ردیف یکی از شاخصه‌های اصلی موفقیت یا عدم موفقیت یک شعر است و گاه این شاخصه اصلی به دلایل مختلف ارزش وکارکرد‌های تعیین کننده آن نادیده گرفته می‌شود.
گاهی ردیف آنچنان خودش را در شعر نشان می‌دهد که انگار بقیه عناصر شعر چندان اهمیتی ندارند و گاه آنچنان به حاشیه رانده می‌شود که گویی یکی از اجزای تحمیلی شعر است و شاعر چاره‌ای جز تحمل آن ندارد. اما از انجا که ردیف یکی از ویژگی‌های اختصاصی شعر فارسی است و تعداد اشعار مردف بسیار بیشتر ازاشعار بدون ردیف است، کارشناسان فن همیشه کوشیده اند ارزش‌های هنری و زیبایی شناسانه ردیف را به شاعران ومخاطبان شعر گوشزد کنند و گاه شاعرانی چون حافظ و مولوی وخیلی از بزرگان شعر قابلیت‌های جدیدی به ردیف افزوده‌اند.
شعر کلاسیک یا موزون به واسطه برخورداری از موسیقی در ساحتی از زبان قرار گرفته است که احساسات درونی وعواطف شورانگیز شاعر را به بهترین وجهی منتقل می‌کند حال اگر شعری از اندیشه‌اي سرشار ومضامینی بکر برخوردار باشد خودش را بر حافظه ادبی مخاطب تحمیل می‌کند وسهم بزرگی از این ویژگی‌های موجود در شعر کلاسیک به واسطه وجود ردیف‌های خلاقانه است.
ویژگی‌های بارز وهنری ردیف
1– ویژگی موسیقایی ردیف
ردیف همواره به عنوان یکی از شالوده‌های اصلی موسیقی‌ساز مخصوصاً موسیقی کناری مورد توجه بوده است.این نقش وقتی برجسته‌تر می‌شود که ارتباط محکم و موفقی از نظر همنشینی با واژه‌های دیگر بیت داشته باشد.
دوش رفتم به در میکده خواب آلوده
خرقه تر دامن وسجاده شراب آلوده.
واژه ردیف، علاوه بر بار موسیقایی که در این بیت به دوش می‌کشد، بار محتوایی بیت و همچنین کل غزل حافظ را به دوش می‌کشد؛ همچنین ارتباط معنایی آلوده در محور همنشینی با واژه‌هایی مثل شراب،خرقه،سجاده و میکده در این بیت و ابیات بعد قابل توجه است.
2– ویژگی مضمون سازی وخلق ترکیب‌های ناب
بیا بیا که تویی جانِ جانِ جانِ سماع
بیا که سرو روانی به بوستانِ سماع
واژه سماع علاوه بر تداعی معانی خاص وایجاد احساس رقص عارفانه در ذهن و نیز ارتباط تنگاتنگ با موسیقی وهم آوایی در بعضی حروف باواژه‌های: بیا،جان،روان،سرو،بوستان،باعث خلق ترکیب زیبای بوستان سماع شده که خود این ترکیب نیزدر قدرت بیت تاثیر گذار بوده است.
3– ردیف بیانگر موضوع شعر یا فکر شاعر
ردیف‌هایی که شامل واژه‌هایی چون:هو،حق،سماع،رب،معشوق،یارا،دلبرا و.. می‌باشد بیانگر موضوع عاشقانه یا عارفانه ی شعر است. و ردیف‌هایی چون آزادی،دهقان،کارگر،معلم، خون وغیره از اندیشه‌ای گاه فرهنگی وگاه آزادی خواهانه واعتراضی سرچشمه می‌گیرد.
ردیف اگر با محتوا هماهنگ باشد تاثیر گذاری شعر را دوچندان می‌کند. حال اگر در ردیفی واژه‌های خر،بوزینه،گوسفند وغیره باشد چه برداشتی از ان شعر خواهیم داشت؟بی شک موضوع شعر هجو وهزل خواهد بود.
4- پویایی شاخصه دیگر ردیف
این شاخصه بیشتر در اشعاری اتفاق می‌افتد که ردیف فعلی دارند. بسیار ردیف‌هایی را دیده ایم با است بود،شد وگردید وافعالی از این قبیل ایجاد شده است ویژگی همه این ردیف‌ها ثبات وایستایی است.یعنی به انجام فعل یا نسبت دادن حالتی در گذشته یا حال دلالت می‌کند ومعمولا فعل انجام گرفته یاحالت وکیفیت نسبت داده شده در زمانی خاص انجام گرفته وبه اتمام رسیده است.
5– تکرار ردیف
گاهی ردیف بدون واسطه تکرار می‌شود که هم برای پر کردن وزن صورت می گیرد وهم برای ایجاد نوعی موسیقی دلنواز.
من ايـن ايــوان نُه تـو را نـمي‌دانـم نـمي‌دانـم مـن اين نقّـاش جــادو را نمي‌دانـم نمي‌دانـم(مولوی)
