مصاحبه‌هایی که خبرنگاران کلید با مهاجرین اخراج شده از پاکستان و ایران در ولایتهای ننگرهار، خوست و کندهار انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که این افراد با برخورد نادرست پولیس این کشورها روبه‌رو شده و سپس اخراج شده‌اند. آنان می‌گویند که پولیس پاکستان نه به اطفال و نه هم به زنان ترحم دارند، آنان به خانه‌های مهاجران داخل شده و شمار زیادی را به زندان انداخته‌اند.
مؤمن خان که پس از 12 سال زندگی در اسلام آباد پاکستان، با 11 فرزندش به کشور بازگردانده شده است، می‌گوید که پولیس این کشور چندین بار به خانۀ او یورش برده و با لت و کوب، آنها را مجبور ساخته تا آنجا را ترک کنند.
“پولیس پاکستان بزور داخل خانه ما شده و پسرم را با خود بردند. آنان گفتند که اگر یک و نیم لک کلدار ندهی، پسرت را رها نمی‌کنیم. بلاخره با مشکلات زیاد یک صد هزار کلدار قرض کردم و پسرم را از چنگ آنان نجات دادم.”
مؤمن خان می افزاید که پولیس پاکستان حین تلاشی خانۀ او، لباس‌ها و طلاهای زنان را نیز با خود بردند. به گفتۀ مومن خان، پولیس آن کشور در مسیر اسلام آباد تا تورخم نیز او و خانواده اش را با عناوین مختلف آزار و اذیت و از آنان پول می‌گرفتند.
” زمانی‌که به تورخم رسیدیم، از 30 هزار کلدار که نزدم بود، 20 هزار آن را گرفتند.”
آدم خان، یکی دیگر از افغان‌های اخراج شده می‌گوید که پولیس پاکستان او را در مسیر راه تورخم از موتر پیاده کرده و به زندان بردند.
“در مسیر راه، نظامیان پاکستانی مرا از موتر پیاده کردند و گفتند که این افراد باید به زندان برده شوند، آنان مرا با خود بردند و زنان و اطفالم روی جاده و سرک ماندند.”
اخراج شدگانی که به ولایت کندهار آمده‌اند نیز خاطرات تلخی از رفتار پولیس پاکستان دارند. آنان می‌گویند که پولیس پاکستان اموال، پول نقد و حتی طلاهای زنان را بزور گرفتند.
اخترگل آقا، می گوید که چند سال پیش خانه‌ای برای زندگی کردن در کویته پاکستان خریده بود، اما وقتی‌که می‌خواست آنجا را ترک کند و آن خانه را بفروشد، پولیس اجازه چنین کاری را به او نداد.
“سرای موتر و ملکیتی که داشتم، در آنجا باقی ماند. خلاصه اینکه همه دار و ندار و سرمایه‌ام را ازدست دادم.”
عبدالمجید 55 ساله که 11 فرزند دارد و تازه به ولایت خوست آمده، می گوید که پولیس پاکستان تمام دارایی‌های او را غارت کرده است.
“با ما بسیار برخورد نادرست و ظالمانه صورت گرفت. آنان با توهین و برخورد غیر انسانی ما را از کشور شان اخراج کردند.”
با این حال آن عده از افغان‌هایی‌که از ایران اخراج شده‌اند نیز از بدرفتاری پولیس آن کشور شکایت دارند.
محمد خان، باشنده ولایت بغلان که 31 سال در ایران زندگی کرده، می گوید که خاطرات تلخی از بدرفتاری پولیس آن کشور دارد که هیچ‌گاه فراموشش نخواهد شد.
“برخورد پولیس ایران با افغان‌ها غیر انسانی است. آنان تمام پولی را که با خود داشتم، از من گرفتند و بعد از لت و کوب زیاد، مرا از کشور شان اخراج کردند.”
حسام‌الدین باشنده ولایت کندز، یکی دیگر از این اخراج شدگان است. او می گوید که سه روز را بدون هیچ گناهی در زندان ایران گرسنه و تشنه سپری کرده است.
“بامن درزندان بسیار برخورد غیر انسانی کردند. بی‌رحمانه مورد لت وکوب قرار می‌گرفتم و هیچ رحم و ترحمی وجود نداشت.”
واکنش‌ها
برخورد نامناسب پولیس پاکستان و ایران با مهاجران افغان نه تنها از سوی سازمان‌های حقوق بشری مورد انتقاد قرار گرفته، بلکه واکنش تند مقام‌های امارت اسلامی را نیز به دنبال داشته است.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی اخیرا در یک اعلامیه از پاکستان خواست که با مهاجرین افغان برخورد نیک داشته باشد.
“در این اعلامیه آمده است:”مهاجران افغان که به گونۀ اجباری از پاکستان اخراج می‌شوند، نباید مال و دارایی آنان مصادره و یاهم از آنان گرفته شود. هیچ کشوری حق ندارد که شرایط غیر عادلانه و غیر منصفانه را بر این مهاجران وضع کند.”
از سوی دیگر افراسیاب ختک، یکتن از سیاست مداران و عضو پیشین پارلمان پاکستان نیز از بدرفتاری اسلام‌آباد با مهاجران افغان و چپاول اموال آنان انتقاد کرده است.
“حکومت پاکستان، مهاجرین افغان را مورد آزار و اذیت قرار داده و همه دار و ندار آنان را چپاول کرده است. پولیس پاکستان حتی ساعت‌های دستی مهاجران افغان را به جیب خود می‌اندازند.”
در همین حال عزیز معارج، آگاه روابط بین‌الملل می‌گوید که جامعه جهانی باید در برابر چنین ظلم و بی‌عدالتی پاکستان، بی‌تفاوت نباشد.
“جامعه جهانی و حکومت کنونی باید در برابر این گونه عملکرد غیر انسانی پاکستان، صدای شان را بلند کنند تا این کشور قوانین و اصول بین المللی را مراعات کند.”
اقدامات حکومت
امارت اسلامی برای مدیریت این بحران و رسیدگی به مشکلات اخراج شدگان از پاکستان، کمیسیونی را به ریاست مولوی عبدالسلام حنفی، معاون اداری ریاست الوزراء تشکیل داده است.
بر اساس معلومات مسئولان، این کمیسیون دارای 12 کمیته است که در بخش‌های مختلف مانند: صحت، ترانسپورت، ایجاد سرپناه، توزیع موادغذایی و سایر بخش‌ها کار می کنند.
به‌گفتۀ مقام‌های امارت اسلامی، صدها هزار افغان که از پاکستان اخراج شده‌اند، برای مدت کوتاهی در کمپ‌های موقت در تورخم و سپین بولدک مستقر می‌شوند و تعدادی از آنها به طور رایگان به ولایات و مناطق شان انتقال داده شده‌اند.
مسئولان امارت اسلامی همچنان می‌گویند که دو میلیارد افغانی به ساخت سرپناه، تهیه مواد خوراکی و ارایه خدمات صحی برای مهاجران تخصیص داده شده است.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی در این مورد می‌گوید:”برای برگشت داده شدگان، سهولت‌های مانند: خیمه، تیم‌های سیار صحی، خدمات مخابراتی، غذا، آب آشامیدنی، ترانسپورت رایگان و سایر امکانات فراهم شده است.”
کمپ‌های ایجاد شده کافی است؟
براساس معلومات مسئولان امارت اسلامی، کمپ‌هایی که برای مهاجران اخراجی در تورخم و سپین بولدک ساخته شده‌اند موقتی بوده و در صورت نیاز تعداد این کمپ‌ها بیشتر خواهد شد.
مولوی قسمت‌الله مبارز، مدیر فنی کمیته اسکان موقت در کمپ تورخم می‌گوید که در این منطقه یک کمپ از قبل فعال شده و کمپ دومی نیز با مساحت 650 جریب در حال ایجاد شدن است.
” یک کمپ دیگر در 650 جریب زمین، با تمام سهولت‌ها اعمار می‌شود. در این کمپ مسجد، مکتب و سایر نیازمندی‌های مهاجران در نظر گرفته شده است. باید گفت که کار اعمار تشناب‌ها و ذخیره‌های آب در حال تکمیل شدن است.”
درهمین حال مسئولان صحی نیز از فعالیت تیم‌های سیار صحی در کمپ تورخم و سپین بولدک سخن می‌زنند.
داکتر شرافت زمان، سخنگوی وزارت صحت عامه می گوید که در این کمپ‌ها علاوه‌بر آگاهی‌دهی صحی برای ۸۰ هزار مهاجر، خدمات صحی سراپا نیز ارائه می‌شود.
“تنها در تورخم 30 هزار امبولانس را مؤظف ساخته‌ایم. از 12 هزار بیشتر مراکز صحی مصروف ارائه خدمات صحی جراحی، نسایی -ولادی و سایر خدمات هستند. درجریان یک ماه 62 هزار تن خدمات صحی را دریافت کرده‌اند که این رقم هم اکنون به 80 هزار تن رسیده است.”
نگرانی و کمک‌های جامعه جهانی
سردی هوا و اخراج اجباری تعداد زیادی از مهاجرین افغان از پاکستان، جهان را نیز نگران کرده است.
ابراهیم بهیس، یکی از مقامات گروه بین‌المللی بحران گفته است که سیاست پاکستان در مورد مهاجران باعث گسترش بیشتر بحران در منطقه می شود.
از سویی هم هوسیاوو وی لی، رییس سازمان زراعت و غذای ملل متحد نیز در یک نشست خبری در جینوا گفت که خانواده‌های افغان که در شرایط بسیار بد و بزور از پاکستان اخراج می‌شوند، در آستانۀ مرگ و زندگی قرار دارند.
هارلد مین هارد، معاون برنامه جهانی غذا در افغانستان نیز گفته است که برای رسیدگی به عودت کنندگان در زمستان پیشرو حداقل به 27 میلیون دالر کمک اضطراری نیاز است.
براساس گزارش‌ها، تاکنون 60 میلیون یورو از سوی اتحادیه اروپا، 10 میلیون دالر از سوی سازمان ملل متحد و 58 میلیون دالر از سوی جاپان برای مهاجران تعهد شده است.
خواست اخراج شد گان چیست؟
براساس تحقیقاتی که از سوی کلید گروپ در ولایتهای کندهار، ننگرهار بلخ، هلمند و خوست صورت گرفته، سرپناه، کار و آموزش خواست‌های مهم اخراج شدگان را تشکیل می‌دهد.
عبدالقیوم یک تن از مهاجران که در ولایت بلخ جابه‌جا شده است از حکومت می‌خواهد که برای ساختن سرپناه برایش زمین بدهد.
“نه جایداد دارم و نه خانه. از بزرگان امارت اسلامی می‌خواهم که برایم زمین بدهد تا روی آن یک سرپناه برای خود بسازم.”
امان‌الله یکی دیگر از این برگشت داده شدگان در ولایت هلمند، از حکومت می‌خواهد که برای او زمینۀ کار را فراهم سازد.
“از امارت اسلامی می‌خواهیم که برای ما فرصت‌های کاری را فراهم سازد. تدکره‌های برقی نیز برای ما بدهد.”
درهمین حال مسئولان امارت اسلامی می گویند که دوصدهزار نمره زمین برای افغان‌هایی که برگشت داده شده‌اند، در نظر گرفته شده است.
مولوی عطاءالله عمری، سرپرست وزارت زراعت و رییس کمیتۀ اعطای زمین اخیرا هنگام بازدید از کمپ مهاجرین افغان در تورخم، گفت که اگر این تعداد نمرات کافی نباشد، بیشتر از آن نیز توزیع خواهد شد.
“ما تصمیم داریم تا دوصدهزار نمره زمین را در ولایتهای مختلف برای برگشت داده شدگان توزیع کنیم. اما باید گفت که درصورت ضرورت، این رقم بیشتر خواهد شد.”
درس و تعلیم
در کنار سایر خواست‌های برگشت داده شدگان، آنان ادامه تحصیل و تعلیم فرزندان شان را نیز مهم و حیاتی خوانده و از حکومت می‌خواهند که در این زمینه توجه جدی داشته باشد.
محمد علم، یکی از اخراج شدگان می‌گوید:”فرزندان ما درپاکستان درس می‌خواندند و ما می‌خواهیم که در داخل کشور نیز آنان به مکتب وپوهنتون بروند. دروازه‌های مکتب‌ها و پوهنتون‌ها باید به‌روی دختران باز شود.”
عبیدالله، یکتن دیگر از این اخراج شدگان می‌گوید:”ما می‌خواهیم که به تحصیل خود ادامه بدهیم و از امارت اسلامی می‌خواهیم که برای ما شرایط تحصیل را فراهم کند.”
اما در رابطه به این نگرانی‌ها وزارت تحصیلات عالی با صدور یک بیانیه اعلام کرده است که تمام محصلین و معلمینی که از پاکستان برگشته‌اند، در پوهنتون‌های دولتی وخصوصی جذب خواهند شد.
بر اساس این اعلامیه، آن عده از محصلان افغان که تحصیلات شان را در خارج از کشور تکمیل نکرده باشند، بر اساس مدارک تحصیلی شان در پوهنتون‌ها پذیرفته خواهند شد.
زمینه‌های کاری
نبود فرصت‌های کاری در داخل کشور یک معضل جدی برای تمامی شهروندان، به‌ویژه مهاجران می‌باشد که باعث نگرانی این اخراج شدگان شده است.
در پاسخ به این نگرانی‌ها، مسئولان در وزارت کار و امور اجتماعی می‌گویند که این وزارت در چارچوب کمیسیون رسیدگی به مشکلات مهاجرین اخراج شده، برای حل این مشکل تلاش می‌کند.
سمیع‌الله ابراهیمی، سخنگوی این وزارت به رادیو کلید می‌گوید که کمیته مربوطه در تورخم، سپین بولدک و انگور اده فعال بوده و مصروف درج مشخصات برگشت شدگان در لیست استخدام شوندگان در ادارات دولتی است.
” آن عده کسانی‌که توانایی کار در بست‌های خالی ادارات دولتی را داشته باشند، براساس هدایت ریاست الوزراء، دراین بست‌ها جذب خواهند شد.”
راه های حل
تحلیل گران بر این باورند که با توجه به موج بزرگ برگشت اجباری مهاجران افغان از ایران وپاکستان، حکومت باید رسیدگی به وضعیت مهاجران را در اولویت کاری خود قرار دهد.
مشعل سمسور، تحلیلگر مسائل اقتصادی هرچند تخصیص دو میلیارد افغانی از سوی حکومت را برای مهاجرین برگشت داده شده یک اقدام به‌موقع می‌داند، اما می‌افزاید که اگر تعداد اخراج شدگان افزایش یابد، ممکن است این مقدار پول کافی نباشد.
“به نظر من 2 میلیارد افغانی برای مدیریت این بحران کافی نیست، زیرا اختصاص این مقدار پول برای رسیدگی به مشکلات برگشت داده شدگان در کمپ‌های سپین بولدک و تورخم بسنده نخواهد بود.”
عبدالواسع قانع، یکتن دیگر از آگاهان نیز از حکومت می‌خواهد که برای حل مشکلات این اخراج شدگان گام‌های مؤثرتری را بردارد.
“با توجه به این وضعیت، باید امارت اسلامی سعی کند که روابط خود با جامعه جهانی را بهبود بخشد. این کار باعث جذب کمک‌های بین‌المللی بیشتر برای برگشت داده شدگان و تطبیق پروژه‌های عام المنفعه و در نهایت ایجاد فرصت‌های کاری برای آنان خواهد شد.”
با این حال پاکستان اعلام کرده است که روند اخراج مهاجران غیرقانونی افغان را که تعداد آنان حدود یک و نیم میلیون تن تخمین زده می‌شود در ظرف یک ماه دیگر تکمیل خواهد کرد.
اینکه چگونه این بحران را می‌توان مدیریت کرد و آیا امارت اسلامی به تنهایی قادر خواهد بود که به این بحران رسیدگی کند؟ گذشت زمان به این همه نگرانی‌ها پاسخ خواهد داد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
