شکایت از کمبود شفاخانه، اما چندین ساختمان بدون استفاده

در حالی که افغان‎ها به شدت از کمبود مراکز صحی در پایتخت و ولایات رنج می‎برند اما یافته‎های کلیدگروپ نشان می‎دهد که در حال حاضر ساختمان دو شفاخانه در پایتخت بدون استفاده باقی مانده و تعمیر یک شفاخانه دیگر به گونه کامل مورد بهره‎برداری قرار نگرفته است. با آنکه قرار بود شفاخانه‎های “جمهوریت”، “شیخ زاهد” و ” جناح” چند سال قبل فعال شود اما بر اساس یافته‎های کلیدگروپ تا اکنون شفاخانه‎های شیخ زاهد و جناح هیچ مورد استفاده قرار نگرفته و شفاخانه جمهوریت نیز به صورت کامل فعال نشده است. سهل‎انگاری کشورهای مسوول ساخت این شفاخانه‎ها، عدم مراقبت جدی وزارت صحت از تطبیق این پروژه‎ها و نبود برنامه در وزارت صحت در این زمینه باعث شده که نه تنها این شفاخانه‎ها فعال نشود بلکه شفاخانه جمهوریت نیز با تأخیر شش ساله به فعالیت ناقص آغاز کند.

شفاخانه جمهوریت

شفاخانه عمومی جمهوریت دارای ٣۵٠ بستر می‎باشد و در 10 طبقه در ناحیه دوم شهر کابل توسط دولت چین اعمار و تجهیز شده است. با آنکه وزارت صحت عامه گفته که “این شفاخانه باید مطابق معیارها و استندردهای بین‎المللی فعالیت نماید” اما یافته‎های کلیدگروپ نشان می‏‎دهد که این امر تا اکنون در این شفاخانه اتفاق نیفتاده است. کار اعمار تعمیر جدید ده منزله شفاخانه جمهوریت کابل، با ظرفیت ٣۵٠ بستر حدود شش سال قبل با هزینه ٢٨ ملیون دالر امریکایى از کمک‎های چین تکمیل و با وسایل پیشرفته طبى چون “ستى سکن”، “ام‌آر‌آى”، “ایمو دیالیز” و غیره تجهیز شد. اما اکنون از مجموع این تجهیزات تنها از بخش “ایمو دیالیز” استفاده صورت می‎گیرد و بخش “ستی سکن” به دلیل مشکلات تخنیکی موجود در این سیستم بدون استفاده باقی مانده است. مسوولان این شفاخانه از وجود سیستم “ام‌آر‌آی” در این شفاخانه اظهار بی‎خبری می‎کنند و از نبود این سیستم در شفاخانه جمهوریت سخن می‎گویند. سرطبیب شفاخانه جمهوریت می‎گوید که دولت چین تنها ماشین “ستی اسکن” را در این شفاخانه نصب کرده اما آن را فعال نساخته است:”وقتی ما خواستیم که از این ماشین استفاده کنیم، خود ماشین و پرینتر آن دارای مشکلات تخنیکی بود که انجنیران چینایی وعده کرده‎اند که این ماشین را فعال سازند.”
در کنار این، مسوولان این شفاخانه در مورد چگونگی استفاده از تعمیر این شفاخانه نیز  اظهارات ضد و نقیضی دارند. با آنکه سرطبیب شفاخانه جمهوریت از بهره‎برداری هشت طبقه این ساختمان در حال حاضر خبر می‎دهد اما مشاور این شفاخانه می‎گوید از مجموع منزل‎های ده گانه این ساختمان تنها از شش طبقه استفاده صورت می‎گیرد و منزل هفتم نیز فعلاً برای بهره‎برداری آماده می‎‏شود. از سویی هم با وجود ترافیک مراجعین، منزل چهارم این شفاخانه نیز به اتاق‎های داکتران اختصاص داده شده است.
سرطبیب شفاخانه جمهوریت دلیل این کار را کمبود بودجه می‎خواند و می‎افزاید به دلیل کمبود بودجه آن‎ها با کمبود ظرفیت انسانی(داکتران و نرسان) و کمبود امکانات در این شفاخانه روبه‎رو اند و به همین دلیل بخشی از ساختمان شفاخانه جمهوریت بدون استفاده باقی مانده است. نجیب‎الله نثار، سرطبیب شفاخانه جمهوریت در کابل، می‎گوید که این شفاخانه در حال حاضر از مجموع 350 بستر 216 بستر فعال برای مریضان دارد، اما با توجه به مراجعه روزانه 350 مریض اوپیدی(سرتاپا) این مقدار کفایت نمی‎کند. سرطبیب شفاخانه جمهوریت به کلید گفت که این شفاخانه تنها قادر است نظر به ظرفیت خود بیشتر از 200 مریض را بستری کند، اما به دلیل کمبود بستر در این بخش، بسیاری مواقع بیماران را به شفاخانه‎های دیگر کابل راجع می‎سازند.
مصطفی رحیم، مشاور شفاخانه جمهوریت، نیز بر کمبود نیروی انسانی و بستر در این شفاخانه مهر تأیید می‎زند و می‎گوید که شفاخانه جمهوریت در کل به 800 کارمند نیاز دارد که از این رقم 350 تن که شامل داکتر، نرس و خدمه می‎شوند به دلیل کمبود بودجه هنوز هم استخدام نشده‎اند.
مسوولان شفاخانه جمهوریت می‎گویند که آن‎ها موضوع کمبود نیروی انسانی و دیگر امکانات در این شفاخانه را با وزارت صحت عامه در میان گذاشته‎اند اما تا اکنون به این مشکلات رسیدگی نشده است. اما کنشکا بکتاش ترکستانی، سخنگوی قبلی وزارت صحت عامه، می‎‏گوید که شفاخانه جمهوریت به تازگی به فعالیت آغاز کرده و از شروع فعالیت این شفاخانه حدود هفت ماه می‎گذرد و قرار است به تدریج از همه بخش‎های این شفاخانه استفاده صورت بگیرد.
با این حال، سید کبیر امیری، رییس شفاخانه‎های مرکز، می‎گوید که وزارت مالیه به دلیل کمبود بودجه به این وزارت اجازه نمی‎دهد که تعداد پرسونل در این شفاخانه را بلند ببرد. امیری به کلید گفت:”ما تشکیل را در شفاخانه جمهوریت بلند کرده نمی‎توانیم، تشکیل از طرف وزارت مالیه برای ما اجازه داده نشده و به همین دلیل ما نمی‎توانیم بسترهای اضافی را برای مریضان در این شفاخانه جابه‎جا کنیم.” او می‎گوید با آنکه برای هر چهار مریض باید یک داکتر و برای هر دو بستر باید یک پرستار/نرس وجود داشته باشد، اما اکنون در اکثر شفاخانه‎ها برای هر ده بستر یک پرستار رسیدگی می‎‏کند و کمبود داکتر نیز در این بخش احساس می‎شود.

علت تأخیر
با آنکه شفاخانه جمهوریت در ماه سنبله 1388 توسط حامدکرزی، رییس‎جمهوری پیشین، با حضور سفیر چین افتتاح شد اما یافته‎های کلیدگروپ نشان می‎دهد که قرارداد این شفاخانه در طی پنج سال گذشته برای چندین بار دست به دست شده و بالاخره مدیریت این شفاخانه به دست دولت افتاده است. سرطبیب شفاخانه جمهوریت می‎گوید در نخست قرار بود این شفاخانه به داکتران ترکی سپرده شود و ترک‎ها نیز حاضر بودند که مدیریت این شفاخانه را به دست بگیرند، اما بعداً وزارت صحت عامه اعلام کرد که مدیریت این شفاخانه را به ترک‎ها نه بلکه در اختیار شبکه انکشافی آغاخان قرار می‎دهد. نجیب‎الله نثار می‎گوید که هیأت شبکه انکشافی آغاخان در نتیجه ارزیابی و نمونه‎گیری از بخش‎های مختلف ساختمان که مدت دو سال طول کشید، به منظور آوردن اصلاحات در این شفاخانه از دولت افغانستان 25 ملیون دالر امریکایی تقاضا نمود که این تقاضا سبب گردید تا حکومت از واگذاری تعمیر این شفاخانه به شبکه آغاخان صرف نظر کند.
اما سید کبیر امیری، رییس شفاخانه‎‏های مرکز، زیاده‎خواهی‎های شبکه انکشافی آغاخان را دلیل اصلی عدم توافق وزارت صحت عامه با این شبکه می‎خواند و می‎افزاید که هزینه کل شفاخانه‎های دولتی در کابل با تجهیزات آن به 25 ملیون دالر می‎رسد؛ در حالی که شبکه انکشافی آغاخان 25 ملیون دالر نه بلکه 65 ملیون دالر جهت عرضه خدمات معیاری در شفاخانه جمهوریت خواسته بود. به گفته وی، به همین دلیل، دولت نسبت به این امر موافقت نکرد و فیصله شد که این شفاخانه از سوی خود دولت فعال شود.
از سویی، کنشکا بکتاش ترکستانی، سخنگوی پیشین وزارت صحت عامه، عدم سازگاری جانبین در نوعیت همکاری و چگونگی قرارداد را دلیل اصلی عدم توافق وزارت صحت و شبکه آغاخان می‎خواند و می‎گوید که دو طرف نتوانستند قناعت همدیگر را فراهم سازند. به گفته ترکستانی، بحث اصلی در این قرارداد چگونگی عرضه خدمات در شفاخانه جمهوریت بود که مسوولان برنامه انکشافی آغاخان نتوانستند قناعت وزارت صحت عامه را حاصل کنند. او می‎گوید که وزارت صحت عامه تأکید بر آن داشت تا در قرارداد بیشتر منافع بیماران در نظر گرفته شود و شفاخانه جمهوریت یک شفاخانه غیرانتفاعی باشد، اما چنین شرایطی از سوی مسوولان برنامه انکشافی آغاخان مورد قبول قرار نگرفت.
مسوولان شبکه انکشافی آغاخان با وجود تماس‎های مکرر ما در این زمینه وضاحت ندادند و جزئیات بیشتر در مورد ارائه نکردند.
شفاخانه جمهوریت اکنون از سوی دولت فعال شده و 180 داکتر در هفت دیپارتمنت خدمات صحی را برای بیماران ارائه می‎کند.

شفاخانه شیخ زاهد

شفاخانه “شیخ زاهد” در ناحیه پانزدهم شهر کابل به کمک مالی 5.4 ملیون دالری امارات متحده عرب اعمار شده است. وزارت صحت عامه در مورد این شفاخانه در ویب‎سایت خود نوشته: “این شفاخانه برای 5 ملیون تن از شهروندان کابل خدمات صحی را فراهم خواهد نمود.” اما با وجود آنکه در حدود پنج سال از مدت اعمار شفاخانه شیخ زاهد می‎‏گذرد،  هنوز هم این شفاخانه فعال نشده و بدون استفاده باقی مانده است.
از سویی هم، مسوولان شفاخانه رابعه بلخی در کابل می‎گویند که قرار بود شفاخانه رابعه بلخی به دلیل کمبود جای و امکانات، به شفاخانه نوتأسیس “شیخ زاهد” منتقل شود اما به دلیل ممانعت سفارت امارات متحده عربی این کار صورت نگرفت. داکتر شهلا، رییس بخش داخله شفاخانه رابعه بلخی، به کلید گفت که کار انتقال شفاخانه رابعه بلخی به شفاخانه شیخ زاهد نهایی شده بود و حتی کارمندان بخش تنظیف رابعه بلخی به پاک‎کاری ساختمان این شفاخانه پرداختند. به گفته شهلا، زمانی که آن‎ها خواستند تابلوی شفاخانه رابعه بلخی را در آن جا نصب کنند، مسوولان سفارت امارات متحده عربی ممانعت کردند و اجازه این کار را ندادند.
اما کنشکا بکتاش ترکستانی، سخنگوی قبلی وزارت صحت عامه، مشکلات تخنیکی در این شفاخانه را از دلایلی اصلی این تأخیر خوانده و می‎گوید:”پس از اینکه تیم تخنیکی وزارت صحت عامه این شفاخانه را بررسی کرد، متوجه برخی از خلاها در این شفاخانه شد و همچنان این شفاخانه را فاقد عرضه خدمات شهری یافت که به همین دلیل، وزارت صحت از تسلیم‎‏گیری آن امتناع ورزید.” ترکستانی می‎افزاید که مشکلات موجود در این شفاخانه را با مسوولان سفارت امارات متحده عربی در میان گذاشته و مسوولان سفارت آن کشور در کابل وعده کرده‎اند که این مشکلات را به زودی حل می‎سازند.
در همین حال، سید کبیر امیری، رییس شفاخانه‎های مرکز، می‎گوید یکی از دلایلی که شفاخانه رابعه بلخی به این شفاخانه منتقل نشد این بود که این شفاخانه با امکانات و بودجه کنونی‎اش نمی‎توانست نیازهای مردم را پاسخ بگوید. به گفته او، قرار بود در این شفاخانه عرضه خدمات در بخش‎های جراحی پیشرفته و امراض سرطانی صورت گیرد که این امر با بودجه دولتی ممکن نیست و وزارت صحت تلاش دارد که این شفاخانه را به بخش خصوصی واگذار کند. امیری می‎گوید که قرار است وزارت صحت عامه این شفاخانه را با تمام امکانات، بر اساس برنامه مشارکت عامه و خصوصی، به اعلام بگذارد و از شرکت‎‏های بین‎المللی بخواهد که خدمات را در بدل فیس عرضه بکند.
او با آنکه زمان دقیق آغاز فعالیت این شفاخانه را مشخص نکرد اما گفت که این روند اندکی زمانگیر است. رییس شفاخانه‎های خصوصی گفت در صورتی که شفاخانه شیخ زاهد به سکتور خصوصی واگذار نشود، ممکن شفاخانه رابعه بلخی در آن ساختمان انتقال یابد.
با این حال، مسوولان سفارت امارات متحده عربی با آنکه از دادن جزئیات بیشتر در این مورد خودداری کردند اما اذعان کردند که گفتگوهای سفارت امارات با وزارت صحت عامه در مورد چگونگی فعال ساختن این شفاخانه جریان دارد و به همین دلیل آن‎ها حاضر نیستند در این زمینه توضیحات بیشتر ارائه کنند.
تأخیر در انتقال شفاخانه رابعه بلخی به شفاخانه شیخ زاهد در حالی انجام می‎شود که همین اکنون، شفاخانه رابعه بلخی به شدت از کمبود جای رنج می‎‏برد و در این زمینه با مشکلات زیادی روبه‎روست. داکتر شهلا مدیر بخش داخله شفاخانه رابعه بلخی، می‎گوید به دلیل کمبود جای و بستر برای مریضان بارها داکتران این شفاخانه مریضان را در دهلیزهای شفاخانه تحت درمان قرار داده‎‏اند. او می‎گوید که وجود دهلیزهای سرد برای زنان که جهت ولادت به این شفاخانه مراجعه می‎کنند، بسیار خطرناک است، ولی آن‎ها مجبور هستند به خاطر کمبود شفاخانه‎های نسایی – ولادی این مریضان را تحت پوشش قرار دهند. گفتنی است که فعلاً در شفاخانه رابعه بلخی 219 بستر برای مریضان وجود دارد.

شفاخانه جناح

شفاخانه عمومی 200 بستر جناح در ناحیه سیزدهم شهر کابل با بودجه 18 ملیون دالری از سوی پاکستان ساخته شده است. وزارت صحت عامه گفته که این شفاخانه، خدمات صحی، خدمات جراحی، مراقبت‌های جدی، خدمات عاجل و همچنین خدمات تشخیصیه را برای زنان و اطفال عرضه خواهد کرد. وزارت صحت عامه در ویب‎سایت خود در مورد زمان تکمیل شدن کار این شفاخانه نوشته: “با تکمیل شدن کار ساختمان این شفاخانه در سال 2014، این شفاخانه آماده ارائه خدمات تحت مشارکت عامه و خصوصی خواهد بود.” اما با گذشت یک سال از پایان یافتن این مهلت، هنوزهم این شفاخانه به وزارت صحت تسلیم داده نشده و عرضه فعالیت‎های صحی از سوی این شفاخانه تا اکنون آغاز نشده است.
وزارت صحت عامه دلیل این تأخیر را عدم تسلیم‎دهی این شفاخانه به وزارت صحت عامه بر می‎شمارد و می‎گوید که شفاخانه “جناح” هنوز به گونه رسمی به این وزارت تسلیم داده نشده است. سیدکبیر امیری، رییس شفاخانه‎های مرکز، می‎گوید که کار اعمار شفاخانه جناح هنوز تکمیل نشده و دلیل این تأخیر نیز به پاکستان بر می‎گردد.
تلاش‎های ما با سفارت پاکستان در این مورد نتیجه نداد و مسوولان این سفارت حاضر به گفتگو در این زمینه نشدند.
با این وجود، رییس شفاخانه‎های مرکز می‎گوید که قرار است شفاخانه جناح نیز به سکتور خصوصی واگذار شود تا خدمات صحی را برای شهروندان کشور فراهم کند.

23  شفاخانه در کابل
وزارت صحت عامه در کابل، 18 شفاخانه دارد. دو شفاخانه دیگر (شفاخانه میوند و علی‎آباد)، مربوط به وزارت تحصیلات عالی می‎شود و شفاخانه سردارمحمد داوودخان از سوی وزارت دفاع در پایتخت فعال است. در کنار این‎ها، شفاخانه‎هایی نیز که مربوط به وزارت داخله و ریاست امنیت ملی می‎شود، در کابل وجود دارد.
با توجه به افزایش جمعیت، کمبود شفاخانه تنها در روستاها و ولسوالی‎های کشور احساس نمی‎شود، بلکه شهرهای بزرگ و حتی باشندگان پایتخت نیز از همین مشکل رنج می‎برند.  مقامات وزارت صحت نیز کمبود شفاخانه‎ها در کشور را می‎پذیرند و می‎گویند که شفاخانه‎های افغانستان با ظرفیت چهار دهه قبل ساخته شده و به دلیل افزایش نفوس در شهرهای بزرگ بر چگونگی ارائه خدمات صحی در کشور نیز تأثیر گذاشته است.
کنشکا ترکستانی، سخنگوی پشین وزارت صحت عامه، می‎افزاید که اکثر بیمارانی که به شفاخانه‎های کابل مراجعه می‎کنند از ولایات می‎باشند و به همین دلیل وزارت صحت عامه در نظر دارد به منظور جلوگیری از ورود باشندگان دیگر ولایات به کابل، زمینه دسترسی آن‎‏ها را به خدمات صحی در ولایات و ولسوالی‎ها فراهم سازد. وی گفت که ساخت شفاخانه‎ها در ولایات قندهار، بلخ، نیمروز و فراه از جمله این برنامه‎ها است که قرار است این شفاخانه‎ها به زودی به بهره‎برداری سپرده شود.
این در حالی است که شفاخانه‎ها و مراکز صحی موجود دولتی در کشور نتوانسته است نیازهای صحی مردم را پاسخ بگوید و به دلیل مشکلات در این شفاخانه‎ها، بازار شفاخانه‎های خصوصی گرم شده است. در کنار شفاخانه‎های دولتی گفته می‎شود که 200 شفاخانه خصوصی نیز در سراسر کشور فعالیت دارد که نصف آن‎ها در کابل  واقع است.
با این وجود، نگرانی‎ها از کمبود شفاخانه‎های دولتی در کشور همچنان محسوس است و به گفته وزیر صحت عامه تا اکنون حتی یک شفاخانه معیاری در کشور وجود ندارد. فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه، پیشتر گفت که افغان‎ها سالانه بالاتر از 300 ملیون دالر را جهت تداوی در کشورهای خارجی به مصرف می‎رسانند. به اساس ارقام ارائه شده از سوی وزیر صحت عامه، هنوزهم 50 درصد از باشندگان کشور به مراکز صحی دسترسی ندارند. مقامات این وزارت می‎گویند از مشکلات موجود در عرصه صحت آگاه هستند و به همین دلیل قرار است با ایجاد یک شفاخانه معیاری تخصصی از سوی دولت و بخش خصوصی تا دو سال آینده، دست‎کم از بیرون شدن نیمی از این پول‎ها‌ به بیرون از کشور جلوگیری کنند.