مواد مخدر؛ لكهء ننگ براي افغانستان

“سي سال پيش مثلث طلايي (برما، تايلند و لائوس) مركز مواد مخدر دنيا بود، بعد از آن به مدت ده سال پاكستان مركز مواد مخدر پنداشته می شد، وقتي روس ها از افغانستان خارج شدند، کشت این مواد درافغانستان گسترش یافت و در زمان طالبان کشت تریاک سرتاسری شد، پس مواد مخدر يك پديدهء جنگ است. ”

اين واقعيت تلخ را جنرال محمد داوود داوود؛ معين مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله ابراز نمود.

اين پديده كه آغاز پيدايش آن به سالها قبل برمی گردد، همزمان با شروع جنگ و درگيريها در افغانستان بر زرع ، تولید و قاچاق ان افزوده شد.

قرار گفته های معين مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله ، پيوند ترياك و تروريزم يك گره عميق خورده و اين پديده يكي ديگر از محصولات منفي جنگ سه دهه در افغانستان مي باشد كه از بيرون از مرزها بر افغان ها تحميل گرديد.

شبكه هاي بين المللي

بدون شك مواد مخدر توليد شده در افغانستان مصرف جهاني دارد.

اين مواد وقتي از افغانستان خارج مي شود در سرتاسر دنيا از كشورهاي همسيايه چون ايران، پاكستان و روسيه گرفته تا دورترين نقاط دنيا و ساحات دور دست قاره هاي افريقايي و امريكايي نيزپخش مي شود.

در آمد حاصل از مواد مخدر نيز از طريق بانكهاي جهاني رد و بدل مي شود. به گزارش سايت انترنتي الجوار، درآمد حاصل از قاچاق مواد مخدر افغانستان 95 درصد کل تجارت مواد مخدر جهان را شامل می شود.

این درحالیست که انتونیوماریا کوستا مدیراجرایی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرايم سازمان ملل، در گزارش اخیر خود میزان تجارت ترياك افغانستان در سال گذشته را نزدیک به 8/2 ملیارد دالر تخمین زده بود.

سوال اساسی این است که انتقال اين حجم بزرگ مواد مخدر در يك مسير طولاني قاچاق، چگونه ممكن می باشد.؟

به باور آگاهان امور درعقب قضيهء مواد مخدر افغانستان دست هاي زياد كار می کنند و قاچاقچیان بین المللی درشبکه های داخلی و خارجی دخیل می باشند.

سيد محمدعلي رضواني؛ كارشناس مسايل سياسي با اشاره به اين مسئله مي گويد:” به هيچ وجه ممكن نيست كه بدون هماهنگي مهره ها در درون دولت افغانستان و شبكه هاي بزرگ بين المللي، اين حجم بزرگ مواد مخدر از افغانستان خارج شود.”

اين درحاليست كه چندي پيش ويكتورايوانف؛ مسوول مبارزه با مواد مخدر روسيه، دولت افغانستان و كشورهاي عضو ناتو را بخاطر کنترول نکردن درست مواد مخدر مقصر خواند. آقای ایوانف که در زمان شوروی سابق مسوولیت نیروهای ارتش شوروی را به عهده داشت گفت:”در زمان طالبان تولید مواد مخدر در افغانستان کاهش یافته بود ولی با حضور نیروهای بین المللی در این کشور به شدت افزایش یافت.”

ایوانف گفت که روسیه از وضعیت مبارزه بامواد مخدر در افغانستان خوشنود نیست. ایوانف بطور خاص از شمال تاجیکستان- افغانستان بعنوان مسیری بسیار آسان برای استفاده قاچاقچیان یاد کرد. اين مقام روسي خواهان نقش بيشتر روسيه در ايجاد كمربندها در داخل خاك افغانستان گردید.

اما به گفتهء زلمي افضلي؛ سخنگوي وزارت مبارزه با مواد مخدرافغانستان، روسيه در حاليكه مي تواند نقش بازدارنده در قاچاق مواد مخدر داشته باشد، اما تا هنوز نتوانسته در اين راستا بطور موثر عمل نمايد.

وي مي گويد:”مسيرعمدهء ترافيك مواد مخدر از جزيرهء بالكان به سمت اروپا است كه روسيه در اين ناحيه مي تواند، كمربند ايجاد نمايد اما اين كشور نتوانسته است در اين خصوص جدي عمل نموده و در خصوص كمك به دولت افغانستان نيز اقدام موثر نداشته است.”

به باورمحمدظاهرعباسي كارشناس مسايل سياسي، چون پروسهء مواد مخدر يك مسئلهء سياسي براي رقابت ها نيز مي باشد، اين اظهار نظرهاي مقامات روسيه مي تواند به نوعي براي نفوذ بيشتر در صحنهء سياسي افغانستان تلقی شود.

آقاي عباسي مي گويد:”چون در تحول جديد روسيه نقش بارزي در افغانستان نداشت، بنابراين مي خواهد با استفاده از اين ابزار، جدي تر وارد صحنه ي سياسي و جغرافيايي افغانستان شود.”

به باور جنرال داوود، سياست هاي شوروي سابق كه روسيه ميراث دار آن است، بنيانگذار معضل مواد مخدر در افغانستان مي باشد. وي مي گويد: “كشت مواد مخدر و معضل ناشي از اين پديده از حملات اشغالگرانهء روس ها بوجود آمد.”

مجمد جاويد اميري؛ محصل علوم سياسي براين نظراست:” دلیل اینکه افغانستان به مركزيت مواد مخدر تبديل شده است، عوامل بزرگ بين المللي دارد.”

به باور وي تا زماني كه تمام دنيا برای نابودی اين پديدهء شوم یکدست نشوند، هرگز نمي توان به نتايج مطلوب دست يافت.

زلمي افضلي تنها نقش ايالات متحده و كشور انگلستان را در امر مبارزه با مواد مخدر برجسته دانسته و كمك ديگر كشورها را در اين خصوص كمرنگ مي داند.

نقش قدرت هاي محلي

همانگونه كه نقش شبكه هاي بزرگ بين المللي در گسترش مواد مخدر و توليد آن در افغانستان قابل توجه است، پيوند آنها به قدرت هاي محلي نيز امر گريز ناپذير مي باشد.

در اين ميان، دولت افغانستان نيز با اتهامات شدیدی روبرو شده است. گفته مي شود دولت حامد کرزی علاقه‌ء به مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر در این کشور ندارد، زیرا سیاستمداران پرنفوذ محلي در قاچاق مواد مخدر دست دارند.

این اتهام نتیجهء تحقيق یک خانم آلماني به نام “سیتها ماس” در مرکز تحقيقي علم و سیاست در آلمان است. این تحقيق با عنوان “پیشرفت‌های شغلی از راه مواد مخدر در افغانستان” منتشر شده است.

اين محقق آلماني پیشنهاد می‌کند” برای پایان دادن به این شرایط باید همه سیاست‌مداران که به گونهء در رابطه با مواد مخدر فعال هستند از پست‌های سیاسی‌ شان برکنار شوند.”

او بر این نظر است که سیاست ستراتژيك و طولانی مدت تنها راه مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان است که به گفتهء وی تحقق آن ۲۰ تا ۳۰ سال وقت را دربرمیگیرد.

عدهء از كارشناسان نيز دولت را در اين راستا مقصر دانسته و ضعف اداره را دليل اصلي باقی ماندن اين مهره ها در سطح قدرت  مي دانند.

شهلاعطا؛ نماينده مردم در ولسي جرگه مي گويد:” دولت درحال حاضر اين توان را ندارد تا از كشت، ترافيك و توليد مواد مخدر جلوگيري نمايد.”

سيد محمدعلي رضواني با تأييد اين نظر مي افزايد:”شيوع كشت مواد مخدر در افغانستان از زمان انارشيزم و نبود حاكميت دولت شكل گرفت. همين دليل نيز تا هنوز باقي است. يكي از دلايل تبديل شدن افغانستان به پايتخت مواد مخدر، نبود حاكميت در كشور بوده و قدرت هاي محلي و سهم گيري آنان در سود حاصل از مواد مخدر نيز دليل ديگر آن می باشد. بطور مثال در بدخشان و قسمت هايي از هلمند نقش قدرت هاي محلي باعث تخريب نشدن اين مزارع شده است.”

سخنگوي وزارت مبارزه با مواد مخدر، اين گفته ها را به شكل ديگري تفسير مي كند. به نظر وي قاچاقبران مواد مخدر بخاطر بهره برداري وارد پست هاي دولتي شده و از اين موقعيت براي قاچاق مواد مخدر استفاده مي كنند. آقاي افضلي اضافه مي كند:” قاچاقبران براي سوء استفادهء خويش از هر لباسي استفاده نموده و با هر نيرنگي متوسل مي شوند، ممكن است همين قاچاقبرانس زماني در هيئت يك فرد قدرتمند دولت در اداره هاي محلي يا مركزي نيز حضور پيدا كند.”

مبارزه با مواد مخدر

درحاليكه از كم كاري دولت در راستاي مبارزه با مواد مخدر شكايت هاي زيادي وجود دارد، جنرال داوود از روند مبارزه با مواد مخدر رضايت داشته و از پيشرفت هاي چشمگيري در اين خصوص سخن مي گويد. وی به پاک شدن 20 ولايت از مواد مخدر اشاره نموده مي گويد: ” اكثريت قاطع ولايات افغانستان از اين بوتهء ننگ آور عاري شده و بنا به تأييد سازمان ملل متحد در سال گذشته، حدود 40.5 فيصد در كشت مواد مخدر كاهش رو نما گرديده است.”

جنرال داوود، مبارزه با مواد مخدر را يك پروسهء طولاني مدت مي داند و معقتد است كه ما تا هنوز در آغاز راه هستيم. وي تكميل شدن اين اقدامات و رسيدن به پايان راه را مستلزم مساعدت هاي جهاني و مردمي دانسته مي گويد:” در سال جاري نیز پيشبيني ما اين است كه كاهش 50 فيصدي در كشت كوكنار بوجود آيد. اين كاهش به دليل عوامل مختلف است؛ مثلا آفتي كه به مزارع خشخاش وارد شده، وتخریب مزارع خشخاش و … ما اميدواريم كه در سال جاري سه ولايت ديگر نيز از كشت مواد مخدر پاک شود.”

براي مبارزه با كشت، ترافيك و پروسس مواد مخدر راه حلهای متفاوتي موجود است كه از جملهء آنها به موارد ذيل اشاره مي شود.

1-    تخريب مزارع

تخريب و يا سمپاشي مزارع يكي از اقدامات جنجال برانگيز بوده كه همواره مورد انتقاد مردم افغانستان بخصوص دهاقين مزارع تریاک قرار گرفته است.

عدهء از دهقانان با عقد قرارداد با طرف معامله و قاچاقبران بزرگ، پول پيش پرداخت دريافت مي كنند كه مبلغ دريافتي را نمي توانند با كشت بذرهاي ديگري جبران نمایند. در مواردي كه اين مزارع توسط نهادهاي دولتي سمپاشي يا تخريب گردد، اين دهقانان دچار يك بحران اقتصادي شده و متحمل خسارت هاي كلاني خواهند شد.

بطور مثال؛ از سال 2000 به اینسو سه بار کشت كوكنار در ولایت ننگرهار ممنوع اعلام شده، اما دوباره کشت آن آغاز شده است.

مردی که خود را “جمعه خان” معرفی می کند، مسکونهء يكي از نواحی کوهستانی هم مرز با پاکستان است. او به تازگی با ازدواج دختر شش سالهء خود، برای بازپرداخت قرض، با پسر یک طلبكار موافقت کرده است.

بنا به گفتهء این مرد، تا زمانی که كوكنار کشت می کرد می توانست سود قرض خود را بدهد، هر چند هیچگاه اصل پول را نمی توانست پرداخت کند. اکنون ممنوعیت کشت كوكنار باعث شده که او به کشت گندم که سود پایین دارد روی بیاورد. وی امسال حتی نمی تواند خانواده اش را سیر نگه دارد. از آنجا که او زمین ندارد، دخترانش تنها دارایی اش محسوب می شوند. این مرد تا کنون دو دختر خود را برای پرداخت قرض داده است و با کوچکترین دختر خود هم قرض 2000 دالري را پرداخته است.

اين يك نمونه از مواردي است كه در صورت تخريب مزارع كوكنار اتفاق خواهد افتاد.

اما معين مبارزه با مواد مخدر و سخنگوي وزارت مبارزه با مواد مخدر تأكيد دارند كه طبق قانون اساسي كشور هرگونه سهم گيري در توليد و كشت مواد مخدر جرم است و بايد با آن برخورد جدي وقانونی صورت گيرد.

جنرال داوود مي گويد که ما در اين خصوص تا اکنون با گذشت و ملايمت برخورد نموده ايم. وي مي افزايد:”اصل هدف اين است كه دهاقين فقير كه با گرفتن پول پيش پرداخت مجبور به كشت كوكنار مي شوند، تحت فشار قرار نگيرد. ما به دليل عدم فشار روي دهاقين، از نوعي نرمش كار گرفته و خواسته ايم تا اين پديدهء شوم را از طريق موعظهء حسنه كاهش دهيم.”

2-    كشت بديل

راه بهتر و مناسب تر محو مزارع كوكنار، راه انداختن كشت جاگزين است. به باور انجنير حليم تمنا كارشناس امور زراعتي، كشور ما بدليل داشتن ظرفيت هاي مناسب و اقتصاد زراعتي مي تواند در كشت جاگزين براي ترياك موفق باشد. وي می گوید:” دولت افغانستان در اين راستا نتوانسته است راه حل مناسبي را در پيش گيرد.”

جنرال داوود نيز با تاکید بر موفقيت نبودن دولت در اين راستا مي افزايد: “با وجودي كه افغانستان يك كشور زراعتي است، بدليل نبود زمينه، تجربه و ابزارآلات لازم، اين پروسه پيشرفت چنداني نداشته است. ما كوشش مي كنيم در هر ولايت مطابق با شرايط آن منطقه، زمينه ها و بذر كشت جاگزين را فراهم كنيم.”

گل رحمان كه خود را به نام مستعار معرفي مي كند و شغل دهقاني را در ولايت هلمند دارد مي گويد:”درصورتيكه كه دولت بتواند زمينه هاي مناسب كشت حلال و مشروع را براي ما فراهم آورد و فایدهء آن نيز تا حدودي مناسب باشد، طرح كشت جاگزين موفق خواهد شد، در غير اين صورت اين مشكل همچنان ادامه خواهد داشت.”

معين مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله نيز با درك اين مهم مي گويد:” به دليل نبودن بازار خوب براي محصولات مشروع زراعتي و وارد شدن آن از كشورهاي همسايه با قيمت ارزان، زمينه براي عرضه ي ديگر محصولات زراعتي خوب نمي باشد. لذا ما آنگونه كه در عرصهء تنفيذ قانون موفقيت هاي چشمگيري داشتيم، در زمينه كشت بديل از توفيق چنداني برخوردار نبوده ايم.”

اما وي تأكيد دارد “درسال جاري ستراتيژي جديد ايالات متحده آمادهء سرمايه گذاري بزرگ براي كشت بديل است و دولت افغانستان نيز تصميم دارد تا بودجهء انكشافي بيشتري را در اين مورد اختصاص دهد.”

وي درخصوص طرح مشخص در زمينهء كشت بديل مي گويد:”ما كوشش مي كنيم در هر ولايت مطابق با شرايط آن منطقه، زمينه ها و بذر كشت جاگزين را فراهم كنيم.”

3-    محاكمه قاچاقچيان

عدم جديت مجازات و مكافات در افغانستان وضعف سيستم قضايي در كشور يكي ديگر از عوامل عدم مؤثريت مبارزه با مواد مخدر در افغانستان به شمار مي رود.

به باور آگاهان امور موجوديت فساد اداري و عدم حاكميت قاطع دولت يكي از دلايل بزرگ گسترش مواد مخدر در افغانستان مي باشد.

سيد محمدعلي رضواني در اين خصوص به اين نكته اشاره مي كند:”دولت افغانستان چون حاكميت ضعيف داشته و از فساد اداري رنج مي برد، نتوانسته است درست و دقيق بر محو و كنترول مواد مخدر موفق باشد.”

اما جنرال داوود از ايجاد يك مركز “عدلي اختصاصی” سخن به ميان مي آورد  كه در راستاي مبارزه و دستگيري عوامل قاچاق مواد مخدر را فعالیت می کند.

به نظر وي كاركرد اين اداره مي تواند نمونهء خوبي براي ساير بخش ها نيز باشد.

وي مي گويد:”ما در سال 2006 مركز عدلي اختصاصی مبارزه با مواد مخدر را ساختيم كه در چوكات آن وزارت امور داخله، وزارت عدليه، لوي څارنوالي و قضا همكاري مشترك دارند كه يك نهاد قابل اعتماد در سطح ملي و بين المللي مي باشد. تا هنوز اين نهاد در كارنامهء خويش، فيصلهء صدها دوسيه جرمي را دارد. تنها در سال 1388 به تعداد 341 نفر كه شامل 241 دوسيه مي باشد، توسط اين اداره تحت تعقیب قانوني قرار گرفته اند.”

وي به اين انتقاد كه بيشترين دستگير شدگان در رده هاي پايين قاچاق قرار دارند اينگونه پاسخ مي دهد:”دراين پروسه توسط پوليس تحقيق و څارنوالي اكثرا كساني كه ابزار قاچاق قرار مي گيرند، دستگير مي شوند. اما اهميت قضيه در اين است كه با استفاده از استخبارات انساني و فني توسط اين افراد به قاچاقبران اصلي دسترسي پيدا مي كنيم.”

آمار تكان دهنده

به تاریخ 21 ماه جون در يك کنفرانس خبری، محمد ابراهیم ازهر؛ معین وزارت مبارزه با مواد مخدر گفت:”بعد از سروی سازمان ملل متحد در سال 2005، در استفاده کنندگان تریاک 53 فيصد افزايش رونما گرديده است. تعداد استعمال کننده گان هیرویین به 140فيصد افزایش یافته و تكان دهنده تر اينكه یکی از جاهای که اعتیاد در آن ديده مي شود، قوای امنیتی افغانستان است.

بنا بر گزارش دفتر دولت امریکا در ماه مارچ، بین 12 الی 41 فیصد سربازان پولیس ملی افغان (وابسته به مرکز تربیوی که در انجا سروی شده بود) از اعتیاد به مواد مخدر رنج میبرند.

با اشاره به یافته های کنفرانس خبری 21 جون، معاون نماینده خاص ملل متحد اقای رابرت واتکنس گفت:”استفاده مواد مخدر میان پولیس یک خطر برای امنیت و سلامت تمام ملت ها است.”

دفتر UNODC یک آمار تكان دهنده را اعلام کرده که بر مبناي آن 50 فيصد استعمال کنندگان مواد مخدر به اطفال شان تریاک میدهند. در افغانستان، به شکل سنتی از شیره تریاک خام برای آرامش اطفال استفاده میشود و یا بنا بر کمبود گسترده به مراکز صحی، از تریاک برای رهایی از درد استفاده میشود.

دفتر UNODC استعمال مواد مخدر میان اطفال را آزمایش نکرده ولی یک مطالعه قبلی توسطINL  نشان مي دهد که روند استفاده از مواد مخدر براي تسكين درد، باعث شده است تا “اطفال نه ماهه، 14 ماهه، و میان دو تا چهار سال” معتاد شوند. مامور INL توم برونی در یک سفر به افغانسنان در ماه جون گفت:”این جوان ترین سن در جهان است که در معرض اعتیاد قرار دارند و هیچگاه قبلا گزارشي در این مورد ندیده بودم.”

نظر به سروی تنها 10 فیصد معتادین معالجه شده اند. اما سارا والر مشاور کاهش تقاضا به مواد مخدر دفتر UNODC گفت:”کاهش تقاضا به مواد مخدر تنها معالجه طبی نه بلکه به بهداشت روانی نیاز دارد.”

مرگبارترين مواد

دفترجرايم مواد و مخدر سازمان ملل متحد می گوید هیرویين كه محصول ترياك است، مرگبارترین مواد مخدر در جهان می باشد. دفترجرايم و مواد مخدر سازمان ملل متحد گزارش می دهد که امروز در جهان تجارت مواد مخدر به 65 ملیارد دالر بالغ گردیده و حدود 15 ملیون انسان معتاد اند.

اين درحالي است كه به گفتهء غلام سعيد كارگر؛ سخنگوي وزارت صحت عامه به تعداد 1.5 مليون نفر در كشور معتاد اند كه نيمي از اين افراد را كساني تشكيل مي دهند كه به مواد مخدر كشنده، همچون ترياك و هيرويين معتاد مي باشند.

علاوه بر افراد معتاد كساني نيز قرباني اين مواد كشنده مي شوند كه هيچ تقصيري در اين روند ندارند.

فوزيه 34 ساله  که  سه طفل دارد، شوهرش جمعه خان به ترياك معتاد است، وی  مي گويد: “گاهي اوقات كه شوهرم به خانه مي آيد، كم و بيش پولي را كه من كار مي كنم به زور از من مي گیرد و مي رود، او حتي اجناس خانه را مي برد و مي فروشد. اگر ما مانع او شويم مارا لت و كوب مي كند.” فوزيه با آنكه خود يك زن معلول است در يك مؤسسه مشغول كار نظافت می باشد. وي و كودكان معصومش كه دچار سوء تغذي اند، بي گناه قرباني اعتياد مي شوند.

به گفتهء آقاي عباسي روانشناس، اين اطفال آيندهء خطرناك و زيانباري را خواهند داشت. او مي گويد: “اين اطفال نسبت به جامعه بد بين بوده و افراد خرابكار به بار خواهند آمد؛ چون با عقده هاي فروخفته در درون شان به بار مي آيند.”

اين درحالي است كه گفته مي شود دليل گسترش اعتياد در كشور، دسترسي آسان و ارزان به مواد مخدر مي باشد.

محمد؛ يك معتاد 26 ساله مي گويد: “ما ترياك را از كساني مي خريم كه در سطح شهر كابل آزادانه مثل “نخود” اين مواد را عرضه مي كنند.”

اما اينكه چرا در قبال اين كار نامشروع مبارزه صورت نمي گيرد، جنرال داوود مي گويد: “درسال گذشته بيش از صد نفر از خورده فروشان كه براي معتادين مواد عرضه مي كنند دستگيرشده اما در بسيار موارد براي اين كار از اطفال و زنان استفاده مي شود كه مطابق به قانون، ما نمي توانيم آنان را دستگير كنيم.”

 

 

 

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید