با آنکه تلاشهای زیادی در عرصۀ مبارزه با خشونت علیه زنان و حمایت از حقوق آنان، از سوی جامعۀ جهانی، کمسیون مستقل حقوق بشر، وزارت امور زنان و دهها نهاد داخلی و خارجی صورت گرفته است، اما هنوز هم خشونت یكی از جدیترین مشكلات زنان در افغانستان به شمار میرود که همه ساله تعداد زیادی زنان و دختران جوان، قربانی انواع خشونت در سراسر کشور گردیده و جانهای شیرین شان را از دست میدهند. از آغاز سال جاری تا اکنون که سه ماه گذشته است، هشت مورد قتل زنان در کابل و ولسوالیهای آن در ریاست تحقیقات جنایی قومندان امنیۀ كابل به ثبت رسیده است. به اساس معلومات ریاست تحقیقات جنایی، در این مدت سه مورد خودکشی، دو مورد حلقآویز کردن، یک مورد خودسوزی و دو مورد قتلهای مرموز، درج ادارۀ قومندانی امنیۀ کابل گردیده است.
جنرال محمدفرید افضلی، رییس تحقیقات جنایی قومندانی امنیۀ کابل، در مصاحبۀ اختصاصی با مجلۀ مرسل گفت: “تحقیقاتی که ما در مورد قتل زنان در شهر کابل انجام
داده ایم، نشان میدهد که تعداد زیادی زنان به اثر خشونتهای خانوادگی، عقدههای شخصی مردان و ارتباط نامشروع به قتل رسیدهاند و تمامی عاملان این قتلها که در شهر کابل رخ داده است، گرفتار و به ارگانهای عدلی و قضایی سپرده شدهاند.”
جنرال افضلی در ادامه افزود: “دو مورد قتل زنان که در حوزۀ ششم امنیتی کابل رخ داده است تحت تحقیق و بررسی قرار دارد تا عاملان این قتلها دستگیر و به پنجۀ قانون سپرده شوند.” به اساس گفتههای رییس تحقیقات جنایی قومندانی امنیۀ کابل، تمامی قتلهای زنان که در شهر کابل صورت میگیرد به گونۀ انفرادی است و از سوی اعضای خانوادههای شان (شوهر، برادر و یا پدر) انجام میشود.
نگرانیها
از سوی دیگر، شماری از باشندگان ناحیۀ سیزدهم شهر کابل، میگویند به قتل رسیدن زنان و پیدا شدن اجساد آنان در ناحیۀ مربوطه سبب ترس و نگرانی بیشتری خانوادهها به خصوص زنان شده است. زینب اخلاقی، یک تن از باشندگان دشتبرچی شهر كابل، میگوید با آن كه شهر كابل برای زنان و دختران یكی از شهرهای امن افغانستان به شمار میرود، اما بر عكس در این اواخر تعداد زیادی از زنان و دختران توسط اعضای خانوادههای شان در این شهر به قتل رسیده و به دور از چشم نهادهای عدلی و قضای و دولت دفن شدهاند.” وی جامعۀ افغانستان را یک جامعۀ مردسالار خواند و افزود: “در این اواخر تعداد زیادی از زنان از حق و حقوق شان آگاهی حاصل نموده و نمیخواهند بالای آنان خشونت صورت گیرد، اما زمانی كه آنان از سوی اعضای خانوادههای شان مورد خشونت قرار میگیرند و میخواهند که از حق و حقوق شان دفاع نمایند و یا به ارگانهای عدلی و قضایی مراجعه نمایند، توسط اعضای خانوادۀ شان به قتل میرسند.”
همچنین این باشندۀ شهر کابل، یكی از دلایل به قتل رسیدن دختران و زنان را در شهر كابل، ناشی از تجاوزات جنسی دانسته و میگوید که وی چندی پیش شاهد قتل یک دختر جوان در ناحیۀ سیزدهم کابل (دشت برچی) بوده است. او با خودداری از نام مقتول، افزود: “یک دختر جوان كه حدود 20 سال عمر داشت و در یكی از پوهنتونهای خصوصی مصروف ادامۀ تحصیلات عالی خویش در رشتۀ حقوق بود، متأسفانه هنگام برگشت از پوهنتون به خانه، ساعت 8 شب مورد تجاوز جنسی از سوی افراد اوباش در منطقۀ دشت برچی قرار گرفت، پس از آن، اعضای خانوادۀ دختر به منظور این كه این موضوع در بین مردم درز نكند وی را به قتل رساندند و هیچ ارگان عدلی و قضایی را از موضوع قتل وی باخبر نساختند.”
هرچند مجلۀ مرسل، تلاشهای زیادی را برای مصاحبه با خانوادۀ مقتول جهت روشن شدن چگونگی قتل این قربانی تجاوز جنسی انجام داد، اما موفق به این کار نشد. از سویی هم اسدالله لعلی، آمر حوزۀ ششم امنیتی شهر کابل، در صحبت با مجلۀ مرسل، گفت که ما هیچاطلاعی از قتل زنان در این حوزه نداریم؛ چون اکثر خانوادههایی که به چنین قضایا دست میزنند به آسانی نمیخواهند به جرم خود اعتراف کرده و تسلیم پولیس شوند.
زینب که اکنون مصروف ادامۀ تحصیل در یکی از پوهنتونهای خصوصی شهر کابل میباشد و همچنان مصروف اطلاعرسانی در یکی از رسانههای چاپی نیز است، از رفتن به پوهنتون از سوی خانوادهاش منع گردیده است. به گفتۀ زینب، پدرش از عدم امنیت و به قتل رسیدن زنان، نگرانی داشته و نمیخواهد که سرنوشت زینب مانند دیگر دخترانی که بالای شان تجاوز شده و یا جسد شان در کوچه و پس کوچههای کابل پیدا میشود، مبدل گردد.
با این حال، مسوولان نهادهای حقوق زن از به قتل رسیدن زنان در شهر كابل ابراز نگرانی كرده و میگویند که وجود و نفوذ گروههای مخالف مسلح و ناامنی سبب شده تا تعداد زیادی از مردان در اثر خشونتهای خانوادگی در كابل و دیگر نقاط افغانستان زنان شان را به قتل رسانده و از جرم خویش انكار نمایند. روبینا همدرد، مسوول دادخواهی “شبكۀ زنان افغان” در مصاحبه با مجلۀ مرسل، گفت: “ما قضایایی را در این اواخر شاهد بودیم که مردی، خانم حاملۀ خود را در ولسوالی ده سبز شهر کابل در اثر خشونتهای خانوادگی به قتل رساند و در عین زمان پسر خوردسال وی که وارد اتاق میگردد برای این که جرم قاتل افشا نشود، پسر خود را نیز به قتل میرساند. پس از آن به ارگانهای امنیتی اطلاع میدهد که گویا اعضای خانوادۀ وی را داعش به قتل رسانده است. سرانجام در اثر تحقیقات پولیس و حوزۀ مربوطه دریافتیم که این مرد خودش قاتل اعضای خانوادهاش بوده است.”
روبینا همدرد از حکومت وحدت ملی خواستار تأمین امنیت در کشور است. او میگوید که اگر در کشور ما امنیت باشد، هیچ فردی نمیتواند جرم خود را بالای دیگران باندازد و خودش برائت حاصل نمایند.
از سویی هم، مسوولان وزارت امور زنان، یکی از دلایل قتل زنان را در کشور، حاکمیت عرف و عنعنات ناپسند، بیسوادی و عدم آگاهی از احکام دین مقدس اسلام میپندارند. عزیزه عدالتخواه، رییس ریاست حقوق وزارت امور زنان، در صحبت با مجلۀ مرسل گفت: “از آغاز سال جاری تا اکنون شش زن در ولایات مختلف کشور به قتل رسیده كه در این وزارت به ثبت رسیده است، از مجموع شش قتل، دو قضیۀ قتل زنان در ولایت بدخشان، یک قضیۀ قتل در نیمروز، دو قضیه در هرات و یک قضیه در ولایت غزنی رخ داده است. به اساس تحقیقاتی كه در این زمینه صورت گرفته است، تمامی این قتلها به اثر خشونتهای خانوادگی اتفاق افتاده و سبب از بین رفتن زنان گردیده است.”
عزیزه عدالتخواه، به قتل رسیدن زنان و دختران جوان را نگرانكننده خوانده و افزود: “متأسفانه زنان زیادی به دلیل تجاوزات جنسی و مسایل ناموسی به قتل رسیدهاند که به علت رسم و روجهای ناپسند حاکم بر جامعه، پس از آن که یک زن مورد تجاوز جنسی قرار میگیرد، توسط خانوادهاش به قتل میرسد. باید گفت گه آمار و ارقام این چنین قتلها در هیچ نهادی ثبت نمیشود.”
قتلهای ناموسی
قتلهای ناموسی، یكی دیگر از چالشهای اجتماعی زنان است و همواره تعداد زیادی زنان در مركز و ولایات كشور، از سوی اعضای خانواده و یا خویشاوندان شان (شوهر، پدر، ماما، كاكا و یا پسران كاكا و ماما) به علت آنچه “ننگ خانوادگی” گفته میشود، به قتل میرسند. به گفتۀ كمسیون مستقل حقوق بشر، قتلهای ناموسی اكثراً در ولسوالیها و ولایات دوردست و ناامن كشور اتفاق میافتد؛ درست همان ساحاتی كه زنان از حق و حقوق شان آگاهی نداشته و از سالها به این سو تحت خشونتهای خانواگی، فقر و تنگدستی با هزاران مشكلات اجتماعی دست و پنجه نرم نموده و سرانجام به اشكال مختلف به قتل میرسند.
لطیفه سلطانی، مسوول بخش حقوق زنان کمسیون مستقل حقوق بشر، به مجلۀ مرسل گفت: “اكثراً قتلهای ناموسی در ساحاتی رخ میدهد كه ما در آن جا دسترسی نداریم. با آن هم از آغاز سال جاری تا اكنون به تعداد هفت مورد قتل ناموسی و دو مورد اقدام به قتل زنان، در دفاتر ولایتی و مرکزی این كمسیون به ثبت رسیده است. از مجموع رقم یاد شده، پنج تن آنان زن و دو تن دیگر شان دختر بودهاند. حالا متأسفانه تعداد زیادی از عاملان این نوع قتلها فراری میباشند.” بر اساس یافتههای كمسیون مستقل حقوق بشر، سال گذشته (1393) خورشیدی 92 قتل ناموسی از مركز و ولایات كشور درج این كمسیون گردیده است كه 50 درصد عاملان این قتلها فراری میباشند.
خانم سلطانی، علت بروز قتلهای ناموسی در كشور را نبود امنیت، عدم حمایت لازم از قربانی، عدم رعایت قانون و محكمۀ علنی مجرمان دانسته و افزود: “اگر قضا و سارنوالی بتوانند روند رسیدگی به قضایا را به صورت علنی انجام بدهند، برای عاملان این چنین قتلها، درس عبرت خواهد شد. چون پروسه علنی صورت نمیگیرد و عاملان قتلها هم یقین ندارند در این زمینه عدالت برای زنان تأمین میشود، بناءً بیدغدغه متوصل به قتلهای ناموسی میشوند.”
در همین حال، كارشناسان حقوق زن، یكی از دلایل عمده و اساسی قتلهای ناموسی را وجود بعضی خلاها در قانون جزای کشور میدانند. شهلا فرید، یک تن از استادان پوهنتون كابل و فعال حقوق زن، قتلهای ناموسی را در كشور، نگرانكننده خوانده و در صحبت به مجلۀ مرسل گفت: “قانون جزای افغانستان كه از سال 1355 خورشیدی تا اكنون در کشور قابل اجرا میباشد در مادۀ 389 آن ذکر است که هرگاه مردی یكی از اقارب اناث خود را در حالت تلبس با یک مرد (در بستر واحد با یک مرد دیگر) میبیند و او را به قتل میرساند، تعذیراً جزایی میشود كه بیشتر از دو سال نمیباشد. باید افزود که خود این مادۀ قانون برای قتلهای ناموسی یک نوع جواز میدهد. در حالی که اگر شرایط شدیدتری در این ماده وضع میشد شاید از این مادۀ قانون سوء استفاده صورت نمیگرفت و قتلها کمتر در کشور رخ میداد.”
شهلا فرید، سوء استفاده از این مادۀ قانون را به نفع مردان و زیان زنان دانسته و میگوید زمانی كه یک زن و یا یک دختر در خانوادهای مرتكب اشتباهی میشود، حتی دورترین خویشاوندان وی با سوء استفاده از ماده 389 قانون جزا به خود حق میدهند در قتل زنان دست باز داشته و بدون هراس آنان را به قتل برسانند. خانم فرید در ادامه افزود که جمعی از حقوقدانان در این اواخر تلاش دارند تا این مادۀ قانون جزا را اصلاح نمایند تا باشد دیگر مردان با خاطر آرام دست به قتل زنان نزنند.
نتیجهگیری
با توجه به این كه دین مقدس اسلام بر تساوی حقوق زن و مرد تأكید زیادی نموده است، اما زنان افغانستان از سالها به این سو، مورد انواع خشونتهای خانوادگی قرار گرفته و حق زندگی كردن آنان از سوی مردان گرفته میشود. قتلهای ناموسی، خشونتهای خانوادگی و تجاوزات جنسی، خشونتهایی است كه همواره تعداد زیادی از زنان را به کام مرگ کشیده است. مدافعان حقوق زنان، یکی دیگر از دلایل قتل زنان را خلاهای قانون جزای افغانستان دانسته و عدم آگاهی زنان در ضمن عدم امنیت را سبب قتلهای مرموز و ناموسی زنان در كشور میدانند.
