آتشباري عساكر ايراني به تاريخ 23 حمل در نقطه مرزي ولايت نيمروز كه دست كم چهارنفر زخمي به جا گذاشت، اولين واكنش خشونت آميز نيروي نظامي اين كشور نبوده است.
در گذشته نيز چنين اتفاقاتي رخ داده و بيشترين آسيب جاني و مالي آن را افغانستان متحمل شده است. در اين قضيه چند تن از نیروهای مرزی ایران، 30 کیلومتر به داخل خاک افغانستان در ولسوالی کنک ولایت نیمروز نفوذ کرده و تصمیم داشتند که آب نهر سیخ سر را به سوی ایران باز کنند. ممانعت نيروهاي مرزي افغانستان موجب کینه و حسادت سربازان ايراني شده و به محض برگشت به خاك ايران در قريه “دوست محمد” بر پوسته مرزي افغانستان در قريه “درويشك” آتش گشودند كه در اثر آن، دو سرباز، یک طفل و یک زن افغان زخمی شدند.
عبدالجبارپردلي، قومندان امنيه ولايت نيمروزبا تأييد این رويداد در ولسوالي گنگ، از زخمي شدن دست کم چهار نفر در اين حادثه خبرداد.
مقامات امنيتي در ولايت نيمروز مي گويند كه پس از پايان درگيري، سربازان مرزي ايران با نيروهاي سرحدي افغان، گفتگوهايي را با مقامات ايراني انجام داده اند.
سمونوال غلام حيدر، قومندان سرحدي ولايت نيمروز در تماس تلیفوني با كليد، دليل وقوع اين رويداد را تخلف نيروهاي ايراني وحمله به سربازان افغان دانست. وی ياد آورشد:” اين درگيري بيش از يك ساعت به طول انجاميد و سرانجام پس ازگفتگو بامسؤلان ايراني، هردو طرف موافقت كردند تا به درگيري خاتمه بخشند.” در عين حال، وي مناقشهء مذكور را روي تصاحب آب از جانب سربازان ايراني نمي داند، بلكه علت اصلي درگيري را بي اعتنايي عساكر ايراني به نيروهاي امنيتي مرزي افغانستان مي پندارد.
به باور كارشناسان، اين عمل سربازان ايراني يك تجاوز آشكار به خاك افغانستان است كه بايد با اقدامات دپلوماتيك مقامات دو طرف حل شده و از ادامهء آن جلوگيري گردد.
خوشحال وردكي، كارشناس امور بين الملل معقتد است كه اين عمل به لحاظ عرف دپلوماتيك، تجاوز آشكار به شمار آمده و تدابير جدي مقامهاي افغان را می طلبد؛ تا از تكرار چنين واقعهها جلوگيري گردد.” وردكي مي افزايد: “عدم جديت مقامات افغان و جايگاه ضعيف حكومت داري افغانستان در ذهن كشور همسايه ايران باعث مي گردد كه آنان اينگونه جسورانه و بي پروا عمل كنند.”
خليل پارسا يكي از مسؤلان نهادهاي اجتماعي درهرات به این باور است:” اگر دولت با اينگونه رويدادها جدي ترعمل مينمود هيچگاه شاهد افزايش چنين رويدادها نمي بوديم.”
اين حملههاي مكرر و گاهي نيز آميخته با خشونت در حالي انجام مي شود كه مسئولان سفارت ايران در افغانستان اين گونه جدالها را امرعادي و هميشگي مي دانند!
در بيانيه صادر شده از سوي سفارت ايران در كابل، تجاوز سربازان ايراني به خاك افغانستان رد شده و در این بیاینه آمده است:” ضمن تکذیب خبر روزنامه افغانستان مورخ 23/1/1390 باعنوان حمله نیروهای ایرانی به پوسته سرحدی پولیس در نیمروز، به اطلاع می رساند که درتاریخ فوق، تعدادی عابرپیاده غیرمجاز حین عبور از رود مرزی”سیخ سر” در محدوده ولایت نیمروز به سمت خاک جمهوری اسلامی ایران با ماموران مرزی ایرانی که در حال گشت زنی بودند مواجه شدند. دراین لحظه ازخاک جمهوری اسلامی افغانستان به سمت ماموران ایرانی تیراندازی شد که دو نفر مجروح شدند. موضوع توسط مرزبانان دو کشور در حال بررسی است.”
سیدحسین میراسکندری، مسول دفتر مطبوعاتی قنسولگری ایران درهرات نيز اظهار مي دارد:” باتوجه به مرزهای طولانی ونسبتاً باز دوکشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان، ورود افراد بی شمار افغان جویای کار به ایران وهمچنین ورود صدها تن موادمخدر توسط قاچاقچیان مسلح به ایران که متاسفانه این موارد به یک رویه همیشگی تبدیل شده، گاه وبیگاه این موارد منجر به سوتفاهمات وتنش های کوچک مرزی میگردد. خوشبختانه این موضوعات با درایت وهوشمندی مسئولان دوکشور وعلی رغم خواست دشمنان دوستی این دوهمسایه مرتفع وحل وفصل میگردد. حادثهء اخیرنیزدر این چارچوب قابل بررسی میباشد که به لطف خداوند حل وفصل گردیده است.”
با اين حال، مناقشه هميشگي روي مسئله آب درياي هلمند در ولايت نيمروز يكي از موضوعات حساس در روابط دو كشور را تشكيل مي دهد.
به گفتهء داد نوراني، كارشناس مسايل سياسي و آگاه امور:” ایران بر طبق فیصلۀ 1351 می تواند فقط 26 متر مکعب آب فی ثانیۀ دریاي هلمند را مورد استفاده قرار دهد که این رقم سالانه هشتصد و بیست ملیون متر مکعب یا کمتر از یک ملیارد متر مکعب می شود، در حالیکه ایران در این سی سال بخش عمده دریای هلمند است را مکیده است.” بنا به اظهار نظر وي:” ایران که در زمان امضای قرار داد 1351 فقط سهمیهء آب خود را باید از طریق یک نهر “گلمیر” می برد و در چاه نیمه ذخیره می کرد، اما در سیسال بی صاحبی افغانستان، ايران به آسانی قادر شد تا نهر ها و چاه نیمه های خود را از یک به هشت برساند. چون این آب علاوه به این که زابل را سیرآب می ساخت، باید به زاهدان هم برده می شد که این کار شد و اینک تصمیم دولت ایران است تا هلمند را به کرمان هم وصل سازد. این درحالی است که باشندگان شهر زرنج در دو کیلومتری این دریا با لب خشک ایستاده اند و بازهم یک نل چهار انچۀ آب را ایران به صورت صدقه و خیرات از آب خود افغانستان برای شهر نشینان زرنج کشیده که آن هم گاهی باز و گاهی بسته می شود و مردم از این بابت شدیداً در عذاب اند.”
بنابراين، استفاده ايران از آب درياي هلمند مخالف با فيصله قانوني سال 1351 ميان اميرعباس هويدا، صدراعظم ايران ومحمدموسي شفيق، صدراعظم افغانستان بوده است.
اين درحالي است كه علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران اخیرا گفته بود كه موضوع حق آب ایران از رودخانه هلمند را پیگیری خواهد کرد.
ایرنا، خبرگزاری رسمی ایران نوشته بود که آقای صالحی در دیدارش از ولسوالي مرزی هيرمند در شمال ولايت سیستان و بلوچستان گفته است که معاونش در دیدار چند روز آیندهء خود از افغانستان این موضوع را پیگیری می کند.
ایرنا نوشته بود:”صالحی بر اخذ حق آب ایران از رودخانه هلمند به منظور احیای مجدد دریاچه هامون تاکید و آن را حق مردم ولايت سیستان و بلوچستان عنوان کرد”. به نوشتهء ایرنا، یکی از خواستهای مردم ولسوالي هیرمند در دیدار با علی اکبر صالحی، اخذ حق آب ایران از افغانستان بود که در سالهای گذشته به نحو چشمگیری کاهش یافته است”.
اما شجاع الدین ضیایی، معاون وزارت انرژی و آب نمی پذیرد که سهم ایران از رود هلمند در سالهای اخیر کم شده باشد.
آقای ضیایی مي گويد که در سالهای جنگ پروژههای افغانستان برای بهره برداری از آب رودخانه هیرمند متوقف بود و اکثر آب این رودخانه به ایران سرازیر می شد، اما در سالهای اخیر از یک طرف خشکسالی های پی هم آب رودخانه را در مجموع کم کرده و از سوی دیگر افغانستان در حال فعال کردن سیستم آبیاری خود از آب رودخانه هیرمند است.
معاون وزارت انرژی و آب افغانستان تاکید کرد که با تمام این مسایل، از سهم ایران بر اساس معاهده ١٩٧٢ کاسته نخواهد شد.
ضیایی، در پاسخ به سخنان صالحی مبنی بر سفر معاون وزارت خارجه ایران به کابل و طرح موضوع آب هلمند، از آن استقبال نموده، مي گويد:” افغانستان نیز مایل است مفاد این معاهده روشن شود و در این زمینه با ایران گفت و گو کند.”
در همين حال، فضل احمد ذاكري ریيس تنظيم آب ولايت هرات تاييد مي نمايد كه در حال حاضر 70 درصد از آب هاي ولايتهاي غربي به خارج از كشور سرازير مي شود. ریيس تنظيم آب هرات، نبود بندهاي آبگردان را برفراز دريا ها ي هريرود ، فراه رود وبالامرغاب ازعوامل عمده اين امر مي داند.
كارشناسان، معتقدند كه عدم ظرفيت هاي لازم درچوكات حكومت باعث شده تا آبهاي كشور به هدر برود.
محمد صديق مير، آگاه امور در هرات بر اين باور است كه اگر در بخش هاي تخصصي سرمايه گزاري هاي بيشتري صورت گيرد، بدون شك اين مشكل برطرف خواهد شد.
اين اظهارات درحالي بيان مي گردد كه اخيرا مشرانو جرگه افغانستان از وزارت خانه هاي انرژي وآب، زراعت ووزارت خارجه خواست تا در هماهنگي كامل در راستاي مهار آب هاي كشور گامهاي عملي را بر دارند.
انجنير احمد جاويد رئوف، سنا تور درمشرانو جرگه مي گويد: “با آنكه كارشناسان نبود ظرفيت هاي لازم درچوكات وزارت انرژي وآب را ازعوامل تاثير گذار درعدم مهار آبهای كشور به خارج مي دانند، ولي آنچه مسؤلان وزارت انرژي بيان مي كنند عدم علاقمندي جامعه جهاني به سرمايه گزاري درهمين راستا به نسبت منازعات موجود آبي بين ايران وافغانستان است.”
اما سرپرست وزارت انرژی و آب روز شنبه ” 26 حمل ” در نشستی خبری گفت: “پس از مطالعات مقدماتی، کار ساختمان و بهره برداری درست و موثر از آب این دریا ها آغاز خواهد شد.”
سرپرست وزارت انرژی و آب اضافه کرد که حدود 458 بند آب در سطح کشور زیر مطالعه و دیزاين قرار دارد و از جمله کار ساختمان 5 بند شروع گردیده است.
محمد اسماعیل علاوه کرد که قرار است کار بند سلما در جریان سال جاري تكميل گردد و این اولین بند در جریان حکومت رییس جمهور کرزی می باشد. وی خاطر نشان ساخت كه این وزارت تلاش دارد تا چهار سال آینده مراحل سروی، دیزاين و ساخت بند ها را به 600 بند افزایش دهد.
وي، اين اظهارات را در حين امضاي قرار داد اعطای سه ملیون دالر کشور انگلستان با حضور نماینده کمپنی مشورتی ” مت مکدونالد ” انگلیسی كه مسئوليت اين سروي را دارد بيان داشت كه اين مبلغ براي مطالعات تخنیکی ماستر پلان حوزه دریای هلمند، دریاهای قرغستان، چرمکَ، ارغنداب، گرن، موسی قلعه، ادرسکن، خاشرود و فرارود به مصرف خواهد رسيد.
در نهايت، بايد منتظر ماند كه تكميل پروژههاي فوق خواهد توانست به افزون خواهي ايران در مرز نيمروز پايان داده و مانع از تجاوز مكرر نظاميان مرزي ايران به خاك افغانستان گردد؟
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
