يازدهم سپتامبر 2001 رخداد خونيني را از دل خويش بيرون داد كه تاريخ انسان قرن بيست و يك نظير آن را نديده بود.
انفجار مهيب با كوبيدن طياره به برج دوگانه در قلب كشور متمدن ايالات متحده امريكا نشان داد كه هرگاه ابزار جنگي مدرن در اختيار ویران گرایان قرار گيرد، چه اتفاقي رونما خواهد شد.
آتش افروزي در نيويارك پيامدي را در پي نداشت كه تنها دود آن درچشم امريكاييها فرو رود، بلكه اين آتش شعله ور در آن كشور تا دورترين نقاط دنيا اثر كرد و از آن جمله افغانستان را نيز متأثر ساخت. آگاهان امور مي گويند كه شايد حادثهء يازدهم سپتامبر يكي از پيامدهاي فراموش شدن افغانستان در چشم انداز جامعه جهاني بود. به همين دليل، مردم دنيا پس از يازدهم سپتامبر 2001 متوجه شدند كه افغانستان قلمرو اصلي تربيت و توسعهء تروريزم در سراسر دنياست.
ميراحمد سيرت، استاد پوهنتون كابل با اشاره به اين موضوع معتقد است كه “يازدهم سپتامبر مقطعي بود كه دولتمردان دنيا را بيدار نموده و متوجه نقطهء نمود كه سالهاي زيادي از آن غافل مانده بودند و آن نقطه افغانستان بود.”
آگاهان امور سياسي در افغانستان اهميت اين رويداد را بيشتر در وجه تأثيرات آن در افغانستان مورد ارزيابي قرارداده و براين نكته تأكيد مي كنند حملهء نظامي ايالات متحده و همكاران بين المللي اش چه نتايجي را دربرداشت. بخصوص اينكه با فرا رسيدن اين مناسبت در سال جاري، بيش از ده سال از حضور نيروهاي نظامي خارجي در افغانستان مي گذرد و تا هنوز هدف اصلي اين حضور كه محو تروريزم بود حل ناشده باقي مانده است.
هرچند نهادهاي حكومتي و حاميان بين المللي آن به مبارزه عليه تروريزم در افغانستان خوشبين بوده و اين روند را موفقيت آميز مي دانند؛ اما كارشناسان، كارنامهء حضور خارجي ها را در افغانستان ناكام ارزيابي مي كنند.
حكومت افغانستان هرچند پيشرفتها درعرصههاي مختلف راه و جاده سازي، بازسازي، گسترش ساحهء تعليم و تربيت و ساير موارد را نشانهء بر پيشرفتها مي دانند؛ اما عدم موفقيت كامل را ناشي از نحوهء نادرست كمك رساني كشورهاي كمك كننده مي پندارند.
احمد ضیا سیامک هروی، معاون سخنگوی رییس جمهور با تأييد اين مطلب كه در تمام نهاد های حکومتی مشکلات وجود دارد و دستاورد های ده سالهء اخیر در این ادارات چشم گیر نیست، مي افزايد: “اگر جامعهء جهانی کمک هایش را به شکل درست در این کشور به مصرف می رساند، اکنون افغانستان شاهد این مشکلات نمی بود.” به باور آقاي هروي “کمکهايي را که حکومت افغانستان از جامعهء جهانی دریافت کرده حدود 20 فیصد از تمام کمک های جامعهء جهانی می باشد. از هر دالری که به حکومت افغانستان کمک شده حکومت افغانستان حاضر به حسابدهی و پاسخگویی است، اما پولي را که جامعهء جهانی در افغانستان مصرف کرده شفاف نیست و بیشتر این پول توسط خود جامعهء جهانی در افغانستان ضایع شده و یا هم سوء استفاده از این پول صورت گرفته است.”
هروی خواست دولت افغانستان را اينگونه مطرح مي كند تا جامعهء جهاني “کمک هایش را از طریق دولت به مصرف برساند زیرا دولت افغانستان شناخت بهتر از نیازمندی های کشور دارد.”
اين تقاضا بارها از جانب دولت كابل مطرح گرديده و در كنفرانس كابل كه باحضور كشورهاي كمك كننده در بيست و نهم ماه سرطان سال گذشته برگزار شد، برآن تأكيد صورت گرفت و تعهد تعدادي از كشورها نيز براين امر حاصل شد كه پنجاه فيصد از كمكها توسط حكومت به مصرف برسد.
بااين حال، مجامع جهاني و سازمانهاي بين المللي، عامل كندي پيشرفت در افغانستان را وجود مهرههاي فاسد در درون حكومت افغانستان مي دانند.
گزارش گروه بین المللی بحران كه درحدود يكماه پيش به نشر رسيد، بازگوي اين واقعيت بود. در اين گزارش گفته شده بود كه با وجود کمک ملیارد ها دالر کمک جامعهء جهانی، نهاد های دولتی در این کشور متزلزل اند.
اكنون كه بار ديگر فرا رسيدن يازدهم سپتامبر حضور نظامي خارجي را به رهبري امريكا در كشور در اذهان مردم تداعي مي كند، فضاي عدم اعتماد ميان حكومت افغانستان و حاميان بين المللي آن نااميد كننده به نظر مي رسد.
مردم خسته از جنگ افغانستان كه از رخداد يازده سپتامبر تكان شديدي را احساس نموده و تأثر زيادي را متحمل شدند، اميدوار براين مسئله نيز بودند كه پيامد اين حادثهء خونين دركشورشان با حضور كشورهاي خارجي روشنايي بخش باشد.
عبدالقادر از شهروندان ساكن ولايت غزني مي گويد: “وقتي درسال 2001 حادثه يازده سپتامبر اتفاق افتاد، مردم دنيا دانستند كه افغانستان با چه مصيبتي دست و پنجه نرم مي كنند. در واقع همين مسئله باعث حضور نيروهاي خارجي در افغانستان شد و مردم از اين قضيه رضايت خاطر نشان مي دادند كه كشورهاي دنيا به فكر آوردن امنيت در افغانستان افتاده اند.” اما وي با ابراز نارضايتي از وضعيت كنوني مي افزايد: “با گذشت ده سال اكنون اوضاع امنيتي در تمام افغانستان بدتر شده است؛ چرا كه در آن زمان ما آزادنه به ولايت خود سفر مي كرديم و حالا ترس ما از اين است كه چه وقت و در كدام نقطه با جنگ و كمين و آتش افروزي مخالفان مسلح دولت برخورد خواهيم كرد و تلف خواهيم شد.”
با اين حال، هرچند مقامهاي امنيتي افغانستان از رشد و تقويت نهادهاي امنيتي سخن گفته و آغاز پروسه انتقال امنيت را دليلي براين امر مي دانند؛ اما گزارشهاي موجود گراف ناامني را درمقايسه با آغاز حضور نظاميان خارجي در افغانستان پس از حادثه يازده سپتامبر رو به افزايش نشان مي دهد.
بنا به تصريح نمايندگي ملل متحد در افغانستان (يوناما) در شش ماه نخست سال جارى ميلادى ١٢٧١ فرد ملکى در افغانستان کشته شده و ١٩٩٧ فرد ملکى جراحت نيز برداشته اند که اين اندازه نسبت به سال گذشته، ٣١درصد افزايش يافته است.
ستيفن دى مستورا نمايندهء خاص سرمنشى ملل متحد در افغانستان نيز با تأييد اين گزارش باورمند است: “در سال جارى، تلفات افراد ملکى در افغانستان بسيار افزايش يافته است.”
در واقع ناامني رو به افزايش يكي از عوامل عمده است كه پيامدهاي مثبت حادثه يازده سپتامبر در افغانستان را تصوير ناكام داده و به صورت منفي آن به نمايش مي گذارد.
اين درحالي است كه تلاشهاي صلح همواره در جريان بوده و رئيس جمهور در هر مناسبت و سخنراني اش از مخالفان مسلح دولت مي خواهد تا از دست از شورش برداشته و به پروسهء صلح بپيوندند؛ اما آنان با شرط گذاري هاي غيرممكن؛ همانند برپايي حاكميت مبتني برشريعت قابل قبول خود شان و خروج نيروهاي نظامي خارجي و ساير موارد به اين دعوت پاسخ مثبت نداده اند.
شوراي عالي صلح نيز كه در جمع نهادهاي همكار ديگر از يكسال بدين سو تشكل گرديده كه تلاشهاي آن نتيجهء چنداني را در برنداشته است.
اكنون برهان الدين رباني؛ رئيس شوراي عالي صلح عبور از اين مراحل را يك گذرتاريخي دانسته و تلاش براي تأمين امنيت را يك رسالت ملي و وجيبهء ديني مي داند. وي با اشاره به سماجت طالبان براي ايجاد ناامني و عدم پيوستن به پروسهء صلح مي افزايد: “”این های که به نام اهل مدرسه آدم مى کشند، کودکان را استخدام مى کنند، یقینا که راه شان راه اهل مدرسه نیست. این يک توطیه برای بدنام ساختن اهل مدرسه و علمای دینی و حتی مدارس دینی است که یقینا یک خطر بسیار بزرگ است.” وي در سخنراني اش در نشست عمومي جوانان به تاريخ پانزدهم سنبله اين مطلب را ابراز داشت.
درهمين حال، نهادهاي امنيتي كشور از پيشرفتها درعرصهء امنيتي سخن مي گويند.
صدیق صدیقی؛ سخنگوي وزارت امور داخله با اشاره به افزايش و تجهيز پوليس ملي و افزايش آن در ولايات مي گويد: “وزارت داخله در تلاش تجهیز نیروهای پولیس از لحاظ کمی و کیفی در بخش هایی از کشور است که در آن نخستین مرحلهء واگذاری مسولیت های امنیتی به نیروهای داخلی تطبیق شده است.”
به همين ترتيب، جنرال ظاهر عظيمي، ترتيب و تجهيز اردوي ملي افغانستان را در ده سال گذشته يكي از پيامدهاي مثبت حضور حاميان بين المللي در افغانستان پس از يازده سپتامبر مي داند.
جنرال “محمد ظاهر عظیمی” سخنگوی وزارت دفاع ملي معتقد است كه پس از حادثه يازده سپتامبر و “همزمان با شدت گرفتن جنگ طالبان و افزایش ناامنی‌ها در افغانستان، اردوي ملی در سه مرحله از لحاظ تعداد تغییر پیدا کرد و براین اساس، ابتدا پنجاه هزار نفر به هفتاد هزار نفر رسید و بنا شد تا سال ۲۰۱۱ تکمیل شود، سپس این برنامه تغییر کرد و قرار شد اردو تا سال ۲۰۰۹ به ۸۶ هزار نفر برسد و سرانجام درباره ۱۳۴ هزار نفر توافق شد.”
با اين حال، وجود مشکلات جديد باعث تحليل نسبتا منفي از اين كارنامه گرديده است.
وحيد مژده، آگاه امور سياسي با اشاره به كندي روند پيشرفت در افغانستان پس از حادثه يازده سپتامبر معتقد است كه ” حمله نیروهای خارجی به رهبری امریکا در سال 2001 میلادی بر افغانستان، برخلاف انتظارات و چشمداشت های مردم افغانستان، اکنون پس از 10 سال، به صورت روزافزونی با ابعاد تازه ای ا ز بن بست و بحران مواجه می شود.”
اما حسام الدين واعظ زاده، آگاه امور سياسي معقتد است: ” بعد از ده سال از آن واقعه، در خبر کوتاهی، بارک اوباما رییس جمهور امریکا کشته شدن بن لادن را یک پیروزی برای امریکا اعلام کرد. بنا بر گفته وی جهان بدون بن لادن امن تر خواهد بود. هر چند زود هنگام است که آثار این واقعه را در رویکرد آینده امریکا به تصویر کشید اما آنچه مسلم است کشته شدن بن لادن شکست بزرگی برای القاعده و حامیان آنهاست. این اقدام دولت امریکا به نظر می رسد”
به هر ترتيب، هرچند پيامدهاي ناشي از حضور كشورهاي خارجي رضايت بخش نبوده و قابل انتقاد مي باشد؛ ولي نمي توان از وجود نقطههاي مثبت در اين كارنامه چشم پوشي نمود.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
