این یافته‌ها که براساس معلومات وزارت تحصیلات عالی به دست آمده، نشان می‌دهد که در سیستم تدریس آنلاین از 500 هزار محصل این وزارت، 220 هزار محصل توانسته‌اند، از راه دور با استادان مضامین مربوطه‌ی خود ارتباط برقرار کنند.
براساس این یافته‌ها، تدریس از طریق آنلاین در کشور نیز به گونه‌ی برگزارکردن صنف‌های درسی در زمان واحد به تمام محصلان مشمول یک صنف و براساس تقسیم اوقات منظم صورت نگرفته و تنها در برگیرنده‌ی رساندن جزوه‌های درسی به محصلان و حل مشکلات آنان بوده‌است.
از سویی هم، معلومات کلیدگروپ که براساس مصاحبه با محصلان، استادان و مسوولان پوهنتون‌های کشور به دست آمده نشان می‌دهد که شماری از استادان نیز به دلیل نداشتن دانش استفاده از سیستم آنلاین، نتوانسته‌اند با محصلان مضامین مربوطه شان از راه دور ارتباط برقرار کنند و یا حداقل مواد درسی خود را به محصلان انتقال دهند.
از جانب دیگر، یافته‌های کلیدگروپ نشان می‌دهد، با آنکه چهار ماه از تعطیل‌شدن درس‌های حضوری در مراکز آموزشی می‌گذرد و بیشتر محصلان توانایی استفاده از انترنت را ندارند، اما تا کنون وزارت تحصیلات عالی نتوانسته‌است که با فراهم‌آوری بسته‌های مخابراتی که دارای تخفیف ویژه برای دانش‌آموزان می‌باشد، دسترسی پیدا کند.
با این حال، فعالان مدنی و مردم، حکومت و نهادهای تحصیلی را به ضعف کاری متهم کرده می‌گویند که در سایر کشورهای جهان با آمدن بحران کرونا، تدریس از راه دور به گونه‌ی منظم جریان دارد، اما افغانستان ظرف 4 ماه گذشته به افت آموزشی و تحصیلی مواجه شده‌است.
نبود آمار دقیق نزد وزارت تحصیلات عالی
براساس یافته‌های کلیدگروپ، آمار 66 درصد محصلان که آیا به انترنت دسترسی دارند یا خیر، نزد وزارت تحصیلات عالی نمی‌باشد.
وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که این وزارت تنها از طریق سیستمH.L.M.S (مدیرت آموزشی) می‌تواند بر چه‌گونه‌گی تدریس از راه دور نظارت داشته و آمار اشتراک‌کننده‌گان آن را داشته باشد.
حنیف فرزان؛ سخنگوی این وزارت در صحبت با کلید گفت که امکان دارد پوهنتون‌های خصوصی و یا هم در پوهنتون‌های دولتی از سایر سیستم‌ها برای تدریس از راه دور استفاده شود، اما وزارت تحصیلات عالی تنها بر سیستم H.L.M.S نظارت کرده می‌تواند.
او گفت، در سیستم تدریس آنلاین مدیریت آموزشی H.L.M.S، حدود 220 هزار محصل مشمول خصوصی و دولتی اشتراک کرده‌اند.
وی افزود که آمار دقیق تعداد محصلینی که دسترسی به امکانات انترنتی دارند، نزد وزارت تحصیلات عالی نمی‌باشد.
به گفته‌ی وی، وزارت تحصیلات عالی سیستم تدریس H.L.M.S را سه ماه قبل به بهره‌برداری سپرده و در این سیستم به تمامی محصلان اعم از خصوصی و دولتی، یوزر و پسورد جداگانه ساخته شده که می‌توانند در صنوف مربوطه‌ی شان اشتراک کنند.
با این حال نهاد های مدنی با انتقاد شدید از نبود آمار تمام محصلینی که دروس آنلاین را فرا گرفته اند، وزارت تحصیلات عالی را به ضعف کاری متهم می کنند.
عادل شاه قریشی یکی از فعلان مدنی در صحبت با کلید گفت که نبود آمار دقیق از میزان اشتراک محصلین به دروس آنلاین نزد وزارت تحصیلات عالی می تواند زمینه تقلب را در سیستم تحصیلی کشور مهیا کند.
سیستم آموزش آنلاین؛ رساندن مواد به محصلان یا تدریس از راه دور
براساس یافته‌های کلیدگروپ در مدت 4 ماه اخیر که مراکز آموزشی به دلیل شیوع ویروس کرونا مسدود شده‌است، اما برای محصلان پوهنتون‌های افغانستان در این مدت، هیچ صنف تدریسی از طریق آنلاین دایر نشده و تنها ممدهای درسی به شماری از آنان رسیده‌است.
براساس این یافته‌ها، ارتباط بین استاد و محصل در حد حل‌کردن مشکلات درسی و کارخانه‌گی محصلان بوده و هیچ‌گونه کورس یا صنف تدریس در زمان واحد برای مضامین پوهنتون‌ها دایر نشده‌است.
شماری از محصلان پوهنتون‌های مختلف در کشور می‌گویند که تدریس از راه دور فقط با ارسال جزوه‌های درسی خلاصه شده‌است.
از سویی هم، تعداد از محصلان شکایت داشته می‌گویند که هیچ‌گونه تماسی با استادان شان از راه دور ندارند و فقط مواد درسی چند مضمون محدود را چند ماه قبل به دست آورده‌اند، اما هیچ‌گونه پی‌گیری از سوی پوهنتون و استادان از آنان نشده‌است.
شکیلا کجابی؛ محصل ماستری مطالعات جندر پوهنتون کابل در صحبت با کلید گفت که در ابتدا وزارت تحصیلات عالی به آنان یوزرهای جداگانه برای ورود به سیستم H.L.M.S ساخت، اما به دلیل این‌که استادان در این سیستم حضور ندارد، حتا اکونت و پسورد این سیستم نیز فراموشش شده‌است.
گلشن محمدی؛ یکی دیگر از محصلان دوره لیسانس این پوهنتون با آنکه می‌گوید، مواد درسی بسیاری از مضامین پوهنتون را دریافت کرده، اما هیچ‌گونه تدریس از سوی استادان به آنان صورت نگرفته‌است.
همچنان صفی‌الله احمدی؛ محصل در پوهنتون استاد ربانی می‌گوید که از 8 مضمون مشمول سمستر بهاری، آنان تنها با استادان سه مضمون توانسته‌اند از طریق این سیستم تماس برقرار کنند و تنها ممدهای درسی را دریافت کنند.
ولی الله؛ یکی از محصلان ماستری اقتصاد در یکی از پوهنتون‌های خصوصی می‌گوید که وی مواد درسی تمام مضامین خود را از طریق گوگل کلس روم و وتسپ از سوی استادان دریافت کرده و استادان متعهد به پاسخ‌دهی به سولات و مشکلات آنان می‌باشد.
اما وی می‌افزاید که به دلیل عدم تدریس از سوی استادان وی نتوانسته است، تمام دروس را به گونه‌ی درست فرا بگیرد.
از سویی هم، سمیر ترین؛ یکی دیگر از محصلان در یکی از پوهنتون‌های خصوصی می‌گوید که از آوان رخصت‌شدن مراکز آموزشی به دلیل شیوع ویروس کرونا تا کنون هیچ تدریس آنلاینی از سوی پوهنتون مربوطه‌ی خود دریافت نکرده‌است.
این در حالی‌ست که مسوولان تمامی پوهنتون‌ها اعم از خصوصی و دولتی می‌پذیرند که به دلیل چالش‌های انترنتی نتوانسته‌اند، صنف‌های همزمان برای محصلین برگزار کنند، اما قادر به انتقال مواد درسی شده‌اند.
اتحادیه پوهنتون‌های خصوصی می‌گوید که بیشتر این پوهنتون‌ها به دلیل نداشتن ظرفیت، نتوانسته‌اند به گونه‌ی آنلاین روند تدریس را ادامه دهند.
داکتر ذاکر حسین ارشاد؛ عضو رهبری این نهاد اما می‌گوید؛ در مقابل یک تعداد پوهنتون‌های معتبر خصوصی دارای ظرفیت بلند بوده و با استفاده از سیستم‌های منحصر به‌خود، دروس آنلاین خود را به گونه‌ی منظم ادامه داده‌اند.
از سوی هم ، بیشتر پوهنتون‌های دولتی از راه‌اندازی دروس آنلاین برای محصلین خبر داده می‌گویند که در این مدت حداقل توانستند محصلینی را که به انترنت دسترسی دارند از حالت انفعالی نجات دهند.
در همین حال وزارت تحصیلات عالی در صحبت با کلید گفت که وزارت تحصیلات عالی با راه‌اندازی سیستم H.L.M.S زمینه‌ی تدریس همزمان را برای محصلان فراهم کرده‌است.
حنیف فرزان؛ سخنگوی این وزارت می گوید که محصلان و استادان به دلیل عدم دسترسی به امکانات انترنتی نتوانسته‌اند به گونه‌ی همزمان در صنف‌های درسی اشتراک کنند.
نبود دانش استفاده از سیستم H.L.M.S
یافته‌های کلیدگروپ نشان می‌دهد که شماری از استادان پوهنتون‌های کشور نیز دانش استفاده از تکنالوژی را نداشته و نتوانسته‌اند مواد درسی مضامین مربوطه‌ی شان را به محصلان برسانند.
شماری از محصلان پوهنتون‌های مختلف کشور می‌گویند که آنان از این سیستم آگاهی دارند و دارای یوزر و پسورد هم هستند، اما از این سیستم استفاده‌ی موثر برای تدریس آنان نشده‌است.
شکیلا کجابی؛ یک تن از محصلان پوهنتون کابل می‌گوید، مدت‌ها شده که با استادان خود از طریق این سیستم و یا سیستم‌های دیگر در تماس نیست.
خانم کجابی افزود که در جریان ماه جوزا فقط چندبار محدود به این سیستم وصل شد و از شماری از استادان مواد درسی دریافت کرد، اما پس از آن هیچ خبری از استادان و تدریس آنلاین وجود ندارد.
فتح‌الله نجرابی؛ محصل انجنیری پوهنتون فاریاب در صحبت با کلید از موجویدت چالش‌های فراوان در راستای دروس آنلاین شکایت کرده گفت که بیشتر استادان طرز استفاده از تکنالوژی را برای تدریس آنلاین بلد نیستند.
از سویی هم، تعدادی از استادان پوهنتون که نخواستند نامی از آنان گرفته شود، می‌گویند که دانش استفاده از فناوری‌های جدید نزد استادان در پوهنزی‌های مختلف متفاوت می‌باشد.
یکی از استادان پوهنتون می‌گوید که بلندبودن سن شماری از استادان پوهنتون‌ها باعث شده که آنان نتوانند از فناوری‌های جدید برای تدریس استفاده کنند.
آنان همچنان اضافه کردند که تعدادی از استادان با وجودی که به تدریس سیستم آنلاین نیز بلدیت دارند، اما به دلیل نداشتن تعهد و سهل‌انگاری در اسرع وقت به دسترس محصلان نمی‌باشند.
در همین حال ، مسوولان شماری از پوهنتون‌ها در صحبت با کلید می‌گویند که به دلیل شیوع ویروس کرونا و موجودیت بحران صحی، زمینه‌ی آموزش این سیستم به طور حضوری برای استادان و محصلان فراهم نشده و باعث میزان کمتر استفاده از این سیستم شده‌است.
فیصل امین؛ معاون محصلان پوهنتون کابل در صحبت با کلید گفت، با آنکه سیستم H.L.M.S یک گزینه‌ی خوب برای تدریس از راه دور بوده، اما تعداد زیادی از استادان با استفاده از سایر فناوری‌ها با محصلان مربوطه شان در تماس هستند.
از سویی هم، مسوولان پوهنتون استاد برهان‌الدین ربانی نیز می‌گویند که سیستم H.L.M.S یک تجربه‌ی جدید بوده و بیشتر استادان و محصلان به استفاده از این سیستم، آشنایی ندارند.
فیصل امین؛ می گوید که از تمامی استادان این پوهنتون حدود 50 تا 60 درصد آنان با استفاده از این سیستم، جزوه‌های درسی خود را به محصلان رسانده‌اند.
آقای امین گفت که سیستم H.L.M.S یک پیشرفت تکنالوژی و استفاده‌ی بهینه برای تدریس آنلاین در سطح تحصیلات عالی می‌باشد، اما به دلیل این‌که تجربه‌ی جدید در کشور به شمار می‌رود، تا کنون موثریت آن‌چنانی نداشته‌است.
پوهاند جمشید رشیدی؛ معاون علمی این پوهنتون در صحبت با کلید گفت که بیشتر محصلین و استادان این پوهنتون با استفاده از وتسپ و گوگل کلس روم با هم در تماس‌اند.
از جانب دیگر، اتحادیه پوهنتون‌های خصوصی می‌گوید، بیشتر پوهنتون‌های خصوصی به دلیل این‌که وزارت تحصیلات عالی تا کنون به یک سری تعهدات خود در پیوند به سیستم H.L.M.S عمل نکرده، قادر به استفاده از این سیستم نشده‌اند.
داکتر ذاکر حسین ارشاد؛ عضو هیات رهبری این اتحادیه در صحبت با کلید گفت که آن عده از پوهنتون‌های خصوصی که برنامه‌های تدریس آنلاین را راه‌اندازی کرده‌اند، بیشتر از سایر سیستم‌ها استفاده کرده‌اند.
با این حال، وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که آنان با راه‌اندازی سیستم H.L.M.S، به سیستم نظارتی تدریس آنلاین دسترسی دارند و تمامی پوهنتون‌های کشور برای پیشبرد دروس شان به این وزارت گزارش ده می‌باشند.
حنیف فرزان؛ معاون سخنگوی این وزارت در صحبت با کلید گفت که این وزارت طرز استفاده از سیستم H.L.M.S را در صفحات اجتماعی و وبسایت این وزارت برای آموزش استفاده استادان و محصلان از این سیستم به نشر رسانده‌است.
بیشتر بخوانید: شماری از محصلان پوهنتون کابل از روند توزیع اسناد تحصیلی، شاکی‌اند
چرا تمامی محصلان نتوانستند به آموزش از راه دور اشتراک کنند؟
بر اساس یافته های کلید گروپ وزارت تحصیلات عالی از اوان رخصت شدن مراکز آموزشی تا کنون نتوانسته است که برای دسترسی محصلان به تدریس آنلاین تسهیلات لازم را فراهم کند.
با آنکه این وزارت با درک عدم دسترسی بیشتر محصلان به امکانات انترنتی، به همکاری وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، مصمم به ارایه تخفیف برای آنان شده‌است، اما تا کنون به آن دست نیافته است.
شماری از محصلان پوهنتون‌های مختلف کشور در صحبت با کلید با ابراز نگرانی از عدم توانایی محصلان برای دسترسی به انترنت می‌گویند که شماری از محصلان ضمن داشتن مشکلات اقتصادی و چالش‌های فرهنگی فراراه استفاده از انترنت در مناطقی زنده‌گی می‌کنند که امواج شبکه‌های مخابراتی وجود ندارد.
فتح‌الله نجرابی؛ محصل انجنیری پوهنتون فاریاب در صحبت با کلید گفت که بیشتر همصنفانش در مناطق کوهستانی و دوردست زنده‌گی دارند و نمی‌توانند به انترنت دسترسی داشته باشند.
از سویی هم گلشن؛ یکی از محصلان پوهنتون کابل در صحبت با کلید گفت، چالش‌های اقتصادی و نبود انترنت پر سرعت یکی دیگر از موانع بزرگ فرا راه آموزش محصلان از راه دور می باشد.
شماری از استادان پوهنتون‌ها نیز نبود امواج مخابراتی را در ساحات دوردست کشور، عدم دسترسی به انترنت پُرسرعت در تمامی مناطق، چالش‌های اقتصادی محصلان و مشکلات فرهنگی برای استفاده از مبایل هوشمند و انترنت را از موانع بزرگ روند تدریس از راه دور می‌دانند.
فریدالله فرهمند؛ رییس پوهنزی علوم اجتماعی پوهنتون کابل و یکی از استادان این پوهنتون در صحبت با کلید گفت که ضمن چالش‌های فرهنگی و نبود امکانات انترنتی در ساحات دوردست، چالش‌های اقتصادی یکی دیگر از این موانع آموزش از راه دور برای محصلان می‌باشد.
با این حال، وزارت‌های مخابرات و تکنالوژی معلوماتی و وزارت تحصیلات عالی تا کنون قادر به ارایه تخفیف ویژه و ایجاد تسهیلات لازم برای دسترسی به آموزش آنلاین نشده اند.
وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که تمامی پروسیجرهای تخفیف در استفاده‌ی انترنت و استفاده‌ی رایگان از سیستم H.L.M.S موفقانه طی شده و منتظر مکتوب رسمی از سوی وزارت مخابرات هستند تا این بسته‌ها را تسلیم شده و به محصلان و استادان انتقال دهند.
اما وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی می‌گوید که وزارت تحصیلات عالی لست تمامی مشترکین در این روند را به این وزارت نفرستاده تا براساس آن، این روند به انجام برسد.
عبدالصمد حامد پویا؛ مشاور مطبوعاتی این وزارت در صحبت با کلید گفت که پلان اساسی روی این تخفیف وجود دارد و از طریق پروژه‌ی دیجیتال کاسا کار آن جریان دارد و به زودی نهایی خواهد شد.
وی افزود که بسته‌های تخفیف 100 درصد، 80 درصد و 50 درصدی برای محصلان و استادان در نظر است و با شرکت‌های مخابراتی مختلف صحبت شده و در صورت تکمیل‌شدن لست از سوی وزارت تحصیلات عالی، این پروسه عملی خواهد شد.
نگرانی‌ها از عدم راه اندازی دروس آنلاین در کشور
نهادهای مدنی و مردم در صحبت با کلید از عدم راه‌اندازی صنوف آنلاین برای دانش‌آموزان ابراز نگرانی کرده می‌گویند که نهادهای آموزشی با سهل‌انگاری طی یک سمستر درسی، سیستم تحصیلی کشور را به رکود مواجه کرده‌اند.
عادل‌شاه قریشی و هارون بصیر؛ از فعالان مدنی در صحبت با کلید گفتند که سایر کشورهای جهان با راه‌اندازی صنف‌های درسی از راه دور، توانسته‌اند تا حدی بحران رکود تحصیلی ناشی از ویروس کرونا را مهار کنند.
به گفته‌ی آنان، تنها رساندن مواد درسی به محصلان در کشور نمی‌تواند این خلا را پُر کند.
از سوی هم مردم نیز ازین بابت ابراز نگرانی می‌کنند.
جمشید مولوی‌زاده؛ در صحبت با کلید، از نهادهای تحصیلی خواهان توجه هرچه‌بیشتر برای راه‌اندازی و پرکردن خلای تحصیلی در کشور شد.
با این حال، مسوولان نهادهای تحصیلی می‌گویند که آنان با برقراری ارتباط بین محصل و استاد، حداقل توانستد از انفعال‌بودن محصلان در روزهای رخصتی جلوگیری کنند.
فیصل امین؛ معاون محصلان پوهنتون کابل در صحبت با کلید گفت که اشتراک فعالیت درسی محصلان و اشتراک آنان در سیستم‌های آنلاین درسی، بین استاد و محصل، دارای 20 نمره می‌باشد.
اما جمشید رشیدی؛ معاون علمی پوهنتون استاد ربانی می‌گوید که آنان حدود 40 نمره برای اشتراک فعال محصلین به دروس آنلاین درنظر گرفته‌اند.
از سویی هم، وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که این وزارت برای جبران عقب‌مانده‌گی دروس، پلان‌های منظم دارد.
حنیف فرزان؛ معاون سخنگوی این وزارت در صحبت با کلید گفت که در صورت آغاز دروس حضوری قرار است برای محصلان صنف‌های تجدیدی دایر شود و یک ماه از زمستان نیز شامل نصاب تحصیلی شود.
قابل ذکر است که 4 ماه از رخصتی مرکز آموزشی به دلیل شیوع ویروس کرونا می‌گذرد، اما تا کنون چالش‌های موجود فرا راه دروس از راه دور در وزارت تحصیلات عالی برداشته نشده‌است.
