یافته‌های گزارش تحقیقی کلید گروپ براساس مصاحبه با مسوولان وزارت معارف نشان می‌دهد که ریاست معارف شهر کابل تحت فشار اراکین بلندرتبه‌ی دولتی برای اخذ شهادت‌نامه‌های فوری، در هر هفته دو الی سه مرتبه مجبور به چاپ یک شهادت‌نامه به مصرف یک‌صدهزار افغانی می‌شود.
بر بنیاد این یافته‌ها، وزارت معارف قیمت هر شهادت‌نامه را مبلغ 200 افغانی تعیین کرده و هفته‌وار دو الی 3 مرتبه تحت فشار اراکین دولتی ریاست معارف شهر کابل مجبور به چاپ یک شهادت‌نامه در پرنتر که ظرفیت چاپ 500 شهادت‌نامه را دارد، می‌شود که با این حساب مصرف 500 شهادت‌نامه برای چاپ یک شهادتنامهی فوری تحت فشار اراکین دولتی، یک صدهزار افغانی برای وزارت معارف هزینه برمی‌دارد.
با این حال، وزارت معارف با وجود تلاش‌های دوساله برای الکترونیک‌سازی نتایج سه سال اخیر متعلمین و اخذ شهادت‌نامه‌های الکترونیک، تا کنون نتوانسته است این روند را به‌گونه‌ی کامل تطبیق کند.
براساس این یافته‌ها از 34 ولایت افغانستان به شمول مناطق خارج از مرز، تنها سیستم الکترونیک‌سازی نتایج سه ساله، به شمول پایتخت در 13 ولایت تطبیق شده است.
طبق یافته‌های کلید گروپ، روند الکترونیک‌سازی نتایج دوره‌ی لیسه شاگردان مکاتب و توزیع شهادت‌نامه‌های الکترونیک فارغان در کابل از سال 1396 و در 12 ولایت دیگر از 1397 به این‌سو را در بر‌می‌گیرد، اما داوطلبان اخد شهادت‌نامه قبل از سال‌های یادشده در ولایات مربوطه به سیستم قبلی(قلمی) که امکان دستبرد در آن وجود دارد اخذ می‌کنند.
از سویی هم، امکان تقلب در اخذ شهادت‌نامه‌های قلمی توسط مسوولان وزارت معارف مورد تایید قرار گرفته است، اما به گفته‌ی مسوولان یگانه راه جلوگیری از توزیع شهادت‌نامه‌های جعلی، الکترونیکی‌شدن آرشیف وزارت معارف می‌باشد که تا کنون این روند صورت نگرفته است.
با این همه، عدم هماهنگی در ادارات داخلی وزارت معارف باعث سرگردانی و شکایت هرچه‌بیشتر مراجعین اخذ شهادتنامهها شده و آنان وزارت معارف را به کم‌کاری، ضعف مدیریتی، فسادآلوده‌گی و سیستم کاغذپرانی متهم می‌کنند.
هزینه‌ی یک صدهزار افغانی برای چاپ یک شهادت‌نامه تحت فشار اراکین بلندرتبه حکومتی
براساس یافته‌های کلید گروپ، شماری از اراکین بلندرتبه‌ی حکومتی با اعمال فشار بالای مسوولان وزارت معارف، مجبور به چاپ یک شهادت‌نامه به قیمت یک‌صدهزار افغانی میشوند.
همایون رحمانی؛ معاون تدریسی ریاست معارف شهر کابل در مصاحبه با کلید گفت که آنان طبق معمول هفته‌ی یکبار پرنتر مخصوص چاپ شهادتنامهها را که ظرفیت چاپ 500 شهادت‌نامه را دارد، روشن کرده و پرنت می‌کند
اما به گفته‌ی وی تحت فشار اراکین حکومتی آنان در هرهفته حداقل دوبار مجبور به چاپ یک شهادت‌نامه به قیمت 500 شهادت‌نامه میشوند.
وی در ادامه گفت که وزارت معارف براساس مقررات، به خاطر مصرف چاپ، کاغذ یک شهادت‌نامه را در بدل 200 افغانی به متقاضیان می‌دهد.
به گفته‌ی موصوف اگر پرنتر به خاطر چاپ یک شهادت‌نامه و یا 500 شهادت‌نامه روشن شود، یکسان هزینه برمی‌دارد.
براساس یافته‌های کلید گروپ، قیمت هر شهادت‌نامه 200 افغانی که با یکبار روشن‌کردن پرنتر مخصوص چاپ شهادتنامهها یک‌صدهزار افغانی هزینه برمی‌دارد.
با این حال، چاپ یک ورق شهادت‌نامه انفرادی در پرنتر مخصوص چاپ شهادت‌نامه ضرب 500 افغانی شده که در نتیجه یک صدهزار افغانی هزینه برمی‌دارد.
تلاش‌های دوساله وزارت معارف برای الکترونیک‌سازی روند اخذ شهادتنامهها و کارکرد اندک
براساس یافته‌های کلید گروپ، وزارت معارف به دلیل کمبود تجهیزات با وجود تلاش‌های چندساله، نتوانسته است روند توزیع شهادت‌نامه‌های الکترونیک را در سراسر کشور عملی کند.
براساس این یافته، روند الکترونیک‌سازی آرشیف معارف نیز تا کنون نتیجه‌ی قابل ملاحظه نداشته است.
لیلما ولی حکمی؛ عضو کمیسیون دینی و فرهنگی ولسی جرگه با انتقاد از کم‌کاری‌های وزارت معارف به کلید گفت که این وزارت به دلیل موجودیت فساد و ضعف مدیریتی تا کنون قادر به تعمیم دیتابیس نتایج متعلمین و روند توزیع شهادت‌نامه‌های برقی نشده است.
وی سیستم معارف افغانستان را در مقایسه به سایر کشورهای جهان عقب‌مانده و غیرمترقی عنوان کرده گفت که باید سال‌های قبل وزارت معارف سیستم نمرات مکتب را الکترونیک می‌ساخت و امروز حتا در دروس عادی شاگردان از تکنالوژی استفاده می‌شد.
وی با اظهار نارضایتی از کارکردهای معارف گفت که با وجود پیشرفت تکنالوژی سیستم معارف کشور هنوز به گونه‌ی قلمی می‌باشد.
با این حال، مسوولان وزارت معارف دلیل عدم تعمیم دیتابیس نمرات و شهادتنامهی الکترونیک را در تمام کشور کمبود تجهیزات عنوان می‌کنند.
سیدرحمان سلام‌زی؛ رییس شهادت‌نامه‌های وزارت معارف در مصاحبه با کلید تایید می‌کند که وزارت معارف با وجود تلاش‌های چندساله تا کنون نتوانسته است که روند اخذ شهادت‌نامه‌های مکتب را در تمام کشور الکترونیک سازد.
به گفته‌ی وی، روند توزیع شهادت‌نامه‌های الکترونیک در کابل از سال 1396 و در ولایات از سال 1397 آغاز شده و تا کنون به شمول کابل، تنها در 13 ولایت عملی می‌شود.
به گفته‌ی موصوف، سیستم معارف افغانستان برای جلوگیری از جعل شهادتنامهها نیاز دارد تا آرشیف وزارت معارف را نیز به صورت کلی الکترونیک سازد.
وی افزود که ریاست شهادتنامهها به منظور الکترونیک‌سازی آرشیف اسناد نتایج مکتب، تمام فارغان کابل قبل از سال 1396، طرحی را ساخته و به منظوری شخص وزیر معارف نیز رسانیده است.
به گفته‌ی موصوف به دلیل کمبود تجهیزات لازم و کارمندان تخنینکی با آن‌که روند الکترونیک‌سازی آرشیف اسناد از دوماه به این‌طرف آغاز شده اما پیشرفت اندک داشته است.
آقای سلام‌زی در ادامه گفت، با آغاز سال جدید مالی قرار است تجهیزات لازم برای تطبیق الکترونیک‌سازی این روند شدت بیابد.
از سویی هم، نوریه نزهت؛ سخنگوی وزارت معارف در مصاحبه با کلید می‌گوید که کار روی دیتابیس‌سازی نتایج سه ساله‌ی مکتب در کابل 90 درصد به پیش رفته است.
سخنگوی وزارت معارف با آن‌که می‌گوید، تعمیم وزارت معارف به سیستم الکترونیک مانع جعل، ضیاع وقت و صلاحیت‌دهی بیشتر به ریاست‌های معارف هر ولایت می‌شود؛ اما می‌گوید که به دلیل کمبود تجهیزات و کارمندان فنی تا کنون این مهم در تمام ولایات عملی نشده است.
وی افزود که این روند در 12 ولایت دیگر نیز جریان دارد و وزارت معارف در نظر دارد تا ختم سال 1399 تمام معارف افغانستان را شامل این سیستم سازد.
به گفته‌ی خانم نزهت، نتایج فارغان مکتب سال‌های 1397 و 1398 در کابل به صورت کلی الکترونیک شده و کار روی الکترونیک‌سازی آرشیف نیز جریان دارد.
موجودیت فساد در وزارت معارف و ادامه‌ی روند جعل شهادتنامهها
معلومات کلید گروپ نشان می‌دهد، با آن‌که در نبود سیستم الکترونیک امکان اخذ شهادت‌نامه‌های جعلی از وزارت معارف به سهولت وجود دارد اما این وزارت تا کنون قادر به تعمیم این سیستم در سراسر معارف کشور نشده است.
لیلما ولی حکمی؛ عضو کمیسیون فرهنگی و امور دینی ولسی جرگه نیز وزارت معارف را به ضعف برای جلوگیری از توزیع شهادت‌نامه‌های جعلی متهم کرده می‌گوید که ادامه‌ی این روند، سیستم معارف کشور و در کل تحصیلات کشور را به چالش کشیده است.
امکان جعل در نبود سیستم الکترونیک توسط مسوولان وزارت معارف مورد تایید قرار گرفته و آنان یگانه راه جلوگیری از آن را الکترونیک سازی این روند عنوان می‌کنند.
سیدرحمان سلام‌زی؛ رییس شهادت‌نامه‌های وزارت معارف در مصاحبه با کلید می‌گوید که مناطق بیرون‌مرزی و جاه‌هایی که امکان نظارت تیم نظارتی وزارت معارف نباشد، بیشتر در معرض آسیب جعل قرار دارد.
وی می‌افزاید، با آن‌که وزارت معارف یک ریاست جداگانه زیر نام ریاست نظارت تعلیمی برای جلوگیری از جعل در تشکیل خود دارد اما الکترونیک‌سازی نتایج سه ساله‌ی متعلیمن بیشتر می‌تواند، مانع جعل و تذویر در اخذ شهادتنامهها شود.
پراگنده‌گی سیستم توزیع شهادت‌نامه‌های وزارت معارف و اظهارات ضد و نقیض
یافته‌های کلید گروپ براساس مصاحبه با داوطلبان اخذ شهادتنامهها و مسوولان وزارت معارف نشان می‌دهد که در نبود هماهنگی منظم بین ادارات داخلی وزارت معارف، روند اخذ شهادتنامهها برای داوطلبان آن چالش‌زا و زمان‌گیر بوده است.
داوطلبان اخذ شهادت‌نامه مربوط به شهر کابل از سال‌های مختلف در مقابل ریاست معارف شهر برای طی مراحل شهادت‌نامه‌های خود صف بسته‌اند.
سمیع‌الله که در سال 1379 از لیسه ارزان‌قیمت فارغ شده می‌گوید، سه ماه می‌شود که به دنبال شهادتنامهی خود در ریاست معارف شهر کابل سرگردان است اما هنوزهم قادر به پیشرفت یک مرحله‌ی کار آن نشده است.
منصور؛ از لیسه‌ی عبدالهادی داوی می‌گوید که در سال 1395 فارغ شده است و دوسال است که دنبال گرفتن شهادت‌نامه خود می‌باشد، اما تا کنون به دست نیاورده است.
وی افزود که در ابتدا به مکتب مربوطه جهت اخذ شهادت‌نامه مراجه کرد اما به دلیل نرسیدن شهادت‌نامه‌های جمعی تمام فارغان باید سال‌ها انتظار می‌کشید.
منصور می‌گوید که شهادت‌نامه خود را عاجل نیاز داشت و دوسال است که تلاش دارد تا به دست آورد اما تا کنون قادر نشده است.
علی سینا، در سال 1397 از لیسه گل‌خانه فارغ شده می‌گوید که 4 ماه می‌شود خواهان اخذ شهادت‌نامه خود است اما به گفته‌ی وی، کدام شناختی در وزارت معارف ندارد و باید برای اخذ شهادت‌نامه سرگردان باشد.
از سویی هم، شماری از داوطلبان اخذ شهادت‌نامه که دوره‌ی لیسه را در ولایات به اتمام رسانده‌اند، می‌گویند که مدت‌ها را برای اخذ شهادت‌نامه سپری کرده‌اند اما قادر به اخذ آن نشده‌اند.
سید علی که در سال1392 در ولسوالی یکاولنگ بامیان مکتب را به اتمام رسانیده می‌گوید که تا کنون سه‌بار است از بامیان به کابل جهت اخذ شهادت‌نامه می‌آید و در این سرگردانی دوسال را سپری کرده اما تا کنون شهادت‌نامه خود را به دست نیاورده است.
از سویی هم، لیلما ولی حکمی؛ عضو کمیسیون دینی و فرهنگی ولسی جرگه در مصاحبه با کلید می‌گوید که ولسی جرگه به خاطر حل چالش‌های روند اخذ شهادتنامهها بارها مسوولان وزارت معارف را احضار کرده است.
وی می‌افزاید که به دلیل موجودیت فساد و کم‌کاری هیچ پیشرفتی جهت سهل‌سازی روند اخذ شهادتنامهها صورت نگرفته است.
با این حال، مسوولان وزارت معارف مدعی‌اند که روند اخذ شهادت‌نامه برای متقاضیان را سهل کرده و ظرف 4 الی 5 روز کاری برای متقاضیان شهادت‌نامه توزیع می‌شود.
نوریه نزهت؛ سخنگوی وزارت معارف در مصاحبه با کلید در جواب به دلیل طولانی‌بودن و سرگردانی داوطلبان اخذ شهادتنامهها می‌گوید که شماری از فارغان مرجع درخواست‌دهی خود را نمی‌دانند که این امر باعث سرگردانی شان می‌شود.
به گفته‌ی وی، طبق تعیینات جدید وزارت معارف، داوطلبان اخذ شهادت‌نامه‌های انفرادی باید به ریاست شهادتنامهها مراجعه کنند و ظرف 4 روز کاری شهادتنامهی خود را تسلیم شوند.
وی افزود که فارغان مکاتب به اشتباه به ریاست‌های معارف ولایات و شهر مراجعه می‌کنند که باعث سرگردانی آنان می‌شود.
در همین حال، سیدرحمان سلام‌زی؛ رییس شهادت‌نامه‌های وزارت معارف نیز با تایید گفته‌های نزهت می‌گوید که این ریاست به ریاست‌های معارف شهر و ولایات هماهنگی کرده است که باید مراجعین اخذ شهادت‌نامه‌های قبل سال 1398 را به ریاست شهادتنامهها راجع کنند.
به گفته‌ی وی، پروسه‌ی گرفتن شهادت‌نامه قبل از ایجاد ریاست شهادتنامهها دوهفته و 20 روز را در بر‌می‌گرفت، اما حالا این ریاست سهولت‌های لازم را در این روند به وجود آورده است.
به گفته‌ی موصوف، ریاست شهادتنامهها سیستم‌های مشخص را برای پروسس روند توزیع شهادتنامهها روی دست گرفته که ظرف 5 روز کاری متاقضیان می‌توانند از این ریاست شهادتنامهی خود را اخذ نمایند.
وی افزود، تنها فارغان 1398 به دلیل تکمیل‌نبودن نتایج آنان در دیتابیس عمومی از طریق ریاست معارف شهر و ولایات طی مراحل میشوند، متباقی همه از طریق ریاست شهادتنامهها می‌توانند به دست بیاورند.
با این‌حال، همایون رحمانی؛ معاون تدریسی ریاست معارف شهر کابل می‌گوید که روند توزیع شهادتنامهی فارغان تمام سال‌های شهر کابل از طریق ریاست معارف شهر طی مراحل شده و به ریاست شهادتنامهها راجع می‌شود.
به گفته‌ی وی، این روند از مکتب آغاز می‌شود، از حوزه‌ی تعلمی تایید می‌شود و به ریاست معارف شهر و ریاست شهادتنامهها به حیث یک مرجع نهایی و بررسی‌کننده ارسال می‌شود.
وی در مورد روند اخذ شهادت‌نامه‌های انفرادی مربوط به سال‌های قبل از 1396 گفت که متقاضی به مکتب مربوطه مراجعه کرده و نمرات سه‌ساله‌ی خود را به امضای نگران صنف و مدیر مکتب به حوزه‌ی تعلیمی مربوطه می‌برد.
وی افزود، پس از آن حوزه‌ی تعلیمی متقاضی نتایج خود را به ریاست معارف شهر می‌آورد و توسط این ریاست، نتایج تطبیق‌شده و پس از طی مراحل با شهادتنامهی وی در ریاست معارف شهر پرنت شده و به ریاست شهادتنامهها به حیث مرجع نهایی فرستاده می‌شود.
به گفته‌ی وی، اگر شهادت‌نامه نواقص داشته باشد از سوی ریاست شهادتنامهها مسترد، در غیر آن به امضای وزیر رسیده و به درخواست‌دهنده داده می‌شود.
آقای رحمانی در مورد متقاضیان 1396 به این‌طرف گفت که آنان به ریاست معارف شهر عریضه می‌کنند و کارمندان این نهاد با استفاده از دیتابیس نمرات، نتایج آنان را روی کاغذ به خصوص شهادت‌نامه می‌نویسد.
وی افزود که این ریاست پرنتر مخصوص دارد و هر هفته حدود 500 شهادت‌نامه به متقاضیان توزیع می‌کند.
وی در ادامه گفت که کاغذ پرنت‌شده‌ی شهادت‌نامه توام با نمرات سه‌ساله به ریاست شهادتنامهها راجع می‌شود و پس از طی مراحل به دسترس متقاضی قرار می‌گیرد.
وی در مورد طولانی‌بودن این روند گفت که شهر کابل به طور اوسط سالانه 50 هزار فارغ دارد، اما تشکیلات ریاست معارف شهر کابل و تمام ولایات دیگر یکسان بوده و باعث کندکاری در پروسه گردیده است.
به گفته‌ی وی، این ریاست 250 کارمند داشته و روزانه تنها آمریت تدریسی آن حدود 500 مراجعه‌کننده دارد.
وی همچنان کمبود تجهیزات را برشمرده گفت، کمبود برق در این ریاست یکی از مشکلات دیگر است که باعث سرگردانی داوطلبان شهادت‌نامه و کارمندان این ریاست شده است.
وی افزود که سیستم دیتابیس نمرات در وزارت معارف بوده و با ریاست معارف شهر شریک می‌باشد اما در صورت رفتن برق هیچ‌یک از این دو نهاد این ریاست قادر به نوشتن نتایج سه ساله به روی شهادت‌نامه نمی‌باشند.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
