در صنعت قالین بافی در افغانستان زنان نقش بیشتر دارند، آنان پشم گوسفند را می‌ریسند، برای رنگ تارهای قالین نیز آنان گیاه‌های مورد نیاز را جمع‌آوری می‌کنند.
از سوی دیگر بافت هر قالین ماه‌ها زمان می‌برد و زنان و مردان برای تکمیل کردن هر قالین زحمات زیادی را متقبل می‌شوند.
در گذشته‌ها زنان ترکتبار در شمال افغانستان، در قالین‌بافی شهرت یافته بودند و این پیشه بیشتر متعلق به آنان دانسته می‌شد، اما رفته رفته دیگر شهروندان نیز به این شغل رو آوردند.
شبانه که مادر چند فرزند قد ونیم قد است در کنار کار خانه، قالین‌های رنگارنگ ابریشمی را با انگشتان هنربارش می‌بافد.
وی که از چند سال به این طرف مشغول کار قالین‌بافی است، اما از کاهش قیمت قالین در بازار و مزد اندک این شغل شکایت دارد.
“قالین بافی پیشۀ ما است و تمام روز می‌بافیم، اما تار قیمت است و برای ما چیزی نمی‌ماند. مزد یک روزه قالین بافان از چهارصد تا پنج صد افغانی بیش نیست.”
نرگس، یک قالین باف دیگر در مزار شریف ضمن شکایت از مزد کم، از امارت اسلامی می‌خواهد که زمینۀ فروش را برای تولیدات قالین‌بافان فراهم سازد تا قالین‌های آنان به قیمت بلندتر به فروش برسد و تغییری در عواید کارگران به میان بیاید.
“بافت یک قالین وقت زیاد را می‌گیرد، اما تولیدات ما فروش ندارد. از امارت اسلامی می‌خواهیم که با ما در فروش قالین‌ها همکاری کرده و ما راکمک‌های اقتصادی کند.”
قالین افغانستان که بیشتر توسط خانم‌ها بافت می‌شود، نخست در شهرهای بزرگ کشور به بازار عرضه شده و سپس از سوی تاجران به بازارهای خارجی نیز راه می‌یابد.
رستۀ قالین فروشان در شرق روضه مبارک در شهر مزار شریف، یکی از بازارهای مشهور و قدیمی قالین است که فروشنده‌گان زیادی در آنجا تجمع کرده‌اند.
با حاجی گل امیر، یکی از فروشنده‌گان قالین وارد صحبت می‌شوم، او درحالیکه پاهایش را به زیر صندلی کرده و بالاپوش گرم زمستانی را برشانه انداخته بود، از نبود بازارفروش سخن می‌زد.
وی ادامه داد که این روزها نزد مردم پول نیست، بسیاری از مردم به فکر پیدا کردن یک لقمه نان برای فرزندان شان استند و نمی‌خواهند اشیای قیمتی مانند قالین را خریداری کنند.
“تار و رنگ قالین قیمت است. یک متر قالین خوب از 5 تا 6 هزار افغانی مصرف دارد، به همین دلیل قالین افغانستان را در داخل کشور کسی خریداری نمی‌تواند.”
از نظر این قالین فروش وقتی تولیدات قالین به فروش نرود در قدم اول زیان آن به زنانی می‌رسد که در دهات ماه‌ها پشت تخته‌های قالین‌بافی زحمت می‌کشند.
درعین حال صنعت‌الله، یکی دیگر از قالین فروشان از افزایش قیمت تار و رنگ قالین شکایت داشته و خواهان توجه لازم حکومت کنونی به مشکلات صنعت‌کاران است.
“مواد خام باید ارزان شود و از صنعت‌کاران هم حمایت صورت گیرد.”
به گفتهء تجربه‌کاران قالین، در ولایت‌های شمال افغانستان قالین‌های ترکمنی تولید می‌شود که بیشتر مورد توجه خریداران در داخل وخارج قرار دارد و در ولایت‌های جنوب و غربی کشور نیز این صنعت رشد کرده است، به خصوص در تولید قالین‌های بلوچی.
محمد انور رحیمی، مسئول اتحادیه قالین‌بافان شمال می‌گوید که در یک سال گذشته تولیدات قالین به گونه چشمگیری افزایش داشته، اما بازار فروش آن رضایت بخش نیست.
“تولید قالین در افغانستان تقریبا از زمانی‌که امارت اسلامی رویکار آمده است، درحدود ۲۵ فیصد افزایش یافته است.”
درحالی که قالین افغانستان در گذشته از شهرت جهانی برخوردار بود، اما این روزها تولیدکننده‌گان و فروشنده‌گان قالین، از نداشتن بازار فروش شکایت دارند.
مسئول اتحادیه قالین‌بافان شمال درعین حال می‌گوید که بخشی از قالین‌های افغانستان به‌گونهء قاچاق به کشورهای همسایه انتقال داده شده و سپس به نام همان کشورها به بازارهای جهانی عرضه می‌شود.
“صادرات ما به اندازۀ تولیدات ما نیست. از 70 تا هشتاد در صد قالین‌های وطن ما به یکی از کشورهای همسایه قاچاق شده و از آنجا به نام تولیدات همان کشور صادر می‌شود. این وضعیت بر قیمت قالین افغانی در داخل کشور نیز تاثیرات منفی گذاشته است.”
قالین افغانستان به دلیل رنگ طبیعی و طرح زیبای خود، در سال‌های 2008، 2013 و 2014 برنده جوایز بین‌المللی در نمایشگاه هامبورگ آلمان شد.
صیف‌الله سادات، یکی از کارشناسان تجارت و صنعت در بلخ بازاریابی برای صنایع دستی و صادر شدن آن به کشورهای خارجی را یکی از راه های برون‌رفت از مشکلات اقتصادی در کشور می‌داند.
“کوشش کنیم که صنعت دست‌بافت خود و حاصل زحمات کارگران خود را با شیوه‌های درست آن به دنیا عرضه کنیم.”
هرچند با رویکار آمدن امارت اسلامی زنان در کارهای بیرون از خانه، با محدودیت‌هایی روبرو شده‌اند، اما مقامات حکومتی بر ارزش تولیدات صنایع دستی زنان تاکید دارند.
مسئولان در ریاست صنعت و تجارت بلخ می‌گویند که بزودی یک نمایشگاه دایمی قالین را در شهر مزار شریف راه‌اندازی خواهند کرد تا از طریق آن برای محصولات قالین به طور دایمی بازاریابی شود.
مولوی نصیر احمد نیازی، معاون مالی واداری ریاست صنعت و تجارت بلخ می‌گوید:”ما باید یک مارکت داشته باشیم تا نمایشگاه دایمی برای تولیدات قالین باشد. این کار را آغاز نمودیم و تا 70 فیصد پیش رفته است. محل ایجاد این نمایشگاه دایمی را انتخاب نمودیم و تلاش اداره ما با اتحادیه قالین‌بافان جریان دارد.”
گفتنی‌است که قالین‌های شمال کشور که با رنگ‌ها و سبک‌های مختلف تولید می‌شود، در بازارهای داخلی و خارجی از شهرت خاص برخوردار است.
درحالیکه در افغانستان قالین‌بافی هنوز با دست صورت می‌گیرد، اما کشورهای دیگر چون؛ آذربایجان، ایران و ترکیه با ساختن کارخانه‌های قالین‌بافی تولیدات فراوانی را وارد بازار کرده‌اند.
براساس آمار های نشر شده در سال‌های اخیر، حدود 45 درصد از صادرات افغانستان را در سال‌های اخیر قالین تشکیل می‌داد که ارزش صادرات آن به 231 میلیون دالر می‌رسید، اما امسال از صادرات قالین و بازار این تولید افغانستان خبری نیست.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
