تیلیکمونیکیش که امروزه دنیا را به یک دهکده کوچک تبدیل کرده است، در افغانستان نیز شگفتیهای فراوانی به بار آورده است. شماری از شهروندان افغان با وجودی که رشد سریع تلیکمونیکیش در کشور را تأیید میکنند، اما میگویند تلی‌کمونیکیشن تاکنون با تمام مزایایش در افغانستان عمومیت نیافته است.
در افغانستان چندین شبکه مخابراتی بیسیم و یک شبکه تلیفون خطی (سیم دار) فعالیت دارد که این شبکهها در کنار سهولتهای تلیفونی، تا حدودی زمینه ارتباط از طریق انترنیت را نیز برای مشترکین شان فراهم کردهاند. برخی از مشترکین این شبکهها معتقد اند که شبکههای مخابراتی افغانستان در مقایسه با دیگر کشورها تاکنون نتوانستهاند خدمات مخابراتی را با تمام مزایای آن و با نرخ مناسب برای مردم فراهم کنند.
رضا میرزایی که ماستریاش را در بخش اقتصاد از مالیزیا گرفته است، خدمات مخابراتی افغانستان را از لحاظ نرخ و از لحاظ شفافیت مناسب نمیداند. وی از چگونگی رابطه بین این شبکهها با مردم (مشترکین شان) انتقاد کرده و میگوید: “امروز تلیکمونیکیش بسیاری از مشکلات اولیه مردم را حل کرده است؛ تلیفون در هرخانه دیده میشود، سهولتها در همه ابعاد زندگی مردم فراهم شده است. اما این بدان معنا نیست که ارایه خدمات مخابراتی در افغانستان بدون عیب و نقص است؛ نرخها بسیار بالا است و سیستم تکس و پاسخگویی به مشترکین شفاف نیست؛ هرچند در سالهای اخیر برخی تغییرات در نرخ مکالمه و دیگر مزایای مخابراتی نیز آمده است. شبکههای مخابراتی افغانستان، بالاترین نرخ را در سطح منطقه دارند، مشترکین این شبکهها نمیتوانند از تمام مزایای تلی‌کمونیکیشن به شکل امروزی آن استفاده کنند.”
اما مسوولان در وزارت مخابرات میگویند برای پایین آوردن نرخ خدمات مخابراتی، شرکت افغان تلیکام تخفیف 20 درصدی را به تازگی پیشکش کرده و این باعث پایین آمدن نرخ خدمات دیگر شبکهها نیز خواهد شد. همچنان مسوولان این وزارت از فراهمسازی شبکه فایبر نوری برای بالا بردن کیفیت خدمات انترنیتی سخن میزنند و میگویند به زودی خدمات “4G” انترنیت در افغانستان از طریق شبکههای مخابراتی پیشکش خواهد شد.
از سوی دیگر، عدم سیستم ثبت و راجستر دقیق سیمکارتهای موبایل سبب شده است آمار دقیق از تعداد کاربران تلیفون همراه وجود نداشته باشد. از این رو سرپرست جدید وزارت مخابرات میگوید به تازگی طرزالعملی را به خاطر ثبت و راجستر سیمکارتهای موبایل ایجاد کرده و براساس آن شبکههای مخابراتی ملکف به ثبت و راجستر مشترکین شان میشوند.
سیداحمدشاه سادات، سرپرست وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، میگوید: “ما به همکاری اداره اترا یک طرزالعمل ساخته و آن را نهایی کردهایم که براساس آن تمام شبکههای مخابراتی سیمکارتهای شان را که در بازار عرضه کردهاند باید راجستر کنند. براساس این طرزالعمل، هر فردی که میخواهد سیمکارت بگیرد، باید عکس دیجیتلی از خودش و تذکرهاش گرفته و راجستر شود.”
مالیه 10 درصدی
یکی از مشکلاتی که در دو سال اخیر در رابطه به سیستم مخابرات افغانستان به میان آمده، وضع مالیه سنگین بر کریدیتکارتهای موبایل است که برای شمار زیادی از کابران تلیفون از یکسو از لحاظ اقتصادی سنگین تمام میشود و از سوی دیگر بیباوری را نسبت به شفافیت این پروسه به میان آورده است. حکومت وحدت ملی با روی کار آمدنش مالیه 10 درصدی را بر کریدیتکارتهای مصرفی تلیفون وضع کرد که تاکنون براساس معلوماتی که وزارت مخابرات ارایه میدهد 6.2 میلیارد افغانی از این طریق به خزانه دولت سرازیر شده است. مقامهای مسوول در وزارت مخابرات میگویند که شبکههای مخابراتی در افغانستان به سرعت رشد کرده و امروزه سکتور مخابرات دومین منبع عایداتی دولت را تشکیل میدهد.
سیداحمدشاه سادات، سرپرست وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، میگوید: “دو کمیته به خاطر اصلاحات در سیستم پیشپرداخت کریدیت، تشکیل شده است که یکی به ریاست وزارت مخابرات و دیگری به ریاست وزارت اقتصاد. این دو کمیته به زودی چگونگی پیشپرداخت کریدیتکارتها را مشخص خواهند کرد.”
او یادآور شد که مردم فکر میکنند در وزارت مخابرات فساد وجود دارد و پولهایی که از کریدیتکارتهای پیشپرداخت به نام مالیه گرفته میشود، به جیب افراد میرود، نه به خزانه دولت. اما وی هرگونه اتهامات در این زمینه را بیاساس خواند و گفت که هیچ پولی از این درک به وزارت مخابرات منتقل نمیشود، بلکه مالیه پیشپرداخت کریدیتکارتها مستقیماً به “افغانستان بانک” منتقل میشود: “شرکتهای مخابراتی مطابق لیست و جدول مشترکین شان، مالیه کریدیت پیشپرداخت تلیفون را به وزارت مخابرات گزارش میدهند. پولهای مالیهای که از این درک گرفته میشود، نه بهگونه فزیکی و نه بهگونه الکترونیکی، به وزارت مخابرات انتقال مییابد، بل وزارت مخابرات تنها در جریان این پروسه قرار میگیرد که تاچه اندازه مالیات وضع شده به افغانستان بانک انتقال یافته است.” او افزود از زمانی که جمعآوری مالیه از کریدیت پیشپرداخت تلیفون، شروع شده است تاکنون 6.2 ملیارد افغانی به خزانه “د افغانستان بانک” انتقال شده است.
سیستم سیمدار و سیستم بیسیم
سکتور مخابرات در افغانستان عمدتاً به سیستم بیسیم وابسته است و چنان به نظر میرسد که انکشاف شبکه تلیفون خطی یا سیمدار به دست فراموشی سپرده شده است. مسوولان در وزارت مخابرات، علت عقبماندگی تلیفون خطی را در آن میدانند که امروزه بیشترین علاقمندی به سیستم بیسیم وجود دارد و علاوه بر آن انکشاف سیستم سیمدار نیاز به هزینه بالا دارد.
فروغالله عزیزی، رییس بخش تخنیکی شرکت افغان تلیکام، چگونگی گسترش تلیکمونیکیش در کشور را چنین بیان میکند: “تلیفون خطی در افغانستان در زمان شاه سابق فعال شده بود، ولی با جنگهای داخلی همه چیز از بین رفت. بعد از دوران طالبان، سکتور مخابرات در افغانستان دوباره کارش را از سرگرفت که بدین ترتیب شبکههای مخابراتی بیسیم یکی پی دیگری به فعالیت آغاز کردند و تغییرات گستردهای در زمینه تلی‌کمونیکیشن در افغانستان به میان آمد.”
رییس تخنیکی شبکه افغان تلیکام میافزاید در حال حاضر این شبکه در کنار دیگر شبکهها با ارایه نرخ ارزانتر در خدمات، هم در بخش بیسیم و هم در بخش خطی فعالیت میکند. او گفت شبکه افغان تلیکام در حدود 120 هزار لین فعال در بخش خطی دارد که اکثر این مشترکین را دوایر دولتی تشکیل میدهند.
از نظر عزیزی، برای این که سیتم تلیفون خطی در افغانستان انکشاف یابد، دولت باید سرمایه بزرگی را در این زمینه اختصاص دهد. به گفته وی، تلیفون خطی برای مشترکین هزینه کمتری دارد و اکنون چند شهر عمده افغانستان با این گونه سیستم وصل میباشد. عزیزی سیتم بیسیم را بهترین سیستم مخابراتی در کشور عنوان میکند، زیرا از طریق این سیستم هر گونه ارتباطات به آسانی قابل تأمین است.
انترنیت
در سالهای اخیر علاو بر استفاده گسترده از تلیفون، میزان استفاده از انترنیت نیز در میان مردم افزایش یافته است. چنانچه علاوه بر خدمات شبکه فایبر نوری در کشور، شمار زیادی از شرکتهای عرضه کننده انترنیت از طریق ستلایت نیز فعالیت دارند.خدمات انترنیتی شبکههای مخابراتی تلیفون همراه اخیراً بیشتر در میان مردم رونق یافته است. براساس معلومات ارایه شده از سوی وزارت مخابرات، انترنیت افغانستان که در حدود 80 درصد آن با استفاده از فایبر نوری تأمین میشود، از پاکستان، ایران، قزاقستان و تاجکستان خریداری میشود. اما این کشورها هر کدام نرخ انترنیت را به دلخواه خود تعیین میکنند که برای افغانستان قیمت تمام میشود.
از سوی دیگر، علینقی، صاحب یکی از انترنیت کلبهای شهر کابل، میگوید که نرخ انترنیت در کنترول دولت نه بلکه در اختیار شرکتهای قراردادی انترنیت میباشد. او میگوید: “این وضعیت به نفع مردم نیست که شرکتها نرخ انترنیت را بالا ببرند و دولت هیچ اقدامی نتواند. امروزه دسترسی به انترنیت یکی از نیازمندیهای اساسی مردم است که باید با قیمت نازلتر عرضه شود.”
این که شرکتهای تأمین کننده خدمات انترنیتی با چه قیمتی انترنیت را از کشورهای همسایه خریداری میکنند، فروغالله عزیزی، رییس بخش تخنیکی شرکت افغان تلیکام، این مسأله را محرمانه خوانده و میگوید مشخص شدن این موضوع به تجارت شرکتها صدمه میزند. اما وی یادآور میشود که با وصل شدن شبکه فایبر نوری افغانستان با کشورهای همسایه، نرخ انترنیت سال به سال ارزانتر شده است.
دیجیتلی شدن راه ابریشم
وصل شدن شبکه فایبر نوری افغانستان با کشور چین بزرگترین امیدواری را در عرصه انکشاف تلی‌کمونیکیشن در افغانستان ایجاد کرده است. مقامها در وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، جدیداً از امضای یک تفاهمنامه میان افغانستان و چین در این رابطه خبر دادهاند. سیداحمدشاهسادات، سرپرست وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی در کابل گفت: “دولت افغانستان تفاهمنامهای را با کشور چین به امضا رسانیده است که این تفاهمنامه سرآغاز احیای راه ابریشم خواهد بود. براساس این تفاهمنامه خط فایبر نوری (انتقال انترنیت) از چین به افغانستان وصل خواهد شد و فایبر نوری چین از طریق کاشغر به فاصله 480 کلیومتر به واخان بدخشان انتقال مییابد.”
او افزود این پروژه میتواند “دیتا” را از طریق افغانستان به بندر چابهار ایران و سپس به افریقا، به همین شکل از طریق افغانستان به آذربایجان و منطقه قفقاز و سپس به اروپا و همچنان به پاکستان و هندوستان انتقال دهد. به گفته سرپرست وزارت مخابرات، کار دیزاین و سروی این پروژه تا 2017 تکمیل و تا سال 2018 کار تطبیق این پروژه آغاز خواهد شد. وی پروژه فایبر نوری را از لحاظ تاریخی، اولین پروژه انکشاف مرزی میان افغانستان و چین وانمود کرده و گفت که وصل شدن شبکه فایبر نوری افغانستان به چین تأثیرات بسزایی بر اقتصاد و شبکه ارتباطات افغانستان خواهد گذاشت.
هزینه تطبیق پروژه فایبر نوری را که بالغ بر 50 ملیون دالر امریکایی پیشبینی شده است، پروژه دیجیتل کاسای(digital- casa) بانک جهانی به عهده گرفته است. سرپرست وزارت مخابرات اظهار امیدواری میکند به دنبال پروژه فایبر نوری، اعمار سرک از طریق واخان به طرف چین آغاز شود. سرپرست وزارت مخابرات، در این کنفرانس یادآور شد که دولت افغانستان در رابطه به سیستم ستلایت نیز با کشور چین تفاهمنامه به امضا رسانیده است که قراراست چین سیستم “افغان ست 2” را تا سال 2020 فعال سازد. او یادآور شد که کابل در این رابطه با کشور هند نیز وارد تفاهم شده است.
همچنان نجیب ننگیال که خود را سخنگوی جدید وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی معرفی میکند، پروژه فایبر نوری چین را برای بالا رفتن کیفیت و پایین آمدن قیمت انترنیت در کشور بسیار مؤثر عنوان میکند. او میافزاید که تیم تخنیکی از سوی افغانستان و چین برای بررسی این پروژه تعیین شده و هر زمانی که این پروژه عملی شود، میتواند افغانستان را از انحصار دیگر کشورها در زمینه انترنیت برهاند. با آن که نگرانیهای امنیتی تاکنون از عمدهترین موانع عملی شدن پروژههای بزرگ در افغانستان خوانده شده، اما نجیب ننگیال میگوید برای تطبیق پروژه انتقال فایبر نوری از چین به افغانستان، هیچ نگرانی امنیتی و تخنیکی وجود ندارد: “حکومت افغانستان این وعده را در زمینه عملی شدن پروژه فایبر نوری چین داده میتواند که هیچ مشکل امنیتی در این رابطه به وجود نخواهد آمد.”
از سوی دیگر، فروغالله عزیزی، رییس بخش تخنیکی شرکت افغان تلیکام، پروژه فایبر نوری چین را برای انکشاف تلی‌کمونیکیشن در افغانستان بسیار حیاتی خوانده و میگوید عملی شدن این پروژه میتواند هم در عرصه اقتصادی و هم در عرصه ارتباطات انقلاب بزرگی را به میان آورد. به گفته او، تاکنون دوایر دولتی و برخی از موسسات در افغانستان با فایبر نوری وصل شدهاند و قرار است در آینده پوهنتونهای کشور نیز با سیستم فایبر نوری وصل شوند.
