معرفی کتاب

نام کتاب: بحران هویت ملی در افغانستان راهکار ها و راه حل ها

نویسنده: دیدار علی مشرقی

ویراستار: محمود جعفری

طرح پشتی: جاوید صمیم

ناشر: انتشارات سعید

نوبت چاپ: اول، بهار 1389 هجری خورشیدی

شمارگان: هزار نسخه

کتاب “بحران هویت ملی درافغانستان راهکار ها وراه حل ها” نخستین  اثری است از دیدار علی مشرقی . این اثر 128 صفحه دارد و دارای یک مقدمه و چهار فصل می باشد.  نویسنده در مقدمۀ کتاب راجع به اهمیت موضوع می  گوید: من از گذشته ها به دنبال این سوال بودم که چرا مردم نسبت بهم دیگر این قدر تنفر دارند؟ همیشه می گفتم مردم مافغانستان باید یک دیگر را بپذیرند، باید دست به دست هم دهند. دلیلی وجود ندارد که این مردم باهم دیگر نزاع نمایند. این مسأله دغدغۀ ذهنی ام بود که مرا وا داشت تا این موضوع را منحیث پایان نامه تحصیلی خود برگزینم.

همچنان وی در ادامه می نویسد: ” در این اثر تلاش گردیده است در رابطه با پرسش های مطرح در زمینۀ هویت در مواردی از یک زاویۀ دیگر نگریسته شود… تلاش ورزیده ام تا بر روش علمی استوار باشد. این کتاب در واقع اولین تجربۀ تحقیقی علمی من می باشد.”

در فصل اول کتاب به کلیات موضوع پرداخته شده است؛ از قبیل طرح مسأله، هدف ، اهمیت،  پرسش های تحقیق و روش تحقیق.

فصل دوم مرکز اصلی بحث را تشکیل می دهد. تعریف هویت ملی ،هویت در گذشتۀ افغانستان، چگونگی پیدایش هویت ملی، افغانستان و ویژگی های هویت ملی، از عناوین اصلی این فصل می باشند. نویسنده به نقل از کتاب “چگونگی هویت ملی افغانستان”، هویت ملی را چنین تعریف می کند: “هویت عبارت از حقیقت شی یا شخص بوده که مبتنی بر صفات جوهری آن است، صفاتی که شخصیت یک فرد در یک خانواده، یک قوم ویک ملت است.”

همچنان می نگارد: ” پس هویت ملی به مجموعه گذاره ها ونشانه هایی گفته می شود که از چیستی وچگونگی عوامل قوام بخش وشناسانندۀ یک واحد سیاسی ومؤلفه های همبستگی آور آن علامت می دهد.”

نویسنده پس از نقل تعریف های متعدد، به طرح این پرسش ها می پردازدکه ” با درنظر داشت این تعاریف حالا باید ببینیم که آیا افغانستان به بحران هویت ملی مواجه است یا  خیر؟ آیا این احساس ملی در وجود افراد متوطن در افغانستان تا چه اندازه توانسته تبارز ومصداق پیدا نماید؟ تا جایی که تحقیقات نشان می دهد متأسفانه هویت ملی ما دچار آشفتگی و پراکندگی می باشد. هویت ملی افغانستان آن چنان که باید تعریف شود، تعریف نشده ومردم افغانستان خود را بیش تر به اقوام، قبیله ها ومذاهب منصوب می دانند تا به ملت واحد به نام” افغان”.

“مشرقی” در ادامۀ سخن  به شاخص های هویت ملی در افغانستان پرداخته، عناصری  چون سرزمین مشترک، تاریخ مشترک، دین ومذهب مشترک، زبان وفرهنگ مشترک وساختار سیاسی را جزو شاخص های هویت ملی برشمرده می نویسد:

” هویت ملی دارای ویژگی ها ومؤلفه هایی است که بدون آن نمی شود برداشت جامع از هویت ملی داشته باشیم. ویژگی های هویت ملی در واقع هویت دهندۀ هویت ملی می باشد. “

در فصل سوم، افغانستان ومسألۀ وحدت ملی، مورد بحث قرار می گیرد. او این بحث را با عناوینی چون دولت ملی، دولت – ملت وناسیونالیسم، وطن پرستی و ناسیونالیسم و قومیت درافغانستان تعقیب، می کند و نتیجه می گیرد که ” ما در افغانستان به بحران جدی هویتی مواجه هستیم… در افغانستان هیچ یک از مؤلفه های هویت ملی صادق از آب برنمی آید. وقتی که مردم ما به بحران هویتی مواجه باشد بدون شک ملت واقعی وجود نخواهد داشت. وقتی که ملت به معنای واقعی کلمه وامروزی آن وجود نداشته باشد، دولت ملی بدون ملت دروغی بیش نیست. وقتی که دولت ملی  وجود نداشته باشد، ترویج ملت گرایی وروح ملی صورت گرفته نمی تواند.”

نویسنده در فصل چهارم به توضیح راهکار ها وراه حل های مسأله پرداخته چند مسأله را به عنوان راهکار ارایه می نماید مانند، تعریف مجدد هویت افغانی، نقش روشنفکران، نقش دین، نظام سیاسی مبتنی بر واقعیت اجتماعی، سیاست فرهنگی، آموزش وپرورش، حقوق بشر وکثرت گرایی وازدواج های بیرون گروهی. به نظر نویسنده هریک از این موضوعات می توانند در ایجاد یک هویت کامل نقش بسزایی ایفا نمایند. در این میان وی به نقش فرهنگی بیشتر ازهمه تأکید می ورزد: “دولت افغانستان باید یک سیاست فرهنگی سالم وخوبی را برای مردم ارایه بدارد و ارام آرام آن را تطبیق نماید. بدون شک فرهنگی را باید پیاده نمود که باعث پویایی و آزادی های بیشتر گردد.  سیاست فرهنگی ما باید مبتنی بر این باشد که … فرهنگ دیگر اندیشی، تساهل، بردباری، مهمان نوازی، انسان مداری، حقوق شهروندی، همدیگر پذیری و… جایگزین نمود.”

به هرصورت کتاب “بحران هویت ملی در افغانستان راهکار ها و راه حل ها” می تواند پاسخی به بسیاری از سوال هایی بوده باشد که دراین چند قرن در درون جامعه شکل گرفته است.  اصولاً این موضوع(هویت ملی) از موضوعات اساسی که باید دولت در صدد توسعه ونهادینه کردن آن برآید. زیرا یکی از عوامل مهمی که باعث ناامنی در کشور گردیده ناهمگونی های فرهنگی است که ریشه در هویت جمعی دارد. بنابراین تلاش برای تغییر هویت یا نزدیک ساختن هویت ها بهم دیگر می تواند ثبات دایمی را در کشور ایجاد نماید. کتاب مذکور یک چراغ کوچکی است در این راه.