براساس معلومات متخصصان، خرید و فروش دوا را نمی‌توان همچون دیگر اموال تجاری انجام داد، بلکه افراد در صورت مریض شدن، باید مطابق به هدایت و نسخه داکتران دوا استفاده کنند.
اما شماری از مردم بدون مراجعه به داکتر، به‌گونۀ خودسرانه از دواخانه‌ها و دکان‌ها دوا خریداری کرده و از آن استفاده می‌کنند.
کم نیستند افرادی که به تداوی خودسرانه روی می‌آورند، به خصوص در ولایت ننگرهار، شمار زیادی از افراد دست به تداوی خودسرانه می‌زنند.
برخی از دکانداران نیز به گونۀ غیرمسئولانه دست به فروش دوا می‌زنند و در برخی موارد دیده شده است که تداوی خودسرانه باعث شدت مریضی گردیده و سرانجام پای مریضان را به شفاخانه کشیده‌است.
عادل خان، باشندۀ ولسوالی چپرهار ولایت ننگرهار می‌گوید که پدرش از اثر تداوی خودسرانه به مشکلات روانی دچار شده و گاهگاهی با خودش صحبت می‌کند.
وی می‌افزاید که پدرش چندی قبل از مشکل بی‌خوابی رنج می‌برد و بدون مراجعه به داکتر، به صورت خودسرانه از دواهای خواب‌آور استفاده می‌کرد.
“او به دواخانه مراجعه کرد، دوا خرید و بعد مصرف کرد. از مدتی است که او بیماری عصبی رنج می‌برد و با الفاظی که قابل درک نیست، صحبت می‌کند. او همه اعضای خانواده را نگران کرده است.”
محمد صدیق، یکی دیگر از باشنده‌های ولایت ننگرهار می گوید که یکی از نزدیکانش بدون مراجعه به داکتر، یک نوع دوای ضد درد مصرف کرده، سپس به آن معتاد شده و برای مدت طولانی از آن دوا استفاده می‌کرد.
“هر وقت تب می‌داشت، از یک نوع دوا استفاده و به دیگران نیز توصیه می‌کرد، اما با تشدید مریضی‌اش، وی را برای معالجه به پاکستان بردند و مشخص شد که به‌دلیل استفاده از همان دوا، جگرش خراب شده‌است. حال خانواده‌اش به دلیل هزینۀ بالای تداوی وی، به مشکلات اقتصادی روبه‌رو شده است.”
با این حال برخی از فارمسست‌ها به این نظراند که شمار افرادی که بدون نسخه دوا و آنتی بیوتیک خریداری می‌کنند، کاهش یافته است.
خالد احمد که در شهر جلال آباد دواخانه دارد، می‌گوید که دواهای بسیار عادی را به مردم می‌فروشد؛ نه دواهایی که استفاده آن بدون نسخه داکتر عواقب بدی داشته باشد.
“تقریباً 60 تا 70 درصد افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، به آن‌ها دوا می‌فروشیم، اما برای بعضی‌ها نمی‌توانیم، به خصوص دواهای خواب آور یا دوای اعصاب را به فروش نمی‌رسانیم، زیرا دوای خواب‌آور یا قرص‌های مربوط به اعصاب، دواهایی‌اند که مصرف آن بدون توصیه داکتران عواقب بدی دارد.”
تداوی خودسرانه چرا؟
سوال اصلی این است که چرا مردم از مراجعه به داکتر خودداری کرده و به تداوی خودسرانه روی می‌آورند؟
خالق‌داد، یک باشندۀ ننگرهار می‌گوید که در حال حاضر تداوی خودسرانه شکل سنتی را به خود گرفته است و از سوی دیگر هزینه تداوی، فیس داکتر و نرخ لابراتوارها بسیار بالا است و کنترولی نیز وجود ندارد.
“وضعیت اقتصادی خیلی از مردم خوب نیست. کار وجود ندارد و به همین دلیل مردم مجبورند بدون مشوره با داکتر، دوا مصرف کنند، چون فیس داکتران زیاد است و مردم توان پرداخت فیس و خرید دوا را ندارند.”
وی افزود که اگر حکومت بر فیس داکتران نظارت داشته باشد و در مورد عوارض تداوی خودسرانه به مردم آگاهی‌دهی کند، تدوای خودسرانه کاهش خواهد یافت.
دسترسی آسان به دوا
موضوع دیگری که سبب افزایش تداوی خودسرانه در بین مردم شده، دسترسی آسان به دواها است. دیده شده است که مردم بدون نسخه داکتر، می‌توانند دوا را نه تنها از دواخانه‌ها، بلکه از هر دکانی در بازارها و حتی از دست‌فروشان روی سرک‌های شهر خریداری کنند.
پُل‌خشتی در کابل، دند غاره در ننگرهار و جاهای دیگر از مناطقی هستند که هر از گاهی سبدهای و کراچی‌های پر از دوا در آن جاها دیده می‌شود. از چنین جاهایی از بزرگسالان گرفته تاکودکان بدون هیچ مانعی دوا خریداری می‌کنند.
لعل محمد، باشنده ننگرهار در این مورد می‌گوید:”در شهر جلال آباد و سایر نقاط شهر، مردم بیشتر از دکان‌ها دوا خریداری می‌کنند که ضرر آن بیشتر از فایده آن می‌باشد.”
وی همچنین از نهادهای مسئول می‌خواهد که از خطرات تداوی خودسرانه به مردم آگاهی دهند و از فروش دواها در کنار سرک‌ها جلوگیری کنند، زیرا به گفته وی، این دواها نه تنها بدون نسخه به فروش می‌رسد، بلکه آفتاب‌زده و بی‌کیفیت نیز ه است.
با این حال ببرک 45 ساله که در جاده‌های شهر جلال آباد دوا فروشی می‌کند، باآنکه اعتراف می‌کند که بی‌سواد است، اما می‌گوید که از مریضی‌ها آگاهی دارد.
این باشنده شهر جلال آباد که از طریق فروش دوا مصارف زندگی‌اش را تأمین می‌کند، در سخنانش می‌افزاید، دواهایی را که می‌فروشد با کیفیت بوده و او آنرا از دواخانه‌ها خریداری کرد و سپس در سبدی گذاشته و به فروش می‌رساند.
“ما این دواها را از دواخانه می‌خریم و بعد در سبدی گذاشته و در شهر به فروش می‌رسانیم. دواهایی که ما به فروش می‌رسانیم، شامل پرستامول، چسب زخم، دوای زکام و دیگر دواهای معمولی است. قیمت این دواها هم از 5 تا 10 افغانی است. گاهی اوقات مسئولان از ریاست صحت عامه می‌آیند و دواهای ما را بررسی می‌کنند.”
اما برخی از فعالان اجتماعی فروش غیر مسئولانه دوا را قابل توجیه ندانسته و می‌گویند که مسئولان صحی باید در این رابطه اقدامات جدی داشته باشند.
صدیق‌الله وطن‌دوست، فعال اجتماعی می‌گوید:”مردم در مناطق دور دست به خدمات صحی دسترسی ندارند. بنابراین مجبور می‌شوند بدون مراجعه به داکتر، دوا مصرف کرده و خود شان را تداوی کنند. علاوه‌بر این، بیشتر مردم در قریه‌ها، از امراض آگاهی ندارند و نمی‌دانند به کدام داکتر مراجعه کنند. بنابراین آگاهی‌دهی برای حل این مشکل مهم است و همچنین فروش دواها بدون نسخه باید متوقف شود.”
چه باید کرد؟
متخصصان طبابت تاکید دارند که بدون هدایت و نسخه داکتر افراد نباید دوا مصرف کنند، زیرا تداوی خودسرانه اغلب می‌تواند عواقب بدی برای مریض در پی داشته باشد.
داکتر عبدالله زرند، از مردم می‌خواهدکه از تداوی خودسرانه خودداری کرده و از خود، خانواده و فرزندان خود محافظت کنند.
“در کشور ما، دوا بدون توجه به تاریخ و کیفیت آن، درخانهها نگهداری و هنگام مریضی از آن استفاده می‌شود. اگر از این دواها بدون هدایت داکتران استفاده شود، خطرناک خواهد بود.”
داکتر زرند می‌افزاید که مصرف دوامدار یک دوا بدون توصیه داکتر، ممکن است فرد را با مشکلات جگر، قلب، گرده و غیره دچار کند.
با این حال نقیب‌الله رحیمی، سخنگوی ریاست صحت عامۀ ولایت ننگرهار می‌گویدکه درکنار جلوگیری از خرید و فروش دواهای بی‌کیفیت و استفاده خودسرانه از آن، تلاش شده است تا داکتران نیز بیش از مقدار معین، فیس دریافت نکنند.
“از فروش غیرقانونی دواها در شهر و برخی مناطق جلوگیری شده‌است. همچنان تا زمانی که دواهای وارداتی توسط گمرک و اداره نورم و استندرد تایید نشده باشد، اجازه فروش آنرا نخواهیم داد. مریضان باید براساس لایحه وزارت صحت عامه، برای داکتر معالج 150 افغانی، برای داکتر متخصص 200 افغانی و برای داکتر پروفیسور 300 افغانی فیس پرداخت کنند.”
تداوی خودسرانه درحالی برای صحت مضر عنوان می‌شود که شماری از مردم از فروش دواهای بی‌کیفیت و تاریخ گذشته در دواخانه‌ها نیز شکایت دارند. اما مسئولان صحی درولایت ننگرهار می‌گویند که دست کم در یک سال گذشته پنج تُن دوای بی‌کیفیت و تاریخ گذشته را از دواخانه‌های شهر و ولسوالی‌ها جمع‌آوری و در حضور مردم آتش زده‌اند.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
