به کارگاه قالین‌بافی زرمینه و کبرا می‌روم؛ جایی که تا نیمه فرش شده و وسایلی چون شانه، تار وچنگگ‌های قالین‌بافی داخل آن به نظر می‌رسد. اینجا یک تخته قالین جدیدا زیر کار گرفته شده که در کنار زرمینه و کبرا برادر کوچک و خانم برادر بزرگ آنان نیز سرگرم بافتن آن می‌باشند.
کبرای 22 ساله که چنگک قالین بافی در دستش بود و به نقش نقاشی شدۀ قالین دقت می‌کرد، با دیدن من از جا بلند شد. اما چنان به نظر می‌رسید که گویا پاهایش ازخستگی بی‌حس شده و بلند شدن برایش آسان نیست.
“خانواده ما هشت نفر است که چهار نفر ما قالین‌بافی می‌کنیم. قالینی را که فعلاً می‌بافیم، قالین چوب‌رنگ شش متره است.”
او می‌افزاید که از کودکی تا کنون قالین‌بافی کرده و هر نوع قالین را می‌تواند ببافد. اما بافتن قالین چوب‌رنگ در مقایسه با دیگر قالین‌ها برایش ساده‌تر است.
به گفتۀ کبرا، در اوایل خانواده او یک کارگاه قالین‌بافی داشته و خودشان می‌بافتند و در بازار می‌فروختند، زیرا برادرش تار اندازی، قیچی‌کاری و گراف‌کاری طرح قالین را می‌دانست. اما اکنون به دلیل مشکلات اقتصادی برادرش به ایران مهاجرت کرده و آنان مجبور شده‌اند برای دیگران در برابر مزد کار کنند.
“حال قالین را با کارگاه آن از یک شرکت اجاره می‌کنیم. گاهی قالین شش متره، گاهی ده متره و گاهی هم دوازده متره را می‌بافیم. زمان اجاره مشخص نیست، هر چه زود‌‌تر قالین را ببافیم بهتر است. این هم به نفع ما است و هم به نفع شرکت قالین.”
به باور کبرا قالین‌بافی کار سختی است و وقت بیشتری را دربر می‌گیرد تا یک تخته قالین تکمیل شود. با این حال اگر آنان بتوانند در یک ماه یک قالین شش متره یا ده متره را تمام کنند، باز هم پول زیادی بدست نمی‌آورند.
“از اول تا آخر ماه زحمت می‌کشیم، اما مزدی که می‌گیریم کافی نیست. شرکت قالین هم تمام وسایل کار را به اجاره می‌هد؛ برای قالین شش متره 12هزار افغانی، برای قالین سه متره 6هزار و برای قالین 12متره 24 هراز افغانی برای ما می‌دهند.”
زرمینه خواهر کوچک کبرا تنها فرد با سواد این خانواده می‌باشد، او صنف هشتم بود که درهای مکتب به روی دختران مسدود شد. زرمینه اکنون ضمن قالین‌بافی درخانه، در یک شرکت قالین‌بافی نیز کار می‌کند.
زرمینه، قالین‌بافی را وسیله فرار از افسردگی‌ها و مشکلات روانی دانسته و می‌گوید : “شرایط روزگار خوب نیست. به‌خاطری که با خانواده خود کمک کنم و پول بدست بیاورم و شرایط زندگی ما بهتر شود، قالین‌بافی می‌کنم.”
رکود بازار قالین، چرا؟
از سوی دیگر کبرا و زرمینه درحالی خواهان توجه مسئولان و تاجران به وضعیت قالین‌بافان است که به گفته قالین فروشان، قالین افغانی آن چنان که نیاز است به بازارهای خارجی صادر نمی‌گردد.
یکی از قالین فروشان شهر کابل که نمی‌خواهد نام وی گرفته شود با تایید این نکته می‌افزاید، که واردات قالین‌های ترکی و ایرانی بر بازار فروش قالین افغانی در داخل کشور نیز اثرات سوء داشته و آن را با رکود مواجه نموده است.
با این همه نور احمد نوری، رییس اتحادیه مولدین و صادرکنندگان قالین می‌گوید، در صورتی که قالین افغانی به نمایشگاه‌های اروپا و امریکا راه یابد و به گونه دست اول از سوی تاجران افغان به فروش برسد، منافع بیشتری برای تاجران و صنعت کاران افغان خواهد داشت.
از نظر او یکی از مشکلات اساسی این است که خیلی از قالین‌های افغانی در بازار بین‌المللی به نام کشورهای دیگر صادر می‌شود.
“سال گذشته 79 درصد صادرات قالین از طریق پاکستان به بازارهای بین المللی صورت گرفت، اما بعد از افتتاح دهلیزهای هوایی و ترکش ایرلاین، صادرات از افغانستان صورت می‌گیرد.”
در همین حال عبدالسلام جواد، سخن‌گوی وزارت صنعت و تجارت می‌گوید: ” برای بازاریابی به صنایع دستی و قالین افغانی در نمایشگاه‌هایی که در سال 1402 در ایران، هند، ترکیه، روسیه، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، چین و امارت متحده عربی برگزار شده بود اشتراک داشتیم و وزارت صنعت و تجارت تلاش می‌کند که در ترکیه یک بازار مختص برای قالین افغانی ایجاد کند که ازآنجا قالین افغانی به صورت آسان به بازارهای جهان صادر شود.”
وی همچنان اضافه می‌کند که قالین افغانی در جهان از شهرت خاص بر خوردار است و این صنعت با هویت افغانی به بازارهای جهانی صادر می‌شود.
“در جریان شش ماه اول سال 2024 به وزن مجموعی2.4 میلیون کیلوگرام قالین به ارزش8.7 میلیون دالربه اتریش، پاکستان، هندستان، ازبکستان، انگلستان، آسترالیا، ترکیه، امریکا، چین و سایر کشور‌ها صادر شده است.”
چه باید کرد؟
اتحادیه مولدین و صادر کنندگان قالین به قالین‌بافان و فروشندگان قالین توصیه می‌کنند که در نمایشگاه‌ها اشتراک کرده و برای محصولات شان بازاریابی کنند.
نوراحمد نوری، رییس اتحادیه مولدین و صادرکنندگان قالین افغانستان می‌گوید:” اتحادیه و وزارت صنعت و تجارت تاجران را تشویق می‌کند که در نمایشگاه‌ها اشتراک کنند. نمایشگاه‌های قالین در ولایت‌های مختلف برگزار شده و در آینده نیز برگزار خواهد شد.”
او همچنان در مورد شرکت‌های قالین‌بافی که در کابل فعالیت دارند، چنین می‌گوید:”در شهر کابل بیش از 20 شرکت قالین‌بافی و ریسندگی فعالیت دارد. فروش قالین در بازارهای داخلی خوب است. اما در بازارهای بین المللی، تاجران قالین کمتر فروش دارند، زیرا ما نمی‌توانیم قالین‌ها را به دست اول بفروشیم.”
وی می‌افزاید که اگر زمینه اشتراک تاجران قالین به نمایشگاه‌های اروپا و امریکا مساعد شود، تاجران می‌توانند در بازارهای جهانی برای صعنت قالین کشور بازاریابی کنند.
بازاریابی، مهم‌ترین راه‌حل
با این حال برخی از آگاهان اقتصادی صنعت قالین را یکی از مهم‌ترین صنایع دستی افغانستان خوانده و رشد این صنعت را نه‌تنها به سود اقتصاد کشور، بل به سود تمامی افرادی می‌دانند که در این صنعت مصروف اند.
رحیم مرجان، یکی از این آگاهان می‌گوید:”سرمایه گذاری و رشد شرکت‌های قالین، چه در داخل شهر یا مناطق دور دست، اگر برای تعداد کمی هم زمینه کاری را مساعد کند، مفید است. رشد این شرکت‌ها در حقیقت ارتقای اقتصادهای کوچک است.”
نصیر رشتیا، یکتن دیگر از آگاهان اقتصادی می‌گوید که دولت باید زمینه تولید و پروسس قالین را در داخل کشور فراهم سازد. وی همچنان می‌افزاید:”سکتور قالین یکی از مهم ترین سکتور صنعت افغانستان است. و اگر دولت بتواند برای صادرات قالین بازارهای جدید در جهان ایجاد کند و سهولت بیشتری برای صادرات قالین ایجاد کند. این کار پیامدهای خوب را درقبال خواهد داشت. رشد صادرات و بازار قالین می‌تواند زمینه کار با مزد بهتر مساعد کند و از سوی دیگر هم خلق ارز (پول) می‌کند.”
براساس گزارش‌ها، افغانستان یکی از کشورهای تولیده قالین در آسیای میانه است. از انواع قالین‌های مشهور و سنتی افغانستان می‌توان قرقینِ آقچه، چوب‌باشِ هراتی، بلوچی، قزل اعیاق، دوتارگل، ادرسکن، اندخویی، واس برکلی، دولت‌آبادی، تخته‌رنگ، خال محمدی و قالین خواجه‌روشنایی را نام‌برد.
براساس آمارهایی که از سوی یواس‌آی‌دی به نشر رسیده، سالانه به‌طور کلی بیشتر از 2میلیون مترمربع قالین در افغانستان تولید می‌شود که 1.5میلیون متر مربع آن مربوط به ولایت‌های شمال کشور می‌باشد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
