واشنگتن: هنگامی که جورج دبلیو بوش، رییس جمهور سابق ایالات متحدهء امریکا پیشنهاد طالبان، مبنی بر محاکمه اسامه بن لادن( در کشور سوم) را در اواسط ماه اکتوبر سال 2001 رد کرد، یگانه فرصتی را از دست داد که ایالات متحده با استفاده از آن می توانست به اعمال تروریستی اسامه بن لادن در نود سال بعدش خاتمه دهد.
رهبر القاعده قادر بود چند هفته پس از حملات 9/11 به پاکستان فرار کند؛ زیرا اداره بوش هیچگونه طرح نظامی برای دستگیری وی نداشت. وکیل احمد متوکل، وزیر خارجه طالبان در یک جلسه سری در اسلام آباد به تاریخ 15 اکتوبر 2001 پیشنهاد نمود که اسامه بن لادن در محکمه سازمان کنفرانس اسلامی در ارتباط با حملات تروریستی 9/11 به ایالات متحده امریکا، محاکمه شود. متوکل این موضوع را در مصاحبه با آژانس انترپریس در کابل بیان نمود.
سازمان کنفرانس اسلامی یک سازمان معتدل است که موقعیت آن در عربستان سعودی بوده و از کلیه کشورهای اسلامی نمایندگی می‌کند. محاکمه بن لادن توسط قاضی ها از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی ممکن بود نسبت به هر اقدامی که ایالات متحده آمریکا به اسامه انجام می داد، ضربه جدی تر به اعتبارنامه های القاعده وارد کند. متوکل همچنان شرطی را که ایالات متحده آمریکا شواهد دال بر دست داشتن اسامه بن لادن در حملات 9/11 را تهیه کند لغو کرد. این شرط در اواخر ماه سپتامبر مطرح شده و توسط ملا عبد السلام ضعیف، سفیر وقت طالبان در پاکستان، به تاریخ 5 اکتوبر دو روز قبل از آغاز بمباران ایالات متحده آمریکا بر مواضع طالبان مورد تاکید واقع شد.
هنگامی که وزیر خارجه طالبان پیشنهاد جدیدی را به اسلام آباد ارایه داشت که بر مبنای آن اسامه بن لادن توسط یک یا چندین کشورخارجی محاکمه شود، گزارش‌های مطبوعاتی مجمل وجود داشت. طالبان یا مقام سابق آنها تا زمان افشای متوکل، هیچگونه تفصیل و جزئیات آنچه را که پیشنهاد شده بود تهیه ننمود. متوکل که در میدان هوایی بگرام برای 18 ماه پس از سرنگونی رژیم طالبان در توقیف به سر می برد اکنون با توافق دولت کرزی در کابل به سر می برد. او در گفتگو با آژانس انتر پریس گفت که بدیل دومی را نیز پیشنهاد نموده بود که بر مبنای آن یک محکمه اسلامی توسط دولت افغانستان و دو کشور دیگر ایجاد و اسامه در آن محاکمه گردد. مقامات امریکایی چنین می پنداشتند که متوکل مورد اعتماد ملا عمر، رهبر طالبان است. تلگراف در ماه دسامبر 1998 به نقل از سفارت امریکا در اسلام آباد چنین بیان نمود که وی( متوکل) نزدیک ترین مشاور ملا عمر در امور سیاسی است و معتبر ترین شخص در نزد وی در زمینه امور خارجه در سال 1997 محسوب می گردید. پیشنهاد جدید طالبان تقریباً بعد از شروع حملات هوایی امریکا بر مواضع طالبان به تاریخ 7 اکتوبر 2001 مطرح گردید. هراس از بمباران و آنچه که پیامدهای احتمالی خوانده می شد، بالاخره رهبری طالبان را تحریک نمود تا بیشتر از بن لادن حمایت کند.
“مذاکره نه !”
ولی جورج دبلیو بوش با لحن شدید هرگونه مذاکره در مورد پیشنهاد طالبان را رد کرده گفت:”طالبان باید بدانند که هیچگونه مذاکره ای در کار نیست.” به رغم دستیابی اداره استخباراتی ایالات متحده امریکا به اطلاعات حاکی از وجود اختلافات عمیق در رژیم طالبان در مورد اسامه بن لادن در ماه‌های قبلش، جورج دبلیو بوش پیشنهاد طالبان را رد کرد. به خاطر همین گزارش‌ها بود که جورج دبلیو بوش به مسئول استخبارات آمریکا اجازه داده بود تا با یک مقام بلند رتبه طالبان در اواخر ماه سپتامبر جلسه سری دایر کند.
جورج تینیت، رییس سابق اداره استخباراتی آمریکا در توضیح خاطراتش گفت روبیرت گرینر، مسئول بخش استخباراتی آمریکا در پاکستان با ملا عثمانی، دومین مقام عالی رتبه طالبان در ایالت بلوچستان پاکستان ملاقات نمود، ولی به گرینر صرفاً این صلاحیت داده شد که سه گزینه را در جلسه با عثمانی پیشنهاد کند: 1- سپردن اسامه بن لادن به امریکا 2- به امریکایی ها اجازه داده شود که اسامه را با اتکا به خودشان جستجو کنند و بیابند 3- اجرای عدالت به شیوه ای که منجر به سر به نیست کردن اسامه می گردید.
عثمانی همه این سه گزینه را( به شمول پیشنهاد گرینر به تاریخ 2 اکتوبر) مبنی بر اینکه عثمانی، ملا عمر را از قدرت کنار زده و در انظار عام از طریق رادیو اعلان نماید که اسامه بن لادن فوراً به ایالات متحده آمریکا تحویل داده خواهد شد، رد نمود. جورج بوش به تاریخ 3 اکتوبر مذاکره با طالبان را رسماً رد نمود. وی گفت:”طالبان باید فعالیت سازمان القاعده را که ( در افغانستان فعالیت دارد) ممنوع و مراکز تروریستی را نابود سازند. هیچگونه مذاکره ای در کار نیست.”
میلتن بیردن، مسئول سابق بخش اداره استخباراتی امریکا در پاکستان در دوران جنگ مجاهدین علیه شوروی، دو هفته بعد از آنکه جورج دبلیو بوش پیشنهاد جدید متوکل را رد نموده به روزنامه واشنگتن پست گفته بود:” طالبان می خواهند دوسیه بن لادن متناسب با ارزش‌های اسلامی فیصله شود.” وی گفت:”ما هرگز نشنیدیم که آن ها تلاش می کردند چیزی بگویند.” امتناع جورج دبلیو بوش از مذاکره با طالبان در واقع تکت مجانی برای بن لادن و جانشینان وی بود. زیرا اداره بوش هیچ طرحی در نزد خود برای دستگیری اسامه در افغانستان نداشت. حتی نمی دانست که چه سطحی از تلاش‌های نظامی برای ایالات متحده امریکا لازم خواهد بود تا قادر گردد که مسیرهای خروجی و فرار بن لادن از افغانستان به پاکستان را مسدود سازد.
دیک چینی و رامسفیلد
فقدان هرگونه طرح نظامی به منظور گرفتاری بن لادن، کار تیم امنیت ملی جورج بوش بود که توسط دیک چینی، معاون رییس جمهور و دونالد رامسفیلد، وزیر دفاع رهبری می گردید. آن ها جداً مخالف هرگونه عملیات نظامی در افغانستان بودند.
دونالد رامسفیلد و پاول ولفویدز اخطارهای اداره استخباراتی امریکا در رابطه با حملات تروریستی علیه ایالات متحده آمریکا در تابستان سال 2001 را رد نموده بودند و حتی پس از حملات 9/11 نتیجه گیری‌های اداره استخباراتی را که گویا بن لادن و القاعده در عقب حملات قرار داشتند، همچنان زیر سوال می بردند. دیک چینی و رامسفیلد به این باور بودند که تمرکز و پی گیری دوسیه اسامه بن لادن با طرح آنها برای حمله ایالات متحده امریکا به عراق( به منظور سرنگونی رژیم صدام حسین) در تقابل واقع می گردد.
حتی بعد از آنکه بوش به نفع جنگ افغانستان تصمیم گرفت، به قومندان تامی فرانکس که مسئول جنگ در افغانستان بود دستور داده نشد تا طرح گرفتاری بن لادن را داشته باشد یا راه فرارش به پاکستان را مسدود سازد. هنگامی که اداره استخباراتی آمریکا به تاریخ 12 نوامبر 2001 دریافت که اسامه بن لادن قندهار را ترک نموده و در مغاره‌های کوه‌های “توره بوره”( واقع در نزدیکی مرز پاکستان) پنهان می‌شود، قومندان فرانکس هیچ وسیله ای در اختیار نداشت تا در این زمینه کاری انجام دهد. به گفته دگروال دیوید دبلیو لم که قومندان وقت آمریکا در کویت بود، وی از جنرال پاول تی میکولشک، قومندان اردوی سازمان مرکزی خواست تا قوای مسدود کننده و بازدارنده را بین گروه القاعده و مرز پاکستان سوق دهد.
طوری که دونالد رامسفیلد در جلسه شورای امنیت ملی گفت، فرانکس از قوای نظامی پاکستان خواسته بود تا در زمینه مسدود نمودن راه فرار بن لادن به پاکستان کمک کند.
ادارهء استخباراتی پاکستان
ولی دونالد رامسفیلد و سایر مشاوران کلیدی می دانستند که این یک معما خواهد بود. زیرا بن لادن متحد دیرینه اداره استخباراتی پاکستان بود و قوای نظامی پاکستان در دستگیر نمودن وی تلاش جدی نمی کنند. به گفته ویندی چیم برلین، سفیر ایالات متحد امریکا که در جلسه حضور داشت، قومندان فرانکس از رییس جمهور پرویز مشرف خواست، عساکر نظامی را در امتداد سرحدات پاکستان و افغانستان نزدیک توره بوره مسقر سازد. پرویز مشرف موافقت نمود 60000 نیروی نظامی را در امتداد مرز مستقر سازد، ولی وی گفت:” ارتش پاکستان نیازمند هواپیماهای ایالات متحده امریکا به مظنور انتقال وسایل لوژیستکی می باشد.” به گفته قومندان دیوید لم، این امر مستلزم تشکیل کامل هوانوردی به شمول صدها فروند هلیکوپتر و صدها عسکر حمایتی برای رساندن و همراهی نمودن عساکر جنگی به مناطق مرزی بود.
خروج اسامه بن لادن به پاکستان از طریق پالیسی بوش که گفته بود یا شیوه نظامی و یا شیوه دپلماتیک در نظر گرفته شود، به طور موثر ضمانت شده بود. در یک اعتراف صریح که حکومت به طور جدی با دستگیری بن لادن مرتبط نبود، بوش به تاریخ 13 مارچ 2002 در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلان نمود:” بن لادن شخصی است که حالا به حاشیه رانده شده است.” وی اضافه نمود:”من وقت زیاد را صرف وی نمی کنم.”
*گاریت پارتر؛ تاریخ نویس و ژورنالیست است. او در زمینه پالیسی امینت ملی ایالات متحده آمریکا تخصص دارد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
