کلیدگروپ دریافته است که طی ده ماه گذشته، حکومت با انتقال گمرکات حوزه غرب از مراکز شهرها به بنادر تجارتی، نزدیک به ۲۰ میلیارد افغانی متضرر شده است و در این مدت تنها در مسیر شاهراه هرات – اسلامقلعه، بیش از ۱۵ تن از کارمندان گمرک و تاجران اختطاف و یا به قتل رسیدهاند.
وزارت مالیه جهت معیارسازی محصولات گمرکی، افزایش عواید و فراهمکردن تسهیلات بهتر برای تاجران تصمیم گرفت که گمرکات را از مراکز شهرها به سرحدات انتقال دهد که سرانجام در ماه ثور سال ۱۳۹۸ خورشیدی، گمرک هرات از مرکز شهر به بندر اسلامقلعه و گمرک ولایت فراه از ساحه شهر به بندر شیخ ابونصر فراهی منتقل شد.
اما اکنون منابع محلی میگویند که با انتقال گمرکات ولایات غرب در کنار اینکه این اهداف وزارت مالیه تحقق نیافته است، بلکه مشکلات کارمندان گمرک و تاجران نیز دو برابر شده است.
به گفتهی آنان، گمرک هرات از مرکز شهر به بندر اسلامقلعه به گونهی آزمایشی و به مدت شش ماه انتقال داده شده بود و با گذشت ده ماه اکنون بسیاری از کارمندان این اداره و تاجران خواهان انتقال دوبارهی آن از بندر اسلامقلعه به مرکز شهرهراتاند.
براساس آمارهای گمرک ولایت هرات و وزارت مالیه، در سال ۱۳۹۸ مالی ۳۲ میلیارد افغانی عواید گمرک هرات پیشبینی شده بود که از این رقم، حکومت ۱۸میلیارد افغانی عواید به دست آورد و از ۶ میلیارد افغانی عواید گمرک ولایت فراه در سال مالی گذشته، 3.2 میلیارد افغانی به خزانهی دولت واریز شده است.
مسوولان محلی ولایات غربی به کلید گروپ میگویند که انتقال گمرکات از مراکز شهرها به سرحدات، دست زورمندان را برای فساد مالی بیشتر باز کرده است و زورمندان با اعمال تهدیدات علیه کارمندان گمرکات، میلیاردها افغانی از عواید دولت را به جیب زدهاند.
دخالت زورمندان در امورات گمرکات، زمینهی فرار از محصولات گمرکی را بیشتر از قبل مساعد کرده است. طبق اظهارات شماری از اعضای ولسی جرگه، در سال روان خورشیدی 5 هزار موتر حامل اموال تجاری در گمرک هرات از پرداخت محصولات فرار کردهاند.
همچنان مسوولان اتاق تجارت هرات میگویند که برخی از محمولههای تجارتی چون سیخ گول و آهنآلات از داخل گمرک ناپدید و یا قاچاق میشوند.
با وجود میلیاردها افغانی فساد مالی از گمرک ولایت هرات، اما مسوولان سارنوالی استیناف هرات بیان میدارند که در سال روان خورشیدی 27 دوسیه در رابطه به فساد گمرک به این اداره ارجاع شده که میزان اختلاس در هر دوسیه از 100 الی 500 هزار افغانی ذکر شده است.
در کنار این مسوولان گمرکات و تاجران حوزه غرب از افزایش تهدیدات امنیتی اظهار نگرانی میکنند.
براساس آمارهای مسوولان گمرک و اتاق تجارت ولایت هرات، طی ده ماه گذشته ۱۷ قضیه اختطاف و قتل در مسیر هرات – اسلامقلعه رخ داده است.
مسوولان امنیتی ولایات هرات و فراه تهدیدات امنیتی علیه کارمندان گمرکات و تاجران را میپذیرند، اما آمار دقیقی از تهدیدات امنیتی را ارایه نمیکنند.
از طرف دیگر، با اینکه مسوولان امنیتی فراه یک سال قبل اعلام کردند که گمرکات طالبان در این ولایت توسط نیروهای امنیتی منهدم شده است، اما معلومات کلید گروپ نشان میدهد که گمرکات این گروه هنوز در ولایت فراه پابرجاست و براساس اظهارات اعضای شورای ولایتی این گروه، ماهانه 100 الی 200 میلیون افغانی عواید به دست میآورد.
با وجود این، وزارت مالیه کسر عواید را از گمرکات ولایات حوزه غرب نمیپذیرد، اما افزایش تهدیدات امنیتی، فساد مالی و دخالت زورمندان را در امور گمرکات ناممکن نمیداند.
مسوولان این وزارت میگویند که انتقال مجدد گمرکات از بنادر تجارتی به مراکز شهرها هم امکانپذیر نیست.
گمرک ولایت هرات که در سالهای گذشته سالانه بیش از 30 میلیارد افغانی را به خزانهی دولت واریز میکرد؛ مسوولان این اداره میگویند که در سال مالی 1398 به خاطر افزایش فساد اداری از 32 میلیارد افغانی 18 میلیارد افغانی عواید حکومت جمعآوری کرده و 35 الی 40 درصد دیگر از عواید این اداره که 14 میلیارد افغانی میشود به جیب فاسدان رفته است.
جاوید صمیم؛ معاون گمرک ولایت هرات به کلید گروپ میگوید که براساس هدایت وزارت مالیه، گمرک هرات به مدت شش ماه به گونهی آزمایشی و بدون مشورهی مسوولان محلی از مرکز شهر به بندر اسلامقلعه انتقال یافت.
آقای صمیم میافزاید که با انتقال گمرک به بندر اسلامقلعه دست زورمندان محل برای فساد مالی بیشتر باز شده است و کارمندان این اداره نیز به خاطر تهدیدات امنیتی توانایی مبارزه با این افراد را ندارند.
معاون گمرک هرات تاکید دارد که با گذشت ده ماه از انتقال گمرک هرات، نه تنها حکومت میلیاردها افغانی متضرر شده؛ بلکه مشکلات تاجران نیز دو برابر گردیده است.
وی اضافه میکند که این چالشها با مقامهای مرکزی در میان گذاشته شده اما تا حال پاسخی در این زمینه داده نشده است.
جاوید صمیم جهت برطرفشدن این مشکلات، بر انتقال دوبارهی گمرک هرات از ساحهی اسلامقلعه به مرکز شهر تاکید دارد.
اما برخی از اعضای ولسی جرگه علاوه بر زورمندان، مسوولان گمرک هرات را به همدستی با مقامهای مرکز متهم به فساد می کنند.
غلام فاروق نظری؛ یکی از اعضای ولسی جرگه به کلید گروپ میگوید، در جریان ده ماه گذشته تنها از گمرک هرات 5 هزار موتر حامل کالاهای تجاری از پرداخت محصولات گمرکی فرار کردهاند و حکومت میلیونها افغانی از این درک متضرر شده است.
آقای نظری تاکید دارد که هیات ویژه برای شناسایی و رفع مشکلات گمرک هرات باید موظف شود تا اینکه از کسر عواید در سال روان مالی جلوگیری گردد.
همچنان اتاق تجارت هرات میگوید که پس از حکم وزارت مالیه افغانستان مبنی بر انتقال گمرک هرات به اسلامقلعه جهت کاهش فساد و چالشهای موجود در گمرک هرات، اما این موضوع مشکلات تاجران را چندبرابر کرده است.
احمدسعید عظمیان؛ معاون اتاق تجارت هرات به کلید گروپ میگوید، در حال حاضر در گمرک اسلامقلعه به دلیل نبود پارکینگهای معیاری و امکانات و همچنان عدم رسیدهگی به موترهای ترانزیتی مشکلات زیادی برای تاجران به وجود آمده است.
آقای عظمیان تاکید دارد که در حال حاضر در گمرک اسلامقلعه فساد گستردهی اداری و همچنان اخاذی از موترهای ترانزیتی و تجاری به اوج خود رسیده است.
معاون اتاق تجارت هرات بیان میدارد که در بعضی موارد محمولههای تجارتی از داخل گمرک ربوده میشود.
وی تصریح میکند که طی سه ماه اخیر 7 الی 8 قضیه در این زمینه گزارش شده است که بعد از مدتی 3 محموله یافت و به تاجران نیز تسلیم داده شده است.
به گفتهی عظمیان، احتمال دارد که رقم ناپدیدشدن محمولههای تجارتی بیشتر از این باشد، اما بسیاری از تاجران به خاطر اینکه اخاذی بیشتر از آنان صورت نگیرد از گزارشدهی ربودن اموال تجاری شان خوداری میکنند.
با وجود افزایش میلیاردها افغانی فساد مالی در گمرک هرات اما مسوولان سارنوالی استیناف این ولایت میگویند که در سال روان خورشیدی 27 دوسیه مبنی بر فساد مالی گمرک این ولایت به سارنوالی ارجاع شده است.
جمشید سلجوقی؛ سارنوال تحقیق بخش مبارزه با فساد اداری سارنوالی استیناف هرات میگوید که در پیوند به ۱۷ دوسیه 25 تن مورد پیگیرد قانون گرفتهاند و عاملان ده دوسیهی دیگر که از قید قانون فرار کردهاند، شمار آنان مشخص نیست.
آقای سلجوقی تاکید دارد که هر یک از این افراد، 100 تا 500 هزار افغانی عواید گمرک را اختلاس و یا حیف و میل کردهاند.
جمشید سلجوقی علاوه می کند که بیشتر کارمندان بخشهای ترازو و تشریح گمرک هرات در این دوسیهها دخیلاند.
به گفتهی وی، هر یک از افراد دخیل در این دوسیهها نظر به نوع فساد مالی به حبسهای طویل، متوسط و یا حبس قصیر محکوم شدهاند.
گمرک ولایت فراه هم در اوایل سال روان خورشیدی از ساحه شهر به بندر شیخ ابونصر فراهی، منتقل شده است که بنا به اظهارات اعضای شورای ولایتی، گمرک این ولایت هم نزدیک به 3 میلیارد افغانی در سال مالی 1398 کسر عواید داشته است.
شاه محمود نعیمی؛ معاون شورای ولایتی فراه به کلید میگوید، از زمانیکه گمرک فراه از شهر به منطقه سرحدی منتقل شده است، نظارت از روند انتقال محمولههای تجارتی کمتر شده و حتی بسیاری از تاجران به خاطر گسترش فساد و ناامنی، سرمایههای شان را از فراه به ولایات هرات و نیمروز انتقال دادهاند.
به گفتهی شاه محمود نعیمی، دو سال قبل گمرک فراه ماهانه 500 میلیون افغانی عواید داشت اما اکنون این رقم در هر ماه به 200 میلیون افغانی تقلیل یافته است.
این درحالیست که مسوولان وزارت مالیه از افزایش عواید کمرگات در سال مالی 1398 سخن میزنند.
شیمروزخان مسجدی؛ سخنگوی وزارت مالیه به کلید گروپ میگوید، در سال مالی 1398 از تمامی گمرکات کشور 79.1میلیارد افغانی عواید به دست آمده است در حالیکه در سال مالی 1397 حدود 76 میلیارد افغانی عواید جمعآوری شده بود.
به گفتهی مسجدی، این ارقام نشان میدهد که عواید گمرکات تمامی ولایات در سال مالی 1398 نسبت به سال قبل آن، 3.5 میلیارد افغانی افزایش داشته است.
او تصریح میکند که در سال مالی 1398 از گمرک هرات 17.9 میلیارد افغانی و 3.2 میلیارد افغانی از گمرک ولایت فراه عواید به دست آمده است.
در حالیکه مسوولان محلی ولایات حوزه غرب میگویند، گمرکات ولایتهای فراه و هرات در سال مالی ۱۳۹۸ نزدیک به ۲۰میلیارد کسر عواید داشتهاند، اما سخنگوی وزارت مالیه بیان میدارد که عواید گمرکات این ولایات نسبت به سال قبل آن افزایش و یا کاهش نداشته است.
او تصریح میکند که بیشتر عواید از محصولات کالاهای واردات چون سیخگول، مواد نفتی و گاز مایع و آهن آلات جمعآور شده است.
سخنگوی وزارت مالیه بیان میدارد که انتقال گمرکات هرات، فراه، بلخ، کندز و ننگرهار از ساحات شهرها به سرحدات سبب معیاریسازی طی مراحل پرداخت محصولات گمرکی شده است، تسهیلات لازم و شرایط تطبیق قانون نیز بهتر فراهم گردیده که سرانجام این موارد منجر به افزایش عواید گمرکات شده است.
شیمروز خان مسجدی، وجود فساد اداری و دخالت زورمندان را در گمرکات ناممکن نمیداند.
وی دستداشتن برخی از مقامهای مرکزی را در فساد گمرکات رد میکند، اما اضافه میکند که برخی از کارمندان گمرکات در سطح ولایات و زورمندان در فساد گمرکات دست دارند.
به گفتهی سخنگوی وزارت مالیه، مبارزه با پدیده فساد و کوتاهساختن دست فاسدان از گمرکات کشور نیاز به تعهدات بلندمدت دارد.
افزایش تهدیدات امنیتی علیه کارمندان گمرکات و تاجران
معلومات کلید گروپ طبق اظهارات منابع محلی، نشان میدهد که با انتقال گمرکات حوزه غرب، برعلاوه افزایش فساد مالی، تهدیدات امنیتی در مسیر گمرکات از تاجران و کارمندان دولت قربانی گرفته است.
جاوید صمیم؛ معاون گمرک هرات به کلید گروپ میگوید، با گذشت ده ماه از انتقال گمرک، 17 قضیه قتل و اختطاف علیه کارمندان گمرک، کمیشنکاران و تاجران صورت گرفته است.
به گفتهی وی، شش تن از کارمندان گمرک در این مدت در مسیر هرات- اسلامقلعه به قتل رسیدهاند.
همچنان مسوولان اتاق تجارت ولایت هرات میگویند که در چهارماه اخیر 10 الی 12 تاجر از مناطق احمدآباد و لوای سرحدی اختطاف شدند که در بدل پرداخت پول هنگفت از نزد ربایندهگان آزاد شدهاند.
احمدسعید عظمیان؛ معاون این اتاق به کلید میگوید، پوستههای امنیتی در مسیر هرات- اسلامقلعه اندک میباشد و حتی گاهی برخی از ربایندهگان با پوشش لباس نظامی از حاشیه سرک عمومی کارمندان گمرک و یا تاجران را اختطاف میکنند.
وی میافزاید که این چالشها با مسوولان امنیتی بارها در میان گذاشته شده، اما تا اکنون اقدامات جدی روی دست گرفته نشده است.
در همین حال، کامران علیزیی؛ رییس شورای ولایتی هرات به کلید میگوید، در ساحهی که گمرک این ولایت منتقل شده است دور از حاکمیت دولت میباشد.
به گفتهی وی، حکومت قادر به تامین امنیت تاجران و کارمندان گمرک در آن ساحه نیست.
کامران علیزیی تاکید دارد که باید گمرک هرات دوباره از مرز اسلامقلعه به مرکز شهر منتقل شود.
همچنان مسوولان محلی و امنیتی هرات تشدید تهدیدات امنیتی را در مسیر هرات اسلامقلعه تایید مینمایند، اما عوامل این تهدیدات و آمار واقعات اختطاف و قتل کارمندان گمرک و تاجران را در مسیر این شاهراه مشخص نمیکنند.
عبدالاحد ولیزاده؛ سخنگوی پولیس هرات به کلید میگوید، در سال روان خورشیدی ده عملیات تصفیوی در همین مسیر راهاندازی گردید که در نتیجه 30 الی 40 تن از اختطافچیان، سارقان مسلح و قاچاقبران مواد مخدر نیز بازداشت شدند.
به گفتهی وی، در اثر این عملیاتها شش نفر از کارمندان گمرک که در دو رویداد جداگانه اختطاف شده بودند، از قید اختطافچیان آزاد گردیدند.
همچنان مسیر گمرک ولایت فراه هم، عاری از تهدیدات امنیتی نیست.
شاه محمود نعیمی؛ معاون شورای ولایتی فراه به کلید میگوید، انتقال گمرک فراه از ساحه شهر به منطقه سرحدی کارمندان این اداره را با تهدیدات امنیتی مواجه کرده است.
نعیمی میافزاید که بیشتر اراضی فراه در اختیار طالبان است و دولت نتوانسته ساحهای را که طالبان در آنجا گمرکات دارند، به تسلط خود درآورد.
وی تصریح میکند که این گروه از گمرکات خویش در فراه ماهانه 100 الی 200 میلیون افغانی عواید به دست میآورد.
محبالله محب؛ سخنگوی پولیس فراه وجود گمرکات طالبان را در این ولایت تایید اما تهدیدات علیه کارمندان گمرک دولتی را رد میکند.
محب بیان میدارد که در ولسوالیهای شیبکوه و پشتکوه فراه گمرکات طالبان وجود دارد، اما وی میزان عواید گمرکات این گروه را مشخص نمیکند.
او اضافه میکند که چندی قبل در اثر عملیات شهید بختور در چوکات خالد 98 یک گمرک طالبان در ساحه شیبکوه نیز منهدم گردیده است و به زودی گمرک دیگر طالبان در ولسوالی پشتکوه هم تخریب خواهد شد.
در حالی از افزایش فساد مالی و تهدیدات امنیتی در گمرکات حوزه غرب سخن زده میشود که بارها رییس جمهور غنی وعده داده است که علیه افراد فساد در این ادارات برخورد قانونی میشود تا اینکه از فساد مالی و حیف و میل عواید این ادارات جلوگیری شود.