.jpg)
اختلافات به وجود آمده میان دو جوان بر سر بازی فوتبال در ولسوالی زنده جان هرات باعث بروز نزاع میان دو خانواده مربوط به قوم علیزایی در این ولسوالی گردید که سرانجام باعث شد تا ده تن از طرفین متخاصم مجروح و از این ناحیه متضرر گردند. ولسوالی زنده جان مربوط ولایت هرات میباشد که حدوداً 50 کیلومتر از مرکز این ولایت فاصله دارد. در این ولسوالی حدود ٥٠ قریه موجود است، قلعه ریگ جایی که یک سال قبل به دلیل گفتگوی لفظی دو جوان از قوم علیزایی باعث شد تا خانوادهها با هم درگیر شوند، یکی از قریههای مهم این ولسوالی است .
حاجی محمدشاه فقیری، نماینده شورای صلح ولسوالی زنده جان هرات، میگوید به تاریخ 1393/12/09 در قریه “ریگ” این ولسوالی میان دو جوان به نامهای فرهاد و بسمالله که مصروف بازی فوتبال بودند، روی اخذ امتیاز بازی مشاجره لفظی صورت گرفت و سرانجام باعث بروز اختلاف میان دو خانواده در این ولسوالی گردید. وی افزود که یک روز پس از گفتگوی لفظی در میدان فوتبال، فرهاد نام یکبار دیگر به میدان فوتبال آمد و به ادامه مشاجره روز گذشته با بسمالله نام درگیر شد و سرانجام با استفاده از سلاح دست داشته خود وی را هدف قرار داد و زخمی کرد. به گفته فقیری، فرهاد به دلیل ترس از دولت و خانواده بسمالله از ساحه به مناطق کوهی این ولسوالی متواری گردید و با متواری شدن وی دامنه این منازعه به تمام خانوادههای مربوط به قوم علیزایی در این ولسوالی سرایت نمود.
نذیراحمد، یک تن از وابستگان بسمالله (کسی که در این حادثه مجروح شده است)، میگوید در پی بروز این حادثه بستگان شان احساساتی شد و پلان حمله بالای طرف مقابل را سازماندهی کردند. وی افزود که یکی از دلایل عمده شعلهور شدن این منازعه متواری شدن فرهاد (ضارب) بود. بنا به اظهارات وی، اگر فرهاد بعد از زخمی نمودن بسمالله از ساحه متواری نمیشد این منازعه در همان روز اول حل و فصل میگردید. نذیراحمد میگوید به دنبال این حادثه وابستهگان شان چندین بار با استفاده از چوب، سنگ و حتی سلاح بالای افراد وابسته به طرف مقابل حمله کردند که منجر به درگیری میان طرفین گردید و دستکم ده تن از دو طرف به صورت سطحی زخمی شدند.
از طرف دیگر، بصیراحمد زنده جانی از وابستهگان فرهاد که متهم اصلی این منازعه میباشد، میگوید چون طرف مقابل متضرر شده بود و هر لحظه امکان حمله بالای شان پیشبینی میشد، آنها نیز با استفاده از سلاحهای دست داشته شان که از زمان جهاد باقی مانده بود، در حالت آمادهباش به سر میبردند. بنا به اظهارات وی، هیچ یک از اقارب شان حق برقراری ارتباط با طرف مقابل را نداشتند و حتی ترس از وقوع حوادث باعث شده بود تا به زنان و اطفال شان نیز اجازه بیرون شدن از خانه را ندهند. وی افزود که وضعیت میان خانوادههای دو طرف به شدت نگرانکننده بود و همه تصامیم از روی احساسات اخذ میگردید که این امر امید به حل این نزاع را به یأس و ناامیدی تبدیل کرده بود. بصیراحمد میگوید پس از وقوع حادثه از فرهاد هیچ خبری در دست نبود و همه از پیوستن فرهاد با گروههای مسلح مخالف دولت نگران بودند .
اثرات ناگوار
شماری از باشندگان قریه ریگ ولسوالی زنده جان هرات میگویند پس از درگیری میان این خانوادهها ترس و وحشت در چهره اکثریت مردم محل دیده میشد و مردم بیم از آن داشتند که یک فاجعه انسانی در منطقه صورت نگیرد. عبدالله یک تن از ساکنان محل گفت که بروز اختلافات میان خانوادههای مربوط به قوم علیزایی در این قریه بر روحیه زنان و اطفال در محل تأثیر بد گذاشته بود و حتی زنان از خانه بیرون شده نمیتوانستند. به گفته عبدالله، دهها تن از مردم محل خانههای خود را ترک کردند و به قریههای اطراف ولسوالی زنده جان پناه بردند.
همچنان حمیدالله یک تن دیگر از باشندگان ولسوالی زنده جان هرات میگوید که اگر شورای صلح هرات پادرمیانی نمیکرد درگیری بزرگ میان افراد قوم علیزایی که به نحوی بستگی به این دو خانواده در ولسوالی زنده جان هرات داشتند، صورت میگرفت که احتمالاً باعث کشته و زخمی شدن دهها تن میگردید.
تلاش برای حل منازعه
مولوی غلام سرور، رییس شورای عالی صلح ولایت هرات، میگوید که بعد از وقوع این حادثه آنها برای جلوگیری و مهار آن، چندین بار به ولسوالی زنده جان سفر نمودند و با برگزاری جلسههای متعدد، طرفهای درگیر را در حضور بزرگان و مصلحین دعوت کردند تا این که به صلح آماده شدند. رییس شورای عالی صلح میگوید که بالاخره بعد از سپری شدن 25 روز از وقوع این منازعه آنها توانستند یک جلسه بزرگ را که در آن مسوولان مقام ولایت، بزرگان قوم، نمایندگان مردم در شورای ولایتی و فعالان جامعه مدنی اشتراک داشتند، در شهر هرات برگزار نمایند. بنا به اظهارات وی، در این جلسه، پسری که با استفاده از سلاح بالای پسر دیگر فیر کرده بود از طرف مقابل معذرتخواهی کرد و سلاحش را به دولت تسلیم کرد. به همین ترتیب، طرف دیگر نیز تعهد داد که دیگر هیچ نوع کینه و کدورتی در دل نداشته و بعد از آشتی در فضای دوستی و عطوفت با جناح مقابل زندگی نماید. مولوی سرور میگوید که فعلاً اعضای این دو طرف با هم زندگی میکنند و خصومتهای موجود میان شان برچیده شده است.
همکاری دیگر نهادها
شورای ولایتی که نمایندههای آن از جانب مردم انتخاب شدهاند، یکی از نهادهایی است که در راستای حل منازعات میان مردم فعالیت دارند و یک بخش مشخص نیز تحت نام کمیته حل منازعات در چوکات شوراهای ولایتی به منازعات میان مردم میپردازد. جهانتاب طاهری، یک تن از نمایندگان مردم هرات که چند سال است در شورای ولایتی هرات وظیفه اجرا میکند، میگوید که بخش حل منازعات شورای ولایتی همواره تلاش میکند در راستای حل منازعات در سطح شهر و ولسوالیهای هرات فعالیت نماید. او گفت که خوشبختانه آمار درگیریهای قومی در سطح قریهها و ولسوالیهای هرات کم شده است، در حالی که در گذشته زیاد بود.
بنا به اظهارات وی، بلندرفتن سطح آگاهی مردم، حضور مردم در جلسات بزرگان قوم که در راستای حل منازعه کار میکنند و گرفتن مشوره از علمای دین، عواملی میباشد که سبب کاهش رقم وقوع منازعه در هرات شود. خانم طاهری همچنان گفت دفاتری که در عرصه حل اختلافات میان اقوام و گروهها در سطح شهر و ولسوالیها فعالیت دارند توانستند خوب عمل کنند و مردم را از این ناحیه آگاه بسازند.
در همین حال، مسولان نهادهای جامعه مدنی در ولایت هرات میگویند که این نهادها توانستند در بخش ظرفیتسازی و آگاهیدهی به مردم برنامههایی را تطبیق نمایند. خلیل پارسا، رییس نهادهای جامعه مدنی در ولایت هرات، میگوید که بیشترین ورکشاپهای آموزشی آنها در سطح ولسوالیها برگزار میشود؛ زیرا اکثریت منازعات در مردم در ولسوالیهای اطراف صورت میگیرد. بنابه اظهارات وی، کسانی را که نهادهای جامعه مدنی در ورکشاپهای شان دعوت میکنند، بزرگان قوم، علمای دین، خبرنگاران، اربابان محل و نمایندگان مردم هستند .
با این حال، مسوولان شورای عالی صلح هرات میگویند در جریان 2 سال اخیر 13 مورد منازعه و درگیری را میان اقوام و گروههای مسلح غیرمسوول در ولایت هرات برطرف نمودند. مولوی سرور میگوید که این اداره در تمامی ولسوالیهای هرات نماینده دارد و در صورت مشاهده مواردی از منازعه با این دفتر در تماس شده و از این طریق آنها اقدامات خود را به منظور حل اختلافات انجام میدهند. بنا به اظهارات وی، اکثریت اختلافات موجود میان اقوام و گروهها در هرات از مسایل جزئی بین دو شخص شروع شده که به مرور زمان گسترش یافته و به اختلافات میان دو قوم منجر شده است.
این در حالی است که تحلیلگران امور میگویند اگر دولت بتواند امتیازهایی از قبیل اماننامه و راهاندازی پروژههای عامالمنفعه در مناطقی که گروههای متخاصم مصالحه مینمایند راهاندازی کند، این اقدامات میتواند عواقب خوبی در قبال داشته باشد. محمدناصر نائض، یک تن از کارشناسان امور، میگوید که پرداخت امتیاز به گروههای درگیر از یکسو بر کاهش منازعات موجود در کشور اثرگذار خواهد بود و از طرف دیگر فضای صلح و صمیمیت را در جامعه فراهم میسازد. وی توصیه میکند که اگر کدام اختلافی میان دو شخص و یا قوم پیش میآید باید از راه صحبت و مفاهمه حل گردد؛ و اما اگر بعضی وقتها احساسات بر ما غلبه کند و دست به سلاح برده شود این خود راه حل نبوده و انسان را نابود میسازد.
علمای دین میگویند که منازعه و درگیری میان دو برادر مسلمان روی موضوعات ناچیز از جمله گناهان کبیره است. مولوی حکیما، یک تن از عالمان دین در هرات، میگوید که خداوند به ما مسلمانها گفته: “هر گاه شما با مشکلی بر میخورید به قرآنکریم رجوح کنید و به اساس دستورات قرآن نزاع خود را حل نمایید.” وی افزود که مشوره، صحبت و گفتگو بهترین راه حل است؛ چنانچه پیامبر خدا حضرت محمد(ص) میفرماید: “اگر دو برادر مسلمان به اساس تعصب و مسایل قومی و سمتی با هم درگیری میکنند، خون مسلمان بر مسلمان حرام است.”
بنا به اظهارات این عالم دین در هرات، اکثریت نزاعها بین کسانی صورت میگیرد که اصل فرهنگ اسلامی را فراموش کردند. حکیما توصیه میکند که هرگاه با این گونه مشکلات برمیخورید از بزرگان و علما مشوره بگیرید و در حل نزاع خود اقدام نمایید: “ما باید به عنوان یک شخص مسلمان در بخش حل نزاع به اصل دین رجوع نماییم تا باشد راه حل درست و اساسی برای منازعه به وجود آمده به دست آوریم.” اسلام، پایه و اساس روابط اجتماعی را بر صلح نهاده و کشتار بدون دلیل را ممنوع کرده است. به همین دلیل، از دید اسلام، کشتن عمدی یک تن بدون کدام موجب، برابر است با کشتن همه مردم. اسلام با توجه به احترام به انسانیت، روابط مسلمانان با یکدیگر را بر اساس صلح و صفا پی ریخته است. اسلام به مسلمانان اجازه نمیدهد که تنها به دلیل اختلاف اعتقادی، کسی را به قتل برسانند. روابط جامعه اسلامی با دیگران باید بر اساس عدالت و احترام متقابل باشد؛ عدالت حتی درباره دشمنان و مخالفان حکومت اسلامی نیز باید اجرا شود .
یادآوری: منازعات در میان اقوام و گروهها در افغانستان از سالیان سال در سطح شهرها و قریهها موجود بوده و سالانه به دهها تن آسیب مالی و جانی وارد میکند. حالا کلید آن عده از قضایا و اتفاقاتی را بررسی و گزارشدهی میکند که نشان میدهد امکان صلح و عدم تشدد در کشور موجود است؛ در صدها قضیه این ادعا ثابت شده است. گزارشهای صلح و عدم تشدد علاوه بر این که در هفتهنامههای کلید و مرسل به نشر میرسد از طریق تمام رادیوهای کلیدگروپ نیز قابل شنیدن است. گزارشی را که مطالعه کردید نزدهمین گزارش این سلسله است.
