گورهای دستجمعی؛ جنايات نابخشودني

نزديك به سى سال پيش از امروز؛ زماني كه رژيم كمونستى بر سر اقتدار بود، شمار زيادى از باشندگان ولايت هرات را دستگير نموده، زنده و يا مرده در اين ولايت دفن كردند.

پس از آنكه رژيم نامبرده، در سال ۱۳۷۱ توسط مجاهدين سقوط كرد، مردم اين ولايت و مجاهدين در شمال شهر هرات، گورهاي دسته جمعى را كشف كردند  كه درآنها، صدها تن دفن شده بودند.

 مردم مى گويند اين اجساد و استخوان ها، از كسانى اند كه سال ها پيش در زمان رژيم كمونستى، لادرك شده بودند؛ اما تا هنوز هم جنايتكاران و عاملان اين قضيه افشا نشده اند.

گفته مي شود اين گورهاي دسته جمعي كه در ولايت هرات موقعيت دارد، به نام تپهء شهدای گمنام مشهور است و در اين تپه؛ در زمان حکومت حزب دیموکراتیک، تعداد زیادی از ساکنین شهر هرات و ولسوالی های این ولایت، گرفتار و زنده به گور شده اند.

ما به اين منطقه رفته و با شماري از باشندگان محل، فاميل هاي قربانيان و شاهدان عيني اين واقعه، مصاحبه كرديم.

دفن كردن مردم

زمانيكه به تپه شهداي گمنام رسيديم، با شخصيكه شمارى از اعضاى فاميل خود را از دست داده بود، برخورديم. او تازه چند سال از دورهء جواني اش را سپرى كرده است و براي دعا به اعضاي فاميلش كه به گفتهء او در اين گور دسته جمعي دفن استند،  به اين محل آمده بود.

وى  که خود را “جليل احمد” معرفى كرد، مدعی است كه سه عضو فامیل یعنی  برادر، کاکا و خسر خود را از دست داده است. وى مي گويد: “در آن زمان، افراد مسلح مربوط به اين حزب، شبهنگام  وارد خانه شدند  و آنانرا با خود بردند و تا حال از سرنوشت آنان اطلاعی در دست نداریم.”

با شخص ديگري كه “سيد احمد” نام دارد و در زمان رژيم كمونستي، سرباز پوليس در هرات بوده و در اين منطقه (تپه شهداي گمنام) يك سال وظيفه اجرا نموده است، گفتگو كرديم، وي كه نخواست معلومات زيادى را با ما شريك سازد گفت او شبی، شاهد کار نمودن لودرها  درساحهء این تپه بوده، كه احتمالاً مردم را زنده و يا مرده دفن مي كردند.

كشف گورها

“کمال الدین عرب” كه در سال ۱۳۷۱ يكي از جنرالان حكومت مجاهدين بود و در زمان کشف این گورهای دسته جمعی نيز در همان منطقه، مسوول یک ارگان نظامی بوده است، مى گويد كه حدود 18 سال پیش زمانیکه  عساکر مجاهدين مشغول خاکبرداری برای اعمار یک مسجد در آن ساحه بودند، متوجه بیرون شدن استخوان های  افراد از زیر خاک شدند، که با در جریان گذاشتن وى و والی پیشین هرات (اسماعیل خان)؛ به جستجوی دیگر  اجسادي که احتمالاً در این مکان  باشند، پرداختند.

وي علاوه نمود: “پس از آن كه عمليات بيرون آوردن اجساد توسط مجاهدين تمام شد، تخمين زده شد كه  حدود 5000  تن در این مکان  زنده به گورشده بودند.”

كمال الدين مي گويد : “پس از بيرون آوردن اين اجساد، مقامات وقت ولايت هرات، استخوان هاى بيرون آورده شده را در معرض ديد مردم قرار دادند تا كسانيكه شاهد ظلم حكومت هاي قبلی نبوده اند، با ديدن اين استخوان ها، خود شاهد آن باشند.”

 عدم مسوولیت پذیري

پس از كوشش هاى زياد، توانستيم شخصي را به نام “حكيم خان” مشهور به دلاور كه در زمان حكومت رژيم كمونستى، سمت مشاور كميتهء حزبى ولايت هرات، و سپس مسوولیت تبليغ و ترويج آن حزب در هرات را به عهده داشت، پيدا كنيم.

 دلاور كه در حال حاضر در قريهء ملهدان در ۵۰ كيلومترى شرق شهر هرات در يكى از خانه هاى قديمى زندگى مى كند، به محض اينكه متوجه شد خبرنگار استيم، نخواست با ما مصاحبه و گفتگو نمايد، ولى پس از اصرار همراهانش، نخست خود را مسلح با سلاح كمرى ساخت و گفت: “من در آن زمان عضو حزب ديموكراتيك خلق افغانستان بودم. وظيفهء تبلیغ و ترويج آن حزب را در هرات به عهده داشتم؛ اما مسوول حزب نبودم كه شما از من خواستار معلومات هستيد. من خواستم براى مردم خود با در نظرداشت موقف كاري ام خدمتى انجام دهم؛ اما با ايجاد تحول و فروپاشى حزب، اين كار صورت نگرفت.”

دلاور مي گويد: “بعد از فروپاشى حزب ديموكراتيك خلق افغانستان، تا كنون در خانهء كرايي در ملهدان هستم و از موضوع چگونگى كشتار مردم درآن زمان، هيچ اطلاع ندارم و خود را مسوول هم نمى دانم.”

تاريخ، جنايتكاران را محاكمه ميكند

سید شفیق نماینده مردم هرات در پارلمان کشور که در آن زمان، خود یکی از شاهدان عینی بوده، در رابطه به کشتار مردم و زنده به گور نمودن آنها  گفت: “گورهای دستجمعی که در شمال شهر هرات کشف شده اند،   برای همگان پنهان نیست. من در آن زمان، خود یکی از شاهدان عینی بودم. لباس های زنانه و بوت های  اطفال و طناب ها و حلقه هایي را که این افراد به نوعی توسط آنها بسته شده بودند، متوجه شدم.”

  آقای سیدشفیق، علاوه نمود که عمق فاجعه، بیشتر از آن است که یک تحقیق کننده، یا تحلیلگر و یا یک خبرنگار، بتواند آنرا تحلیل و یا  تبصره  نماید.

 وی می افراید: “تاریخ گواه این رویداد میباشد و اگر دولت هم نخواهد عاملین را شناسايی و محاکمه نماید،  تاریخ خود آنان را محاکمه خواهد نمود.”

همچنان یک تن از حقوقدانان درکميسیون حقوق بشر هرات که از افشای نامش خود داری نمود، گفت که آنها  تا کنون نتوانسته اند شواهدی را كه عاملين اين جنايت را مشخص نمايد، به دست آورند.

هرچند به نمایش درآوردن استخوان های ازهم گسیختهء قربانیان در محضر عام، در زمان حکمرانی اسماعیل خان والی پیشین هرات صورت گرفت و بعد به شکل چندین گور دستجمعی در زمان حکومت طالبان ساخته شد؛ اما با این همه مقامات قضایی این ولایت، از ابراز نظر در این مورد خوداری نمودند و مدعی شدند که مسوولان آن زمان، خود به تازه گی  نتوانستند که عاملین  قضایا را دقیقاً شناسایی کنند.

آمار نشر شده

اقای محمود صیقل در مورد ارقام ارائه شده درمواردی چون کشته شدن هزاران نفر در قیام  بیست و چهارم حوت و یا کشته شدن 5 هزار نفر در تپهء شهدای گمنام هرات، از سوی شاهدان عینی گفت: “رسیدگی به دوسیه های مجرمین اینگونه قضایا، نیاز به حاکمیت قانون و نظام با اعتبار دارد. در صورتیکه کشور از عدم اجرای قانون داد بزند و معاملات  به صورت قبیلوی و نژادی انجام گیرد، پس آمار و ارقام ارائه شده هم، صحيح و دقیق نمی باشد.”

آقاى صيقل مى گويد: “با طولانی شدن زمان جنگ و بحران در کشور، به همان اندازه كه مدت جنگ افزايش يافته است، به همان اندازه تعداد ناقضین حقوق بشر هم زیاد گردیده كه شمارى از آنها در حال حاضر در دستگاه دولت هم جای گرفته اند.

در طول سی سال، فیصدی زیادی از افراد، مرتكب نقض حقوق بشر شده و اینگونه افراد، وابستگی به نظام  کنونی هم پيدا كرده اند، كه این خود، یکی از دلایل عدم اجرای احکام، بالای مجرمین میباشد.

تپهء گمنام

تپهء شهدای گمنام در 25 کیلومتری شمال شهر هرات در دامنهء یک  کوه  قرار دارد. این مکان که مساحت 50 هکتار زمین را احاطه کرده است، زمانی در گذشته یک منطقهء نظامی مربوط به حزب دیموکراتیک خلق  افغانستان بوده است.

بعد از فروپاشی حکومت دیموکراتیک در سال 1371 و آغاز پیروزی مجاهدین، شهروندان هرات در انتظار يافتن گم شدگان خويش بعد از اتمام جنگ  بودند، که ناگهان شاهد کشف گورهای دسته جمعی از این ناحیه شدند.

با آنکه هر رویداد، عاملان خودرا در قبال دارد؛ اما تا کنون حاکمیت های  پیشین و حکومت کنونی، نتوانسته و یا هم نخواسته اند دوسیه های عاملان این  قضایا را شناسایی و محاکمه  کنند.