همزمان با تصمیم رییسجمهور اوباما مبنی بر تمدید یکساله نقش نظامی امریکا در افغانستان، دولت کابل نیز برای طی مراحل توافقنامههای امنیتی با این کشور و ناتو شتاب بیشتری به خرج داد و به خواست حکومت از سوی ولسی جرگه نیز پاسخ مثبت و سریع داده شد. مکتوب رییسجمهور اشرفغنی به ولسی جرگه مبنی بر تسریع تصویب توافقنامههای امنیتی با ناتو و امریکا موجب شد تا این نهاد دو روز باقیمانده به زمان تصمیمگیری روی این موافقتنامه را دور زده و به جای چهارشنبه (4 قوس)، دوشنبه (2 قوس) را به نشست فوق‌العاده روی این توافقنامهها اختصاص دهد. در نشست فوق‌العاده نیز حق هرگونه اظهار نظر از سوی مخالفان تصویب این توافقنامه سلب گردید. این سرعت عمل ولسی جرگه برای تصویب این توافقنامهها موجب اعتراضهایی نیز گردید و مخالفت افرادی را در درون و بیرون از این نهاد در پی داشت.
از جانب دیگر، تصمیم اوباما برای ماندن نیروهای امریکایی در افغانستان و مشارکت آنها در عملیات نظامی برای یک سال دیگر در حالی اتخاذ شده است که بنا بر توافق امنیتی امریکا و افغانستان، امریکا متعهد شده است که نیروهای نظامی خود را تا پایان 2016 به طور کامل از کشور خارج کند. اوباما پیش از این بارها به مردم امریکا قول داده بود که نیروهای خود را از افغانستان خارج کرده و هزینههای جنگ افغانستان را کاهش خواهد داد.
تصمیم کاخ سفید یا درخواست کابل؟
در حالی که برخی از کارشناسان در داخل کشور، تمدید نقش نظامی امریکا را به مدت یکسال، تصمیم یکجانبه از سوی کاخ سفید میپندارند، گمانههایی نیز وجود دارد که این تصمیم در پی درخواست حکومت کابل از ایالات متحده امریکا اتخاذ گردیده است. گفته میشود درخواست تمدید نقش نظامی امریکا در افغانستان از سوی رییسجمهور اشرفغنی و محمدحنیف اتمر، مشاور امنیت ملی رییسجمهور، صورت گرفته است، ولی ریاستجمهوری به صورت رسمی این خبر را تأیید نکرده است، ضمن اینکه از تصمیم کاخ سفید خشنود به نظر میرسد.
امانالله پیمان، از مخالفان تصویب توافقنامههای امنیتی در مجلس و شتاب بیش از حد برای این کار، با تصمیم کاخ سفید نیز مخالف بوده و اظهار میدارد که این تصمیم نشاندهنده نوعی اعمال خودسری در خصوص افغانستان و نادیده گرفتن یک جانب قضیه، که افغانستان باشد، به عنوان یک دولت مستقل و تعریف شده میباشد. اما پرسش مهم این است که تمدید نقش نظامی نیروهای امریکایی تا چه انداز در بهبود اوضاع امنیتی تأثیرگزار بوده و خواهد توانست جلو رشد ناآرامیها و بیثباتی رو به گسترش را بگیرد؟ علی بنیادی، روزنامهنگار، در این مورد میگوید: “از دو زاويه میتوان به آن نگاه كرد؛ نگاه اول از ديد آنانی است كه به تهديد امنيتی نگاه موقتی و زودگذر دارند؛ به اين معنی كه اين دسته از جريانهای سياسی فكر میكنند كه حضور نظامی امريكا باعث رعب و وحشت مخالفان خواهد شد و سركوب مخالفان در كاهش ضريب تهديدات امنيتی مفيد و مؤثر خواهد افتاد. اما نگاه دوم، نگاه راهبردی و معطوف به امنيت پايدار و ريشهای است. از زاويه ديد اين دسته از جريانهای بیشمار سياسی در كشور، حضور نظامی امريكا نه تنها كمک به امنيت افغانستان نمیكند، بلكه خود تهديدی برای امنيت است؛ زيرا طالبان و ساير شبكههای همسو، همواره بر تداوم مخالفت و جنگ شان به دليل حضور نظاميان امريكايی و غربی در افغانستان تأكيد میورزند و روشن است كه تمديد ماموريت نظامی امريكا در افغانستان، بهانهای برای ادامه ناامنیها در كشور همچنان باقی است و در نتيجه انفجار و انتحار هم تداوم خواهد داشت.”
این در حالی است که گفته میشود در پی تمدید نقش نظامی امریکا، انجام عملیات شبانه و کمک گرفتن از نظامیان خارجی در اجرای این تکتیک سرکوبگرانه نیز جزیی از برنامه مشترک نیروهای افغانستان و امریکا خواهد بود. به نوشته روزنامه نیویارک تایمز، قطعه‌های نیروهای ویژه اردوی ملی افغانستان قرار است حملات خود را از سال 2015 از سر گیرند و در بعضی موارد احتمالاً قطعه‌های عملیات ویژه امریکایی نیز به عنوان مشاور در این حملات شرکت خواهند کرد.
حملات شبانه نیروهای پولیس از سال 2013 توسط حامدکرزی، رییسجمهور قبلی، ممنوع شد. از سر گیری این حملات ممکن است اعتراضهایی را در پی داشته باشد؛ کما اینکه در گذشته نیز از اشتباهات انجام شده در جریان این حملهها و تلفات غیرنظامیان شکایتهایی وجود داشت.
در همین حال، دو تن از جنرالهای افغانستان در ولایتهای هلمند و قندهار از رفع این ممنوعیت استقبال و پیشبینی کردند که این حملات احتمالاً از سال 2015 از سر گرفته خواهد شد. حدود 200 نیروی ویژه اخیراً به قندهار منتقل شده و تکنیک‌های مورد نیاز در حملات شبانه را آموزش می‌بینند. جنرالان افغانستان از حمایت نیروهای خارجی از نیروهای افغان طی این حملات شبانه استقبال و اعلام کردند: “ما به حمایت شدید نیروهای خارجی در جریان حملات شبانه از جمله هلیکوپترها، جستجوی شبانه، تجهیزات “جی پی اس” و راهنمایی بهتر نیاز داریم. ما اکنون می‌دانیم که نیروهای مخالفان مسلح در شب‌ها به راحتی نقل مکان کرده، شبنامههای خود را منتشر و عضوگیری می‌کنند و تنها راه متوقف کردن فعالیت‌های آنها حملات شبانه است.”
تأیید پیمان، ضرورت گریزناپذیر
هرگاه تصمیم کاخ سفید را برخاسته از درخواست دولت کابل بدانیم، میتوان گفت که این حسن نیت کاخ سفید در کابل بیپاسخ نماند و دستکم ولسی جرگه، واکنش روشنی به آن داشت، هرچند همان گونه که گفته شد این تصمیم مخالفانی نیز داشته و خشم آنان را برانگیخت. در جلسه روز دوشنبه ولسی جرگه (2 قوس)، ۱۵۷ نماینده حضور داشتند و برخی از مخالفان این دو توافقنامه به رسم اعتراض جلسه عمومی را ترک کردند. عبدالستار خواصی، یکی از مخالفان توافقنامه امنیتی با امریکا و ناتو، گفت: “مجلس در رابطه به توافقنامه امنیتی با امریکا و ناتو بر خلاف معتقدات اسلامی، حاکمیت ملی، اراده مردم افغانستان و بر اساس یک معامله تصمیم گرفت و ما با آن مخالف هستیم”.
خواصی، تأیید این دو موافقتنامه را از سوی مجلس عجولانه خواند. به گفته او، سفارت امریکا تعدادی از نمایندگان را شبهنگام دعوت کرده و بر اساس یک معامله از آنان خواسته است به موافقتنامه امنیتی با امریکا و ناتو رأی تأیید دهند.
عبدالروف انعامی، عضو دیگر مجلس، نیز در انتقاد از تأیید این موافقتامه خاطرنشان ساخت: “امریکا و ناتو در پی توسعه قدرت منطقوی خود هستند و همان طوری که در ۱۳ سال گذشته به زیربناهای افغانستان توجه نکردهاند، پس از این نیز کاری برای افغانستان انجام نخواهند داد”.
انعامی این اقدام ولسی جرگه را که نگذاشت نظرات مخالف و موافق بیان شود، خفه کردن صدای نمایندگان مخالف عنوان کرد.
اما شکریه بارکزی و حبیبه دانش، از موافقان این دو توافقنامه، تأیید آنها را از سوی مجلس به خیر و صلاح افغانستان عنوان کردند. خانم دانش گفت: “تأیید این دو توافقنامه به نفع افغانستان است و اکثر کشورهای اسلامی با امریکا و ناتو توافقنامههای همکاری نظامی و امنیتی امضا کردهاند”. همچنین خانم بارکزی یادآور شد: “افغانستان بر اساس یک ضرورت و نه انتخاب، توافقنامه امنیتی با امریکا و ناتو را امضا کرده است و این گفته که این دو توافقنامه خلاف معتقدات اسلامی ما است یک قرائت است و ما جایگزین جزء امضا و تأیید این دو توافقنامه نداشتیم”.
او تأیید این توافقنامهها را یک تصمیم دشوار خواند، ولی آن را بر حسب نیاز افغانستان به جامعه جهانی و امریکا یک ضرورت گریزناپذیر توصیف کرد. وی تصریح کرد که افغانستان به حیث یک کشور مستقل با امریکا و ناتو توافقنامه امضا کرده است. وی اظهار امیدواری نمود که حکومت حداکثر استفاده از این توافقنامهها را به ویژه در عرصه تجهیز نیروهای امنیتی، قوای هوایی و شکوفایی کشور، ببرد.
برخی از آگاهان امور نیز این تصمیم را قدری شتابزده توصیف نموده و تأیید آن را نیازمند ارزیابی کارشناسانه میدانند. فرشته الهام، فعال مدنی، ضمن اینکه تأیید این توافقنامه را یک ضرورت اجباری برای افغانستان میداند، بر نحوه تصمیمگیری اعضای ولسی جرگه نیز انتقاد نموده و میگوید: “توافقنامههای امنيتی افغانستان با امريكا و ناتو در نشست فوق‌العاده، تحت رويه غيرقانونی و همیشگی این مجلس که مبتنی بر احساسات است، مورد تأیید قرار گرفت. در این نشست که باید تمام ابعاد توافقنامهها مورد بررسی قرار میگرفت و به موافقان و مخالفان آنها اجازه بحث و گفتگو داده میشد، متأسفانه چنین نشد و تنها اين كارت سرخ و سبز بود كه اراده نمايندگان را ابراز میداشت.”
با این وجود، قدر مسلم این است که تأیید این توافقنامهها و تصمیم کاخ سفید مبنی بر تمدید نقش نظامی امریکا در افغانستان نیازمند یک روند شفافی بود که باید افکار عمومی را در افغانستان به قناعت منطقی و رضایت مطلوبتری میرساند. حال که چنین نشده است، شایعاتی مبتنی بر تطمیع و زیر فشار قرار گرفتن اعضای ولسی جرگه از سوی سفارت امریکا، حدس و گمانی است که شفافیت این تصمیم را زیر سوال برده است. با این وجود، پیامد این تصمیمها است که میتواند نگرانیهای عمومی و تشویش و شایعات مرتبط با این موضوع را کاهش دهد و یا هم به افزایش آن منجر شود. زیرا هرگاه پیامد این تصمیمها مثبت باشد، افکار عمومی به سمت مثبتی دور خواهد زد و در صورت پیامدهای امنیتی منفی آن، نهادهای تصمیمگیرنده در کابل و واشنگتن بیشتر از پیش زیر سوال خواهند رفت.
