از تازه ترین گزارشها و اظهارات مقامات دولتی چنین معلوم میشود که کشت و قاچاق مواد مخدر به طور فزایندهای در کشور افزایش یافته و دولت و جامعه جهانی برای مهار آن کاری از پیش نبردهاند. چندی پیش، مقام‌های وزارت مبارزه با مواد مخدر و سازمان ملل متحد، از افزایش 36 درصدی کشت کوکنار در جریان سال ۲۰۱۳ میلادی در کشور خبر داده بودند که این رقم ریکورد تازه‌ای پس از سال ۲۰۰۷ میلادی بود. همچنین اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد، گفته که احتمال دارد امسال (2014) میزان کشت مواد مخدر نسبت به سال گذشته بیشتر باشد.
براساس این گزارش اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در افغانستان و وزارت مبارزه با مواد مخدر، در جریان سال 2013 میلادی، ۲۰۹ هزار هکتار زمین در افغانستان تحت کشت تریاک قرار داشته است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۲ میلادی، در ۱۹۳ هزار هکتار زمین تریاک کشت شده بود. نظر به این گزارش، در سال 2013 بیش از 6 هزار تنُ تریاک در افغانستان تولید شده و تنها حدود 7 هزار هکتار زمین در کشور تخریب شده است.
با این حال، اشیتا میتال، سرپرست اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در افغانستان، می‌گوید که کوکنار بالای تمامی اقتصاد افغانستان تأثیرگذار است.
سازمان ملل متحد تخمین میکند که حدود 200 هزار خانواده در افغانستان مصروف تولید مواد مخدر اند و این هم در حالی است که بیش یک ملیون تن در این کشور معتاد هستند.
ایالات متحده امریکا برای مبارزه با کشت کوکنار و تولید مواد مخدر در افغانستان، بیش از 7.5 ملیارد دالر مصرف کرده است، اما حالا برخی نظریههای مطرح میشود که با خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان، کشت کوکنار بیشتر از گذشته خواهد شد.
افغانستان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان است و گفته میشود که تقریباً ۹۰ درصد مواد مخدر جهان در این کشور تولید میشود، که در سال ۲۰۰۷ میلادی، ریکورد بی‌سابقه‌ای در تولید مواد مخدر در جهان داشت. در این سال 7 هزار و 400 تن مواد مخدر در کشور تولید شده بود.
نظر به اظهارات مقام‌های وزارت مبارزه با مواد مخدر و اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در افغانستان، میزان تولید و افزایش کشتزارهای کوکنار در سال ۲۰۱۳، به ریکورد سال ۲۰۰۷ نزدیک شده است. دین محمد مبارز راشدی، وزیرامور مبارزه با مواد مخدر، در مورد گزارش اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در افغانستان، گفته بود: “در این گزارش، یک خبر بد وجود دارد که آن از بالاتر رفتن کشت تریاک از ۱۵۶ هزار هکتار به ۲۰۹ هزار هکتار در سال ۲۰۱۳ حکایت دارد؛ از 3 هزار و 700 تن تریاک به 5 هزار و 500 تن رسیده است. این خبر بدی برای ما است.”
این در حالی است که از سقوط طالبان تا اکنون، برای مبارزه با مواد مخدر در افغانستان نزدیک به 8 میلیارد دالر به مصرف رسیده و مقام‌های مسوول از کشته شدن صدها مامور امنیتی در این راستا نیز خبردادهاند. نظر به گزارشهای این مقامات، تنها در سال 2013 میلادی، ۱۴۶ مامور پولیس مبارزه با مواد مخدر کشته شده و ده‌ها تن دیگر زخمی شده‌اند.
بعد از دوران طالبان گراف تولید مواد مخدر در سالهای اخیر رو به بالا رفتن است. وزارت مبارزه با مواد مخدر، می‌گوید تا سال ۲۰۱۲، 17 ولایت عاری از کشتزارهای کوکنار بود، اما در سال 2013 میلادی، این رقم کاهش یافته و به 15 ولایت رسیده است.
محو کشتزارها و مقاومت زورمندان
به گفته وزارت مبارزه با مواد مخدر، در مدت کمی که پروسه محو کشت کوکنار آغاز شده است، تا اکنون، ۶ هزار هکتار زمین از وجود کوکنار پاک‌سازی شده است، ۱۳۱ تن از نیروهای امنیتی افغان در جریان پاک‌سازی این کشتزارها کشته شده‌اند.
وزارت مبارزه با مواد مخدر می‌گوید، مرحله اول روند محو کشتزارهای کوکنار در ولایت‌های هلمند، قندهار، فراه و هرات پایان یافته است، اما در ولایت‌های ننگرهار، لغمان، کنر و بادغیس ادامه دارد. انجنیر ابراهیم ازهر، معین وزارت مبارزه با مواد مخدر، از مقاومت بالای نیروهای مسلح مخالف دولت خبر داده و آنان را مانع جدی در مقابل برنامه وزارت مبارزه با مواد مخدر حساب میکند: “در کمپاین محو کشتزارهای کوکنار، امسال به تعداد ۱۳۱ تن از نیروهای پولیس مبارزه با مواد مخدر، پولیس ملی، اردوی ملی، پولیس محلی و زارعین کشته و ۴۱ تن دیگر زخمی شده‌اند، که این تلفات در مقایسه با سال گذشته دو برابر شده است.”
این مقامات، طالبان را عمدهترین گروه مسلح مخالف دولت و مانعی برای برنامههایش حساب نموده و میگویند که آنها بالاترین درآمد اقتصادی خود را از طریق مواد مخدر در افغانستان تهیه میکنند، آنها مخالف هر گونه مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر در کشور میباشند.
از سوی دیگر، آن گونه که وزارت مبارزه با مواد مخدر برای محو کشتزارهای مواد مخدر پلان و برنامهریزی میکند، مخالفان مسلح نیز در مقابل برنامهریزیهای این وزارت آمادگی دفاع از کشتزارهای مواد مخدر را میگیرند. آقای ازهر می‌گوید: “در جا‌هایی که روند تخریب کشتزارهای کوکنار صورت می‌گرفت، مخالفان هم آمادگی‌های خود را داشتند که ما در چندین جای به چالش‌های بزرگ روبه‌رو شدیم.”
همکاری کشورهای خارجی
تا حال، نشست‌ها و توافق‌نامه‌های زیادی میان کشورهای منطقه برای مبارزه مشترک با تولید و قاچاق مواد مخدر به امضا رسیده است. اما وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان از عدم همکاری کشورهای منطقه ناراض بوده و از عمل نکردن کشورهای همسایه به تعهداتشان در قبال بستن سرحداتشان بر روی قاچاقبران، انتقاد میکند. آقای ابراهیم ازهر می‌گوید: “در دو سال گذشته، توافق‌های زیادی با کشورهای همسایه در مورد مسدود ساختن سرحدات به روی قاچاق مواد مخدر صورت گرفت، که همه کشورها در این راستا آمادگی خود را اعلام کردند، اما با تأسف باید گفت که آنها در کاغذ تعهد میکنند، نه در عمل.”
حمایت کشورهای غربی از مبارزه با مواد مخدر در افغانستان، گزینهی دیگری است که کابل به آنها چشم دوخته است. تا حال، دولت افغانستان، کمکهای فراوانی از سوی آن کشورها دریافت کرده است. اما، این کشورها نیز از کمکاریهای دولت افغانستان در این راستا ناراض بوده و دولت افغانستان هم در مقابل از عدم همکاری این کشورها شکایت دارد.
اخیراً، وزارت‌های امور داخله و مبارزه با مواد مخدر، از کاهش همکاری‌های جامعه جهانی بهخصوص ایالات متحده امریکا در راستای مبارزه با تولید، کشت و قاچاق مواد مخدر ابراز نگرانی کرده و این مسأله را یکی از عوامل افزایش کشت کوکنارعنوان کرده است. آقای ازهر، در این مورد گفته: “سه دلیلی که در بالا رفتن کشت کوکنار در افغانستان مؤثر است، عدم حمایت قطعه خاص محو اراضی کوکنار و حذف شدن این قطعه از تشکیل وزارت امور داخله، عدم بهجا آوردن تعهدات از سوی جامعه جهانی به‌ویژه ایالات متحده امریکا در امر کمپاین‌های آگاهی عامه و تمام شدن ذخایر تریاک که در افغانستان است.”
قطعه خاص محو اراضی کوکنار به حمایت ایالات متحده امریکا در چوکات وزارت امور داخله کشور ایجاد شده بود. این قطعه، از دو سال به این‌سو است که از سوی ایالات متحده امریکا مورد حمایت قرار نمیگیرد و به همین دلیل، از تشکیل وزارت امور داخله حذف شده است.
امنیت
مقام‌های وزارت مبارزه با مواد مخدر، اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد و همچنین وزارت امور داخله، ناامنی‌ها را یکی از عوامل اصلی افزایش کشت مواد مخدر در کشور اعلام کردهاند. به گفته این مقام‌ها، ولایات هلمند، قندهار، نیمروز و ارزگان، از جمله ولایاتی میباشد که بیشترین کشتزارهای کوکنار در این ولایات موجود است که هلمند نزدیک به نیمی از مواد مخدر افغانستان را تولید کرده است. مبارز راشدی، وزیر مبارزه با مواد مخدر، گفته: “دلیل عمده برای بالا رفتن کشت کوکنار، نبود امنیت در ولایاتی است که کشت در آن جا فوق‌العاده بالا است؛ مثل هلمند، نیمروز، فراه، قندهار و ارزگان. عزم بر محوی کشت کوکنار بوده، اما دلایل تخنیکی باعث شده که متأسفانه کشت کوکنار افزایش یافته است.”
دولت افغانستان با دریافت کمک وهمکاریهای مالی و تخنیکی از کشورهای بینالمللی متعهد شده است با تولید و قاچاق مواد مخدر مبارزه میکند. اما حالا، دیده میشود که وزیر مبارزه با مواد مخدر از وجود مشکلات تخنیکی شکایت دارد.
جان لوک لمایو، رییس منطقوی اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد، به این عقیده است که دولت افغانستان برای مبارزه با کوکنار در این کشور، رویکرد مشخصی ندارد. او از بالا رفتن میزان تولید مواد مخدر در کشور نگران بوده و تلاشهای دولت را در زمینه، فاقد نتایج میداند. این مقام سازمان ملل متحد از موفقیتهای دولت در سالهای قبل از 2007 یادآوری کرده ولی از روند رو به رشد کشت مواد مخدر در سالهای اخیر نیز نگران است: “میزان کشف و ضبط مواد مخدر در سالهای قبلی، نزدیک به 34 درصد رسیده بود، اما در سال 2013 این رقم به 11 تا 12 درصد کاهش یافت. مواد مخدر در افغانستان مانند ویروسی است که در یک سیستم دفاعی “حکومتداری” ضعیف، وارد شده و مقاومت آن را ضعیفتر میسازد. اگر کشورهای کمککننده و نهادهای انکشافی و امنیتی بازهم غلفت کنند، نه تنها موضوع مبارزه با مواد مخدر بلکه تمام دست‌آوردها با شکست مواجه خواهد شد.”
معیشت بدیل
در چند سال گذشته در بعضی از ولایت‌های کشور مانند هرات و نیمروز، مردم تلاش کردند به جای کشت کوکنار، زعفران بکارند. این کار باعث شد در سالهای قبلی تا حدی کشت کوکنار در کشور کاهش یابد. اما رفته رفته این کشت بدیل نیز نتوانست از کشت و تولید بیشتر مواد مخدر در کشور جلوگیری کند. طوری که کشت زعفران از محدوده چند ولایت فراتر نرفت و دهقانان نیز در ولایت‌های دیگر با این نبات و روشهای کشت و حاصلگیری از آن آشنا نشدند.
از سوی دیگر، زعفران افغانستان به نام زعفران ایران در بازارهای جهانی به فروش رفت و کسانی که زعفران کاشته بودند نتوانستند برای محصولات خود بازاریابی کنند. این باعث شد که هم کشت زعفران در کشور انکشاف نیابد و هم کسانی که زعفران کاشه بودند علاقه خود را از این نبات از دست بدهند. در نتیجه، سیاست کشت بدیل کوکنار، به شدت با مشکل روبه‌رو شد و دهاقینی که پیشتر دست زرع تریاک کشیده بودند، دوباره به این پدیده روی آوردند.
در حال حاضر، چنین به نظر میرسد که کشت کوکنار در کشور به شدت رو به افزایش است و دولت افغانستان به تنهایی توان مبارزه با این پدیده را ندارد. از این رو، تا زمانی که کشورهای همسایه به شکل متعهدانه در امر مبارزه با مواد مخدر تلاش نکنند و در نابودی قاچاقبران بینالمللی و منطقوی مواد مخدر با افغانستان همکاری نکنند، جلو افزایش مزارع کوکنار در کشور گرفته نخواهد شد. زیرا، به هر میزانی که قاچبران مواد مخدر قدرتمند باشند و سلسله همکاری‌های کشورها در مبارزه با آنها شکننده باشد، سطح تولید مواد مخدر در افغانستان بالا خواهد بود.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
