حامد کرزى، رئيس جمهور کشور، به تاريخ ٢٩ سرطان سال جارى در کنفرانس بين المللى کابل که به اشتراک نماينده گان بيش از ٧٠ کشور و موسسات جهانى تدوير يافته بود، يک طرح را به منظور تامين صلح پيشکش کرد که از طرف اشتراک کننده گان کنفرانس، مورد حمايت قرار گرفت.
به تعقیب آن، کار روی تشکیل شورای صلح آغاز شد و چند روز پیش، فهرست اعضاى این شورا اعلان گردید.
در اين فهرست که اسامى 68 تن در آن شامل است، متشکل از رهبران سابق جهادى، سران طالبان، سران قومى و يک تعداد مسؤولين دولتى ميباشد.
صبغت الله مجددى، برهان الدين ربانى، پير سيد احمد گيلانى، آيتالله شيخ محمد اصف محسنى، استاد عبدالربرسول سياف، استادحاجى محمد محقق ، داکتر محمد فاروق وردک وزير معارف، محمد اسماعيل خان سرپرست وزارت انرژى و آب و عبدالهادى ارغنديوال وزير اقتصاد از جمله چهره هاى مشهور اين لست ميباشند.
همچنان در اين لست اسامى شمارى از مقامات دوره حاکميت طالبان چون مولوى ارسلا رحمانى معين وزارت تحصيلات، مولوى قلم الدين وزير امرباالمعروف و نهى عن المنکر، حاجى موسى هوتک معين وزارت پلان و يک تعداد ديگر نيز شامل است.
بر بنیاد اظهارات وحید عمر، سخنگوی رئیس جمهور، نام هاى 8 تن از خانمها نيز شامل اين لست ميباشد و در آينده نزديک، نام هاى يک زن و يک مرد ديگر نيز در اين لست اضافه خواهد شد.
قرار معلومات منابع حكومتي، اين شورا كارهاي خويش را از طريق مذاكره به پيش خواهد برد. با اين حال سوال اساسي اين است كه در چنين شرايط، چگونه مي توان آرزوي ديرين رسيدن به صلح دايمي را در زندگي افغان ها به واقعيت تبديل كرد؟
زيرا حضوريك تعداد كساني كه با طالبان وارد جنگ بوده اند نيز درلست ديده مي شود، آيا آنها خواهند توانست طالبان را به آشتي دعوت كند ، آيا طرح آنها مورد قبول نمايندگان طالبان واقع ميشود؟
وحيد عمر سخنگوي حكومت راجع به اين نگراني طي يك كنفرانس خبري چنين توضيح داد:”حالات کنونى افغانستان حالات ده سال قبل نيست، حالات ده سال قبل به گونه ديگر بود، اکنون تمام مردم صلح ميخواهد و اعضاى اين شوراى بعد از دقت و فکر زياد تعيين شده اند که هر يک آن اهميت خاص خود را دارد.”
همچنين وحيد عمر واضح ساخت كه نخستين اجلاس شوراى عالى به زودى از طرف رئيس جمهور کرزى در کابل گشايش خواهد يافت و افزود که رئيس شورا از طرف اعضاى شوراى انتخاب خواهدشد.
به هرحال، سوال اصلي اين است كه شوراي عالي صلح تا چه اندازه در راه رسيدن به صلح و متقاعد كردن مخالفان مسلح دولت به مذاكره موفق خواهد شد؟
محمد آقا شيرزاد؛ استاد پوهنتون تعليم و تربيه پوهنتون كابل با تأكيد بر پاي بندي به مصالح عمومي كشور و ضرورت پشت پا زدن به مصالح قومي، سمتي و گروهي و جايگزين كردن منافع عمومي به جاي آنها، معتقد است كه “موفقيت شوراي عالي صلح بستگي به نوع فكر اعضاي شورا و اطراف دخيل درمذاكره دارد. اگرتمامي اعضاي درگير به سرنوشت خويش و كشورشان فكر كنند، بدون شك دستيابي به صلح كار دشواري نخواهد بود.”
حسن؛ مرد 54 ساله و كارگر ساده است كه صلح را مصلحت همگاني مي داند. به باور وي ” صلح توسط هركس يا ارگاني تأمين گردد، قابل قدر است.” محسن اينگونه مي انديشد كه اگر صلح باشد، هركسي خواهد توانست با خاطر آرام و خيال آسوده به امور زندگي اش رسيدگي نموده و به كار و مصروفيت روزمره اش موفق باشد. او مي گويد:” مردم ما، افراد سخت كوش و پرتلاش اند. فقط جنگ و ناآرامي باعث پسماني آنان از ساير مردم دنيا گرديده است.”
شرايط دشوار و دخالت همسايه ها
از نظر مخالفان مسلح دولت، نيروهاي نظامي خارجي كه به هدف جنگ با تروريزم و كمك افغان ها در كشور حضور دارند اشغالگراند. آنان هرگونه پروسهء را كه تحت نظر خارجي ها جريان داشته باشد، نامشروع خوانده و حاضر به همكاري در خصوص اجراي آن نخواهند شد. كما اينكه ذبيح الله مجاهد؛ سخنگوي گروه طالبان از مردم خواست تا در پروسه انتخابات ولسي جرگه شركت ننموده و تأكيد نمود كه تا اندازه نهايي براي مختل نمودن انتخابات كوشش خواهند نمود.
مخالفان مسلح دولت مدام شرايط سختي را پيش روي دولت گذاشته و اعلام نموده اند كه بدون تحقق اين شرايط هرگز به پاي ميز مذاكره نخواهند نشست. عمده ترين شرايط آنان براي مذاكره برقراري نظام اسلامي مطابق به برداشت خودشان، خروج نيروهاي نظامي خارجي از كشور و تغيير در قانون اساسي مي باشد.
بنابراين؛ شوراي عالي صلح چگونه خواهد توانست در موضع آنان نرمش آورده و براي رسيدن به صلح بستر متعادلي را در يك تعامل منطقي فراهم نمايد؟
عدهء از كارشناسان براين نظراند كه اگر گروه هاي مخالف مسلح دولت در چارچوب افراد داخلي خلاصه شود، اين شورا خواهد توانست دستاورد داشته باشد. اما مشكل اين است كه دستور اصلي در ستراتيژي مخالفان مسلح دولت از آن سوي مرز صادر مي شود. خليل الرحمن حنيف؛ آگاه امور سياسي و کارمند وزارت انکشاف دهات به اين باور است كه “كساني از گروه طالبان كه طرفدار صلح مي باشند، صداي آنها همانند ملا برادر خاموش شده و توسط آي اس آي پاكستان يا مهره هاي ذي نفع ديگر خارجي گرفتار مي شوند.”
به عقيدهء اين كارشناسان، مخالفان مسلح دولت در افغانستان به انواع مختلف، ابزاردست خارجي هايي قرار گرفته اند كه صلح و ثبات در اين كشور به نفع آنان نمي باشد. كشورها يا مهره هايي كه اوضاع بي ثبات افغانستان، بستر سوء استفاده هاي سياسي را براي شان مهيا مي سازد.
البته شهروندان عادي و تحصيل كردگان كشور نيز با اين نظر موافق اند. عبدالله توفان؛ محصل سال اول پوهنتون كابل مي گويد:” بسياري از مشكلات كنوني و جنگ هاي داخلي سررشتهء خارجي داشته و سركردگان اين جنگ ها در كشورهاي همسايه تربيت و رهبري مي شوند.”
حبيب الله؛ يكي از شهروندان كابل كه دكان موبايل فروشي دارد نيز معتقد است كه ” بدون شك هيچ افغان متعهد، با صلح مخالف نبوده و به اين مسئله آگاه است كه صلح زمينه ساز رسيدن تمام اقشار به حقوق شان مي باشد.” وي باور دارد كه اگر كشورهاي خارجي در تصميم گيري مخالفان كنوني دولت دخالت نداشته باشند، متقاعد ساختن افغان ها براي مذاكره سهل تر مي باشد.
با اين حساب؛ كارشناسان امور سياسي معتقداند كه براي دستيابي به صلح بايد دست هاي دخالت خارجي را از كشور كوتاه نموده و براي مذاكره و رسيدن به صلح از يك طرح افغاني با طرف هاي مذاكره كنندهء افغان كار گرفت.
عبدالحميد مبارز؛ آگاه امور سياسي با اشاره به اينكه بايد جامعه جهاني پاكستان را تحت فشار قرار داده و براي عدم حمايت از طالبان از اين كشور تعهد گرفته شود، اضافه مي كند كه ” پاكستاني ها با شنيدن اينكه خارجي ها افغانستان را ترك خواهند كرد، فعاليت طالبان را بيشتر نموده و در پي اين هستند تا با خروج امريكايي ها نفوذ بيشتري در داخل افغانستان داشته باشند.” آقاي مبارزهمكاري كشورهاي همسايه بخصوص پاكستان را در راستاي تأمين صلح و همكاري با شوراي عالي صلح شرط اساسي رسيدن به نتيجهء مثبت از كاركرد شوراي عالي صلح مي داند.
در مجموع، كارشناسان به اين باوراند كه در چارچوب طرح داخلي مي توان به نتيجهء دست يافت كه مذاكرات صلح را برمحور منافع ملي عيار ساخت. محوري كه همه چيز در آن براساس مصالح ملي تعريف شده و حضور خارجي ها، قانون اساسي، نوع نظام حاكم بركشور؛ همگي بر محور منافع ملي استوار گردد.
عضويت زنان؛ هشدار يا پيشرفت؟
مخالفت شديد با هرگونه حضور سياسي و اجتماعي زنان، يكي از شاخصه هاي اصلي سياست طالبان در زمان حاكميت شان بوده است.
ليلا؛ خانم 42 ساله كه شوهرش در زندان طالبان جانش را از دست داده و براي آزادي شوهرش بارها با افراد اين گروه در تماس بوده، با ياد آوري خاطرات تلخ آن زمان مي گويد:” براي من تصور اينكه روزي دوباره حاكميت سياه آن زمان برسرنوشت زنان سايه اندازد، سخت و درد آور است.” وي كه با اداي جمله هاي متأثر كننده از خاطرات آن زمان و تكرار خاطرات تلخ از شلاق زدن طالبان بر پشت و گرده هايش، گلويش را عقده مي گيرد؛ صلح را دوست دارد و از جنگ متنفر است. ولي براي خانم ليلا زماني صلح معني دارد كه هركسي به جايگاه واقعي خويش رسيده و حقوق حقه اش را به دست آورده باشد.
با اين حال، عضويت هفت خانم در شوراي عالي صلح به چه معناست؟
به باور آگاهان حقوقي، اين ساختار در شوراي عالي صلح نشانگر اين است كه دولت نمي خواهد مصالحه با مخالفان مسلح دولت را به قيمت زيرپاگذاشتن دستاوردهاي نه سال گذشته به دست آورد.
جميله مجاهد؛ روزنامه نگار و فعال مدني درعرصهء فعاليت هاي اجتماعي زنان كه عضو احتمالي اين شورا است مي گويد:” هرچند عضويت من در اين شورا تاهنوز رسماً اعلام نشده، اما به عنوان يك زن به ضرورت صلح باور داشته و براي تأمين آن هرگونه سعي و تلاش خواهم كرد.” خانم مجاهد با تأكيد بر جايگاه سياسي و اجتماعي زنان در جامعه به اين باوراست كه:” درصورت عضويت در اين شورا هميشه براي تأمين حقوق زنان در سايهء صلح تلاش خواهد كرد.”
در همين حال؛ خانم مجاهد باور دارد كه اگر براي درك اين مفهوم كه “صلح به نفع تمام افراد افغانستان، اعم از مخالفان و موافقان دولت است،” كوشش صورت پذيرد، اين شورا براي طي كردن مسير صلح با موفقيت هايي همراه خواهد بود.
رهبران جنگ؛ سفيران صلح!
بدون شك اين مسئله از اهميت خاص برخوردار است كه چه كساني در اين شورا عضو بوده و براي مذاكره با مخالفان مسلح دولت مأموريت گرفته اند. چرا كه به هراندازه كه نفوذ رواني و اجتماعي اين افراد در ميان مخالفان مسلح دولت بيشتر باشد، به همان اندازه پروسهء مذاكره پيشرفت هايي را حاصل خواهد كرد.
محمد عمرداودزي؛ رئيس دفتر حامد كرزی؛ رئيس جمهور معتقد است كه شصت تن اعضاي شوراي عالي صلح با دقت تمام انتخاب شده اند. به گفتهء وی ” اعضاي اين شورا از ميان علماي ديني، اعضاي سابق گروه طالبان، جامعه مدني و سران قوم انتخاب شده اند.”
در عين حال گفته مي شود بسياري از رهبران جهادي كه در گذشته ميانهء خوبي با طالبان نداشته اند نيز عضويت اين شورا را كسب نموده اند. از جملهء اين رهبران، گروه هایی که در گذشته به “اتحاد شمال” معروف بوده اند، پیش از فروپاشی امارت طالبان با این گروه جنگیده اند.
به عقيده عدهء از كارشناسان، عضويت اين افراد كه با ذهنيت جنگ بيشتر خو گرفته، مانع از پيشرفت مذاكرهء صلح آميز خواهد شد. چرا كه از يك سو مخالفان مسلح دولت از اين رهبران خاطرهء خوشي نداشته و از جانب ديگر اين رهبران بيشتر با خصلت جنگجويي به بار آمده و با تعامل صلح ميانهء خوبي ندارند.
دانش كروخيل؛ رئيس آژانس خبري پژواك و آگاه امور سياسي باور دارد كه عضويت رهبران جهادي در اين شورا تهديدي براي صلح مي باشد. آقاي كروخيل اضافه مي كند:” بسيار مشكل است تا كساني كه خودشان در جنگ دست داشته و زماني در رويارويي با مخالفان كنوني دولت قرار داشته اند، به صلح دست يافته و مذاكرات موفقانهء را به پيش ببرند.”
به اين ترتيب؛ ديده مي شود كه شوراي عالي صلح هرچند يك تشكل ضروري و به صلاح همگان است؛ اما راه دشواري را در پيش داشته و مسير پر پيچ و خمي را در مقابل خويش دارد. چگونگي پيمودن اين راه دشوار نيازمند اين است كه منتظر گذشت زمان بمانيم.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
