سفر رييس جمهور كرزي به چين، از نظر اقتصادي بسيار اهميت دارد. اگرچه در اوضاع افغانستان امروزه مسايل سياسي حرف اول را ميزند؛ اما چيزي كه در مورد چين مي توان تصور كرد، اين است كه اين كشور با وصف اينكه در عرصهء سياسي نيز در سازمان شانگهاي نقش بسيار برجسته دارد و از اين طريق جايگاه سياسي مهم در منطقه دارد؛ اما آنچه چين را در سطح جهاني شهره ساخته، پيشرفت شگرف اقتصادي اين كشور است و همين موضوع باعث مي گردد تا افغانستان نيز نگاهي به دستاوردها يا انگيزه هاي اقتصادي در مورد روابط با چين داشته باشد.
رابطهء اقتصادي ميان چين و افغانستان در نه سال گذشته، براي هر دو كشور مفيد بوده است. از يك سو با بازشدن دروازه هاي بازار مصرف اموال چيني در افغانستان، توليدكنندگان چيني به يك بازار مصرفي 20 مليوني دست يافته اند و از سوي ديگر افغان ها با اموال چينايي آشنا شده اند كه از نظر قيمت در سطح بسيار مناسب با عايد آنان مي باشد.
اگرچه اجناس چينايي، از نظر كيفيت نمي توانند جوابگوي مصرف كنندگان باشند؛ اما در شرايط كنوني چيزي كه طرف علاقهء مردم واقع مي شود، اين است كه اجناس چيني بسيار ارزان مي باشند كه مي توانند با در آمد مردم وفق پيدا كنند.
به اساس گزارشي كه در سال 1388 از سوي كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان منتشر گرديد و در آن، در مورد اوضاع عايدات مردم و برخورداري از حقوق اقتصادي و اجتماعي معلومات داده شده بود، بالغ بر 50 درصد از افغان ها عايدات كمتر از يك دالر در روز دارند.
براي چنين مردمي، اموال چيني مي تواند بسيار مناسب باشد؛ زيرا مردم كم در آمد به دنبال كيفيت و زيبايي و لوكس بودن مال نبوده بلكه به دنبال اين اند كه با پول كم بتوانند نيازمندي هاي خود را رفع كرده و مال لازم براي رفع ضرورت خود را به دست بياورند. البته نبايد فراموش كرد كه اموال چينايي از نظر ديزاين نيز قابل توجه بوده و بصورت بسيار زيبا ديزاين مي شوند.
به اساس گزارشهايي كه در رسانه ها و همزمان با سفر رييس جمهور كرزي به چين به نشر رسيده؛ سقف و سطح مبادلات تجاري ميان چين و افغانستان در سال، به 200 مليون دالر مي رسد. البته اين سطح مياني است و ممكن است كاهش يا افزايش داشته باشد؛ زيرا بصورت دقيق از سوي وزارت تجارت يا يك نهاد تجارتي ديگر مثل اطاق هاي تجارت يا ادارهء آيسا يا وزارت ماليه اعلام نشده است كه مبادلات سالانه ميان چين و افغانستان از سال 2001 تا سال 2009 چه ميزان بوده و اين وضعيت در سه ماه اول سال جاري 2010 ميلادي، در چه وضعيتي قرار داشته است.
به اساس گزارشها چین در 9 سال گذشته با استفاده از جذب پول و كمك های مالی به افغانستان و در نتیجه افزایش تقاضا به واردات دراین کشور؛ صادرات خود به افغانستان را نیز به سطح دو ملیارد دالر رسانده است. هم اكنون نيز ديده مي شود كه روابط اقتصادی افغانستان با همسايهء شمالشرقی اش به صورت فزاینده در حال گسترش است.
به اساس تحليل ها و ارزيابي هايي كه انجام شده؛ ديده مي شود كه محور اصلی سفر حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان به چین نیز تشویق این کشور برای افزایش سرمایه گذاری در افغانستان و تسهیل روابط تجاری میان دو کشور بوده است. تمركز بر مسايل اقتصادي و تجارتي از اين جا نيز پيدا بود كه در اين سفر، رييس جمهور کرزی را یک گروه از تاجران و توليد كنندگان افغان، همراهي مي كرد.
رفع عوارض گمرکی میان افغانستان و چین؛ مهمترین موضوع اقتصادی در گفتگوهای آقای کرزی با مقامات بيجينگ بوده است. رسانه ها به نقل از سیامک هروی از سخنگویان حامد کرزی، خبر دادند که آقای کرزی در این سفر گفتگوهای جداگانه‌ای با رييس جمهور، صدر اعظم و رييس پارلمان چين داشته است.
دستاورد سفر آقاي كرزي، امضاي چندين تفاهمنامهء همكاري ميان دو كشور بوده است. براساس اين تفاهمنامه ها؛ چين با افغانستان در زمينهء تحصيلات عالي همكاري خواهد كرد و قرار است بورسيه هايي را در رشته هاي مختلف در اختيار دولت افغانستان قرار دهد. يكي ديگر از موضوعاتي كه تفاهمنامه در مورد آن امضا گرديده است، حذف تعرفهء گمركي اموال تجارتي مي باشد و در ضمن گفته شده است كه در مورد احداث جادهء ارتباطي ميان افغانستان و چين نيز ميان سران دو كشور تفاهم صورت گرفته است.
رييس جمهور كرزي در چين با اشاره به مبادلات 200 مليون دالري ميان افغانستان و چين، چيني ها را به سرمايه گذاري بيشتر در افغانستان تشويق كرده و اين سقف مبادلات ميان چين و افغانستان را با توجه به گستردگي اقتصاد چين، ناكافي دانسته است.
چين؛ يكي از عمده ترين سرمايه گذاران در افغانستان مي باشد. شركت هاي سرمايه گذاري چيني؛ هم اكنون قرارداد مهمي به ارزش اضافه از سه ملیارد دالر دا با دولت آقای کرزی برای بهره‌برداری از معدن مس “عینک” در ولایت لوگر به امضا رسانده است، كه نشان مي دهد چشم انداز روابط اقتصادي ميان چين و افغانستان، در آينده مي تواند بسيار وسيع و گسترده باشد.
خواست هوجين تائو رئيس جمهور چين؛ اين را هم نشان مي دهد كه چين؛ علاقهء حضور اقتصادي دوام دار در افغانستان را دارد. با توجه به اينكه چين از نظر جغرافيايي به افغانستان بسيار نزديك است، چشم انداز روابط اقتصادي دو كشور و سهمگيري بيشتر سرمايه گذاران چيني در افغانستان، بسيار وسيع مي باشد.
چین در حال حاضر، بزرگترین اقتصاد آسیا و دومین اقتصاد بزرگ جهان به شمار می رود و در سال 2009 سطح رشد اقتصادی این کشور با وجود بحران مالی در جهان، در سطح هشت درصد ثابت باقي ماند كه از نظر اقتصادي بسيار مهم مي باشد.
تولید محصولات به قيمت پايين در نتیجهء نیروی کار ارزان؛ چین را به بزرگترین کشور صادر کنندهء کالاهای مصرفي در جهان تبدیل کرده و در همین حال نیازمندیهای رشد سریع اقتصادی، این کشور را مبدل به یکی از بزرگترین وارد کنندگان مواد خام در جهان کرده است.
نيازمندي هاي مواد خام چين از كشورهاي پاكستان، كشورهاي افريقايي و امريكاي جنوبي تامين مي گردد. با واگذاري استخراج و بهره برداري از مس عينك؛ اينك چين به مرجع ديگري براي تامين مواد خام خود به نام افغانستان دسترسي پيدا كرده است كه براي چين بسيار مهم مي باشد. افغانستان با سپردن قرارداد استخراج یک معدن بزرگ مس به یک شرکت دولتی چینی، در سال های اخیر آدرس جديدي را براي تامين مواد خام در اختيار چين قرار داده و طبيعي است كه چين روابط اقتصادي با افغانستان را مهم بداند.
به اساس پروسه اي كه دولت افغانستان در مورد واگذاري معدن مس عينك به اجرا در آورد، بايد براي دسترسي به حق اكتشاف و بهره برداري از معادن افغانستان، داوطلبي صورت گيرد. بدون شك در داوطلبي ها چين امكانات بسيار وسيعي براي برنده شدن دارد؛ زيرا كمپني هاي سرمايه گذاري اروپايي و امريكايي براي سرمايه گذاري در افغانستان، مجبور هستند تا هزينه هاي ترانسپورتي خود را همراه با هزينه هاي بين المللي آن از نظر ترانزيت در نظر بگيرند؛ اما چين به آساني مي تواند تا دورترين نقطهء افغانستان، با مصرف كمتر از هزينه هاي ترانسپورتي كشورهاي غربي، سرك احداث كرده و سامان آلات و ماشينري خود را به جاهاي لازم منتقل كند. از اين رو، چين چانس زيادي براي برنده شدن در داوطلبي هاي افغانستان دارد؛ زيرا مي تواند به نرخ پايين در داوطلبي ها شركت كند.
سرمایه گذاری مستقیم چین در معادن، پروژه های زیربنایی و زراعتي در آفریقا به ده ها ملیارد دالر می رسد. وقتي چين در كشورهاي افريقايي با چنين وسعتي سرمايه گذاري مي كند، چشم انداز سرمايه گذاري چين در افغانستان بسيار روشن است؛ زيرا چين با توجه به نزديكي كه با افغانستان از نظر جغرافيايي دارد، مي تواند سودي به مراتب بيشتر از افريقا و كشورهاي امريكاي جنوبي به دست آورد. از اين رو بسيار روشن است كه دعوت آقاي كرزي مبني بر افزايش سرمايه گذاري چيني ها در افغانستان، باب ميل و علاقهء چيني ها واقع خواهد گرديد.
البته يك ضرر نيز از روابط اقتصادي با چين متصور است و آن ركود صنايع و توليدات داخلي مي باشد. به اساس تجربه اي كه كشورهاي افريقايي از روابط اقتصادي با چين به دست آورده اند، ورود اموال ارزان چيني به بازارهاي اين كشور، باعث از بين رفتن توليدات داخلي شده است.
به نظر مي رسد اين وضعيت در مورد افغانستان نيز قابل پيشبيني باشد. توليدات ارزان چین، باعث مي گردد تا مصرف كنندگان، به محصولات چيني روي بياورند كه در چنين حالتي مردم از محصولات وطني روي گردان مي شوند و اين كار، موجب ورشکستگی توليدات و صنایع داخلی، خروج سرسام آور اسعار از افغانستان و در نتيجه از میان رفتن فرصت هاي شغلی مي گردد.
