان را من خواندم که به گونۀ دوگانه خوانده شده است. در حدود 14 تا 15 آهنگ من در رادیو کابل ثبت شده است.” ولی زمانی که خانوادۀ ثریا مژگان با آوازخوانی وی مخالفت میکنند، دیگر صدای وی در گلو خفه میشود و از آوازخوانی فاصله میگیرد، اما ثریا رضایت خانوادهاش را برای ادامۀ کار در بخش تیاتر به دست میآورد. خانم مژگان انتقاد دارد که اکنون آهنگهای وی را کسان دیگر به نام خود ثبت کردهاند. او از استاد مهوش و خانم سلما گیلهمند است و میگوید آنان با دوبارهخوانی آهنگ “ملا محمد جان” برای شان شهرت کسب کردند، اما هرگز از وی به عنوان اولین آوازخوان این آهنگ یاد نکردهاند. ثریا مژگان میگوید آهنگ دیگرش با نام “مه میچرانم رمه را” جواد غازی یار به نام خود ثبت کرده است، در حالی که کمپوز این آهنگ از استاد ساحر هراتی است.
این هنرمند 55 ساله با انتقاد از وضعیت امروزی جامعه مــیگــویــد در گذشته برای دختران آزادی بود و دختران بسیار آزادانه میتوانستند در نمایشنامهها کار کنند، اما با شروع جنگهای داخلی در کشور، دیگر زنان روز خوش را ندیدند:”در گذشته چشمها پاک بود و کسی به شخصیت، کار و طریقۀ پوشش دختران کاری نداشت، اما بعد از آن که جنگ در کشور در گرفت، دیگر زنان روز خوب را ندیدند.” ثریا مژگان در برخی فلمها نیز نقش بازی کرده است. وی از بازی در فلم “خاله پیشو” که در تلویزیون صبا تهیه شده است، مثال میدهد، اما خانم ثریا مژگان بیشتر در بخش تیاتر کار کرده که به گفتۀ خودش در بیش از 500 نمایشنامه نقش بازی نموده است. ثریا در نمایشنامههای خارجی نیز اشتراک کرده است. وی دو بار به روسیه و یک بار به فرانسه به خاطر اجرای نمایش سفر کرده است. اولین نمایشنامۀ وی با نام”خواهر خوانده” است که نویسندۀ آن عبدالرحیم سرخوش میباشد.
در نمایشنامههای معروفی که خانم مژگان کار کرده است، شامل “بهار و خزان عشق” از عــبدالــرحیم سرخــوش،”بیباک” از استاد بیسد، “من بمیرم تو نمیری”، “دربند” که در تاجکستان نمایش داده شده و “سیمرغ” که در آن نقش یک شاهدخت را بازی کرده است، میباشد. ثریا مژگان با آن که عمدتاً هنرپیشه بوده است، اما میگوید که خودش نیز دو نمایشنامه را در تیاتر ملی نوشته و دایرکتری کرده است. این هنرپیشۀ سابقهکار میگوید همیشه در کار هنریاش صادق بوده است، ولی در زندگی از لحاظ مالی نتوانسته پیشرفت کند.
او مدتها است در یک خانۀ بسیار قدیمی زندگی میکـند. تــوصــیۀ ثــریــا مژگان به جوانانی که جدیداً به هنر تیاتر رو میآورند این است که “در کار هنری صادق و پاک باشند، هنرپیشگی برای اصلاح جامعه است، اصلاحات را باید از خود شروع کرد.” به گفتۀ وی، در صورتی که یک هنرمند خودش نفس پاک نداشته باشد، هرگز هنر وی به قلب مردم راه نمییابد.
