مسوولان محلی ولایتهای هرات، هلمند، کندهار و فراه، دخالت ایران را در جهت مختلسازی کار پروژه تاپی، یکی از موانع اصلی بر سر راه تطبیق این پروژه میپندارند. معلومات کلیدگروپ که براساس مصاحبه با مسوولان وزارت معادن و پترولیم و مسوولان محلی ولایتهای واقع در مسیر پروژه تاپی به دست آمده است، نشان میدهد در کنار آنکه تا هنوز مرجع تمویل مالی برای پرداخت سهم افغانستان مشخص نیست، به جز در ولایت هرات که اقدامات اندکی برای تطبیق این پروژه روی دست گرفته شده است، در ولایتهای هلمند، کندهار و فراه هیچ اقدام عملی روی دست گرفته نشده است.
مسوولان محلی ادعا دارند که دولت ایران برای حفظ منافع خود گروههای مخالف دولت افغانستان را حمایت مالی و تسلیحاتی میکند تا جنگ و تهدیدات امنیتی در مسیر عبور پروژه تاپی تشدید یابد. به گفته این مسوولان، ولسوالیهای شیندند، کشک کهنه و گلران هرات، ولسوالیهای خاکسفید و بالابلوک فراه، ولسوالیهای موسی قلعه، واشیر و گرشک هلمند و ولسوالیهای میوند، سپین بولدک، ژیری و دند ولایت کندهار، در مسیر عبور پروژه تاپی قرار دارند که اخیراً جنگ و تهدیدات امنیتی در این ولسوالیها شدت یافته است.
در کنار آنکه مسوولان محلی از ایجاد موانع از سوی ایران بر سر راه تطبیق پروژه تاپی سخن میزنند، شماری از مخالفان مسلح دولت نیز که به تازگی به پروسه صلح پیوستهاند ادعا دارند که دولت ایران گروههایی را که در مسیر عبور پروژه تاپی ناامنی ایجاد میکنند، تمویل مالی میکند. بعد از آغاز کار سروی پروژه تاپی در ولایت هرات سه گروه از مخالفان مسلح دولت در هرات به پروسه صلح پیوستهاند که بنابر اظهارات شماری از اعضای این گروهها، دولت ایران، آنها را جهت مختلسازی روند کار پروژه تاپی تشویق و حتا حمایت نظامی میکرد. نذیراحمد، یکی از مخالفان مسلح دولت که دو هفته قبل به کمیته صلح ولایتی هرات پیوسته است، میگوید: “قومندانان ما در ایران حمایت میشوند و برای ما دستور داده میشد که در مقابل نیروهای امنیتی بجنگیم تا در جریان کار پروژههای عامالمنفعه به خصوص پروژه تاپی موانع ایجاد شود و کار تطبیق آن به تأخیر بیفتد.”
از جانب دیگر، در هنگام آغاز کار پروژه تاپی در افغانستان، حکومت برای تأمین امنیت این پروژه گفته بود که به زودی یک قطعه خاص امنیتی در مسیر پروژه تاپی ایجاد میشود اما تاکنون از ایجاد این قطعه خبری نیست. نجیبالله دانش، سخنگوی وزارت داخله، میگوید که از طریق معینیت محافظت عامه این وزارت برای تأمین امنیت پروژههای اقتصادی بهویژه تاپی تدابیر امنیتی روی دست گرفته شده است و قرار است به زودی قطعه خاص امنیتی برای تأمین امنیت آن نیز ایجاد شود. وی در مورد خلق موانع از سوی ایران بر سر راه پروژه تاپی و همچنان حمایت تسلیحاتی و مالی مخالفان مسلح دولت از جانب این کشور به منظور تخریب این پروژه گفت: “تاکنون سند موثقی در این رابطه در دست نیست.” با این حال سخنگوی وزارت داخله تصریح کرد که برخی از کشورهای منطقه چشم دیدن پیشرفتهای اقتصادی افغانستان را ندارند.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات، تهدیدات امنیتی را از مشکلات اصلی فرا راه تطبیق این پروژه بیان میکند. او به کلیدگروپ گفت که ولسوالیهای شیندند، گلران و کشک کهنه هرات از جمله ولسوالیهای ناامنی میباشند که پایپلاین گاز از آنها عبور میکند. فرهاد افزود که مخالفان در این ولسوالیها از سوی حلقات بیرونی به خصوص از جانب ایران حمایتهای تخنیکی و تدارکاتی میشوند تا روند کار پروژههای اقتصادی در کشور را به مشکل مواجه سازند. سخنگوی والی هرات تأکید دارد که تاکنون “گزارش کتبی” در این مورد در دست نیست اما اظهارات افراد پیوسته به پروسه صلح موضوع دخالتهای کشورهای بیرونی را در این زمینه روشن میسازد. وی اضافه کرد که پروژه تاپی از ولسوالیهای گذره، انجیل، زندهجان، کشک کهنه، رباط سنگی، شیندند، ادرسکن و گلران هرات انتقال داده میشود که در طول این مسیر قطعات خاص امنیتی ایجاد خواهد شد.
در همین حال، ضیاالحق پوپل، رییس اداره معادن و پترولیم هرات، میگوید که کار سروی پروژه تاپی در ولسوالی گذره جریان دارد و موعد پایانی کار آن نیز مشخص نیست. پوپل به این باور است که در ابتدای کار هر پروژه مشکل وجود دارد.
در کنار هرات، ولایت فراه نیز از جمله ولایتهایی است که پروژه تاپی از سه ولسوالی آن عبور میکند و اخیراً دامنه جنگ حتا تا داخل شهر فراه گسترش یافت. ناصر مهری، سخنگوی والی فراه، معتقد است که مخالفان مسلح دولت در جنگ این ولایت از سوی دولت ایران تمویل مالی و نظامی میشوند تا مانع تطبیق پروژههای اقتصادی به خصوص تاپی شوند. وی میگوید که به دلیل تشدید جنگ تا هنوز هیچ اقدام عملی به منظور تطبیق پروژه تاپی روی دست گرفته نشده است و این پروژه در حال حاضر تنها از حمایتهای مردمی برخوردار بوده است. به گفته سخنگوی والی فراه، پروژه پایپلاین گاز تاپی از ولسوالیهای بالابلوک، خاکسفید و پرچمن فراه عبور میکند که ولسوالیهای خاک سفید و بالابلوک هم اکنون از ساحات ناامن این ولایت دانسته میشوند.
واشیر، گــرشـک و موســی قلعــه از آن دستــه از ولسوالیهای هلمند است که پـروژه تاپــی از آنها انتقال مییابد. هلمند نیز مانند فراه از ولایتهای ناامن در مسیر پروژه تاپی است. مسوولان محلی این ولایت، آتش جنگ را مانع اصلی در برابر تطبیق پروژه تاپی میدانند. عمر زواک، سخنگوی والی هلمند، میگوید که هدف اصلی گروههای مخالف دولت در این ولایت، مختل ساختن کار پروژههای اقتصادی چون تاپی میباشد. به گفته زواک، به دلیل تشدید جنگ، تا هنوز در هلمند هیچ طرحی در راستای تطبیق پروژه تاپی عملی نشده است. وی اضافه کرد که ولسوالیهای موسی قلعه، واشیر و گرشک به دلیل آنکه در مسیر تطبیق پروژه تاپی قرار دارند، بیشتر شاهد ناامنی اند. زواک افزود، نیروهای امنیتی تلاش دارند تا عملیات تصفیوی را برای برقراری امنیت در این ولسوالیها روی دست بگیرند.
کندهار از دیگر ولایتهای کشور در مسیر عبور پروژه تاپی است. در 21 ماه می 2018 میلادی، پنج تن از کارمندان موسسه ماینپاکی که در راستای عملی شدن کار پروژه تاپی در این ولایت مصروف انجام وظیفه بودند، توسط گروههای مخالف دولت ابتدا اختطاف و پس از آن کشته شدند. با این حال، محمدداوود احمدی، سخنگوی والی کندهار، نیز از دخالت دولت ایران در راستای تطبیق پروژه تاپی ابراز نگرانی کرده و میگوید که ایران از عملی شدن پروژههای اقتصادی در افغانستان هراس دارد و به همین دلیل میکوشد با حمایت از گروههای مسلح مانع تطبیق این پروژهها شود. احمدی تصریح میکند که با وجود تهدیدات امنیتی در مسیر عبور پروژه تاپی، پلان امنیتی دولت تا هنوز مشخص نیست. وی میگوید در کنار تهدیدات امنیتی، موسسات ماینپاکی نیز برای پاکسازی مسیر پروژه تاپی بدون هماهنگی و به صورت خودسرانه به کار شروع کردهاند. احمدی تأکید دارد که اداره محلی کندهار برای جلوگیری از این مشکلات، یک کمیته مشترک را با حضور رؤسای ادارات دولتی و خصوصی ذیربط ایجاد کرده است. این در حالی است که گروه طالبان چندی پیش با پخش خبرنامهای از اجرای پروژه تاپی در کشور اعلام حمایت کرد.
قابل یادآوری است که مسوولان محلی ولایتهای هلمند و فراه میگویند که آنها گزارشهای مبنی بر دخالت ایران در امور پروژه تاپی و تمویل مخالفان مسلح دولت در این ولایتها را به مرکز کشور فرستادهاند. خواستیم در این باره با نمایندگان دیپلوماتیک ایران در هرات نیز گفتگو کنیم اما آنها به رغم تماسهای مکرر ما حاضر به مصاحبه نشدند. با این وجود، چندی قبل، مسوولان کنسولگری ایران در هرات با نشر خبرنامهای این ادعاها را رد کرده بودند.
در این میان، وزارت معادن و پترولیم کشور، ایجاد موانع از سوی ایران در راستای اجرای پروژه تاپی را رد و یا تأیید نمیکند. مسوولان در وزارت معادن و پترولیم میگویند که این پروژه در اولویت برنامههای حکومت وحدت ملی قرار دارد. عبدالقدیر مطفی، سخنگوی وزارت معادن و پترولیم، به کلید گفت که در طول مسیر پروژه تاپی در خاک افغانستان، تهدیدات وجود دارد اما تلاشها جریان دارد تا تهدیدات امنیتی در این مسیر مهار شود.
مطفی تأکید دارد که هزینه تطبیق پروژه تاپی هشت ملیارد دالر در نظر گرفته شده است که از این جمله 85 درصد آن توسط ترکمنستان و ۱۵ درصد دیگر آن توسط افغانستان، پاکستان و هند پرداخت میشود. با اینکه در مراسم آغاز کار پروژه تاپی گفته شد که بانک انکشاف آسیایی، دولت افغانستان را جهت پرداخت هزینه این پروژه تمویل مالی میکند، اکنون سخنگوی وزارت معادن و پترولیم میگوید که این نهاد تنها نقش مدیریت مالی را در راستای عملی شدن این پروژه به عهده دارد. وی تصریح میکند که تاکنون منبع تمویل مالی این پروژه برای پرداخت سهم افغانستان مشخص نیست ولی دولت مکلف است تا این هزینه را فراهم و پرداخت کند. سخنگوی وزارت معادن و پترولیم خاطرنشان میسازد که در حال حاضر کارهای سروی، پاکسازی ماین و استملاک زمین در مسیر عبور این پروژه جریان دارد.
با این حال، عبدالجلیل صادق، مسوول انسجام و هماهنگی تطهیر ماین در حوزه غرب، میگوید که در هرات کار سروی تخنیکی ماین پاکی در ساحاتی که قرار است پایپلاین گاز تاپی از آن عبور کند، شروع شده است. صادق تأکید دارد که این ساحات، 482 کیلومتر مربع مساحت را در هرات احتوا میکند و به زودی کار سروی تکمیل و این مناطق از وجود ماین عاری خواهد شد. وی تهدیدات امنیتی و تشدید جنگ در فراه را از مشکلات اصلی در برابر کار شان در این ولایت عنوان کرد و افزود که هیأتی به خاطر هماهنگی و تأمین امنیت تیمهای ماینپاکی به فراه اعزام شده است.
براساس معلومات وزارت معادن و پترولیم، افغانستان سالانه در کنار به دست آوردن گاز کافی از این پروژه، بین 400 تا 500 ملیون دالر امریکایی حق ترانزیت به دست میآورد. در کنار آن برای هزاران نفر توسط پروژه تاپی در داخل کشور زمینه کار فراهم خواهد شد. طول پایپلاین گاز تاپی، 1 هزار و 735 کیلومتر است که 735 کیلومتر آن از خاک افغانستان عبور میکند.
با این حال، در کنار مشکلات امنیتی در مسیر عبور پروژه تاپی، انجام کارهای اداری و عدم هماهنگی میان ادارات ذیربط نیز از مشکلات موجود بر سر راه تطبیق این پروژه عنوان شده است. ضیاالحق پوپل، رییس اداره معادن و پترولیم هرات، میگوید که فعالیت شرکت “تاپیلمتد” در بیرون از کشور مشکلاتی را جهت تطبیق این پروژه خلق کرده است. پوپل عدم هماهنگی و کندی طی مراحل قراردادهای پروژه تاپی در وزارت خارجه و ادارات مسوول را از مشکلات اصلی دیگر در راستای اجرای این پروژه عنوان میکند. رییس معادن و پترولیم هرات خاطرنشان میسازد که اگر روند کار پروژه تاپی به همین شکل به پیش برود احتمال عدم تکمیل کار آن در میعاد مشخص شده وجود دارد.
اما صبغتالله احمدی، سرپرست بخش مطبوعاتی وزارت خارجه، میگوید که طی مراحل قراردادها و توافقنامههای مربوط به پروژه تاپی، از طرف این وزارت به زودی اجرا و به ادارات مسوول آن سپرده میشود. او گفت که برای اجرای به موقع این پروژه نیاز به همگرایی کشورهای شریک پروژه تابی است. احمدی همچنان مداخله ایران در امور پروژه تاپی را تأیید یا رد نکرد ولی بر ضرورت حفظ روابط افغانستان با ایران تأکید کرد.
شماری از اعضای شورای ولایتی در حوزه غرب پروژه تاپی را دستاورد بزرگ حکومت وحدت ملی میدانند. سیدعظیم کبرزانی ضمن اینکه پروژه پایپلاین گاز تاپی را برای حکومت افغانستان یک دستاورد بزرگ قلمداد میکند، اما تأکید دارد که حکومت باید از طریق دستگاه دیپلوماسی تلاش و با استفاده از حضور جامعه جهانی در کشور سعی نماید تا مشکلات در برابر اجرای این پروژه را برطرف سازد.
اما دادالله قانع، معاون شورای ولایتی فراه، معتقد است که حکومت برای تطبیق این پروژه اراده قوی ندارد. وی میگوید با وجودی که تشدید جنگ فراه از مشکلات اصلی برای عبور پایپلاین گاز تاپی میباشد اما حکومت تا هنوز موفق به مهار این جنگ نشده است. به گفته معاون شورای ولایتی فراه، بارها به مسوولان مرکزی کشور عوامل جنگ فراه گزارش داده شده است ولی آنها تاکنون هیچ اقدامی در این مورد نکردهاند.
قابل یادآوری است که موافقتنامه احداث پایپلاین گاز تاپی به تاريخ ۱۱دسمبر سال ۲۰۱۰ ميلادى در شهر عشقآباد، پايتخت ترکمنستان، میان مقامهای بلندرتبه ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند به امضا رسيد. هرچند دو بار پروسه افتتاح آغاز کار این پروژه به تأخیر افتاد، اما سرانجام در سال 2017 از ترکمنستان شروع شد. پس از تکمیل کار پروژه تاپی در ترکمنستان، کار این پروژه در سال 2018 در افغانستان آغاز شد و قرار است تا سال 2020 به پایان برسد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید