افغانستان در صدر كشورهاي توليد كننده مواد مخدر

افغانستان در صدر كشورهاي توليد كننده مواد مخدر

قاچاق مواد مخدر در حال افزايش است

پايين ترين نرخ ترياك در جهان

افغانستان بزرگترين توليد كننده مواد مخدر

با وجود تلاش دولت افغانستان براي كاهش توليد مواد مخدر؛ اين كشور هنوز يكي از بزرگترين توليد كننده گان مواد مخدر در جهان است. آمار اخيري كه از سوي جامعهء بين المللي منتشر شده، نشان مي دهد كه سطح كشت كوكنار در افغانستان، بين 15 تا 23 در صد كاهش يافته است.

ادارهء مبارزه با موا د مخدر و جرايم سازمان ملل متحد، در گزارش تازهء خود گفته است كه كشت، توليد و قيمت مواد مخدر، سير نزولي دارد و ميزان تقاضا براي مواد مخدر در بازار افغانستان، رو به كاهش است.

به گفتهء “انتونيو ماريا كوستا” رئيس اجرايي ادارهء مبارزه با مواد مخدر و جرايم ملل متحد؛ كشت كوكنار تا  22 درصد كاهش يافته و توليد آن تا 10 در صد اُفت داشته است. كاهش قيمت هاي آن، نشاندهندهء سقوط بي سابقه در طي ده سال گذشته بوده است.

وي مي افزايد: “تعداد ولاياتي كه از كشت كوكنار، كاملاً خالي اعلان شده اند، از 18 ولايت به 20 ولايت رسيده اند.”

جنرال خدايداد سرپرست وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان مي گويد: “برضد كشت كوكنار در كشور، مبارزهء جدي ادامه دارد و تصميم گرفته شده تا دهقاناني كه به كشت كوكنار مبادرت مي ورزند، دستگير شوند.”

وي مي افزايد: “نه تنها قاچاقبران مواد مخدر مورد تعقيب عدلي و قضايي قرار مي گيرند، بلكه اشخاصي كه در زمين هاي خود كوكنار مي كارند هم، دستگيرمي شوند؛ چون اين دهقانان بر مبناي قانون اساسي مجرم پنداشته مي شوند.

وزارت مبارزه با مواد مخدر مي گويد: اين وزارت در 5 سال اخير؛ 1800 قاچاقبر را دستگير كرده و تلاش ها در اين راستا ادامه دارد.

ركود بازار مواد مخدر در افغانستان

ميزان كشت كوكنار در افغانستان از اوج 193.000 هكتار در سال 2007، به 000. 123 هكتار تنزل نموده؛ و از  103590 هكتار در سال 2008، به 69833 هكتار كاهش يافته است. توليد ترياك در افغانستان نيز به ميزان 10 درصد يعني 6900 تن كاهش داشته؛ كه اين كاهش، به پايهء كاهش كشت كوكنار نمي رسد؛ زيرا دهاقين از هر خوشه كوكنار، بيشترين ميزان ترياك را استخراج مي كنند.

 درسال جاري، مزارع كوكنار افغانستان 56 كيلوگرام در هر هكتار، حاصل داشته است كه نشاندهندهء 15 درصد رشد نسبت به سال 2008 و 5 برابر رشد نسبت به آنچه مردم در مثلث طلايي جنوب آسيا؛ يعني 15 كيلوگرام در هكتار به دست مي آورند، ميباشد.

تقاضاي جهاني براي مواد مخدر، همچنان ثابت است كه معادل 5000 تن مي باشد و هنوز هم چندين هزار تن از آنچه امسال در افغانستان توليد شده، پايين تر است؛ اما با آنهم قيمت ها به شكل چشمگيري افزايش نداشته، كه گمان مي رود قسمت اعظم ترياك، ذخيره گرديده و در بازار عرضه نشده باشد.

به گفتهء ریيس اجرايي اداره مبارزه با مواد مخدر و جرايم سازمان ملل متحد؛ ذخاير غيرقانوني ترياك، احتمالاً به 10000 تُن مي رسد كه براي پاسخگويي به نياز دو سالهء معتادان جهان به هيروئين و پاسخگويي به سه سال مصرف دوائي مورفين در نسخه هاي صحي است.

عرضهء بيش از اندازه در منشأ توليد در افغانستان و عدم بازاريابي در اروپا، قيمت ها را پائين آورده و فروش عمده در مزارع كوكنار در افغانستان نيز تا يك سوم كاهش داشته است؛ يعني از في كيلوگرام 70 دالر الي في كيلو 48 دالر امريكايي، براي كوكنار تازه  و از في كيلوگرام 90 دالر امريكايي الي في كيلو 64 دالر امريكايي براي انواع خشك آن، تنزل داشته است.

 گفته مي شود كه در افغانستان؛ نرخ ترياك از سال 1999 كه طالبان قدرت را به دست داشتند، تا حال هيچگاه چنين پايين نبوده است.

 بر اساس گفته هاي دفتر مبارزه با جرايم سازمان ملل؛ با اينكه 90 درصد ترياك دنيا از افغانستان بدست مي آيد، كمتر از دو درصد آن درآنجا دوباره ضبط ميشود. در نيمهء اول سال 2009، عمليات هاي نظامي در اين كشور؛ بيش از 450 تن بذر، 50 تن ترياك، 7 تن مورفين، 5/1 تن هيرويين، 19 تن چرس و 27 لابراتوار مواد مخدر را تخريب نموده است. اما به گفته آقاي كوستا؛ با اينكه اين تلاشها فقط بخشي از اقتصاد مواد مخدر افغانستان را محو نموده؛ اما خطر قاچاق مواد مخدر در حال افزايش بوده است.

قاچاق مواد مخدر خواهان مبارزهء جدي

مبارزه عليه مواد مخدر در افغانستان؛ يكي از اولويت هاي دولت و كشورهاي كمك كننده به افغانستان است.

قاچاق مواد مخدر با شبكه هاي وسيع مافيايي، در جهان ريشه دوانيده و از ميان بردن اين شبكه ها، نيازمند مبارزهء جدي و درازمدت است؛ چنانچه رئيس دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرايم سازمان ملل متحد، از مسوولان افغان و جامعهء بين المللي خواست تا دراين مسير، باقي بمانند و ميزان كمك هاي اقتصادي و مبارزه با مواد مخدر را بالا ببرند.

وي افزود: “اگر اجازه دهيم كه اين پيشرفت انكارناپذير، نه تنها در مزارع مواد مخدر دهاقين فقير، بلكه در مزارع كشندهء بمب گذاران انتحاري زير سوال رود، يك خطاي تاريخي خواهد بود. اين يك واقعيت انكارناپذير است كه در همه جهان، افراد بارسوخ و مقامات بلندرتبهء دولتي، در رهبري باندهاي مواد مخدر، دست دارند.”

 

دستگيري قاچاقبران

در جريان سال 1387 در افغانستان، بيش از 650 تن به اتهام قاچاق مواد مخدر دستگير و محاكمه شده اند، كه در اين ميان 30 تن آنان، مقامات و افراد دولتي بودند.

از سال 2003 جامعهء جهاني، برنامهء معيشت بديل را براي دهاقين افغان رويدست گرفت تا از اين طريق، بتواند جايگزين خوبي براي كشت كوكنار فراهم آورد.   

از سوي ديگر؛ مقامات مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله، فعاليت هاي محو كشت كوكنار را در ولايت هلمند و 14 ولايت ديگر كه احتمال كشت خشخاش در آنها مي رود، آغاز كردند كه اطلاع رساني عمومي در سه مرحله “اطلاع رساني به مردم، توزيع تخم اصلاح شدهء گندم و كود كيمياوي و همچنين اقدام عملي براي محو كشت كوكنار”، محور هاي عمدهء اين برنامه را تشكيل مي داد.

در اين برنامه؛ طي 10 روز، بيش از 1100 هكتار زمين از كشت كوكنار در ولايت هلمند پاكسازي شد؛ اما آنچه هويدا است اين است كه تطبيق اينگونه برنامه ها تنها بالاي دهاقين فقير و بي بضاعت صورت مي گيرد، نه بالاي زورمندان.

 سال گذشته وزير مبارزه با مواد مخدر افغانستان؛ گسترش حاكميت دولتي، پايين آمدن قيمت مواد مخدر در سطح جهان، و بلندرفتن قيمت مواد غذايي را از عوامل عمدهء كاهش خشخاش خواند و وعده داد كه “كشت كوكنار، در سال 2009 كاهش قابل ملاحظه اي پيدا خواهد كرد”؛ اما با اين همه هنوز هم افغانستان در صدر كشورهاي توليد كنندهء مواد مخدر در سطح جهان قرار دارد.

كمك بيشتر در بخش زراعت

در راستاي مبارزه با مواد مخدر؛ كمك بزرگ اقتصادي را كشورهاي بريتانيا و امريكا انجام داده؛ اما اخيراً ريچارد هالبروك سفير ايالات متحدهء امريكا اعلام نمود كه كشورش، كمك بيشتري را در توسعهء زراعت افغانستان خواهد نمود؛ زيرا توسعهء زراعت، يكي از گام هاي اساسي در راستاي انكشاف عمومي افغانستان محسوب مي شود.

براساس آمار و ارقامي كه در رابطه به مهارت هاي مردم ارائه مي شود؛ بالغ بر 75 درصد از مردم افغانستان، به رشتهء زراعت اشتغال دارند و زراعت، به عنوان تنها راه عايد مردم محسوب مي شود.

اما سوال اينجاست كه هرگاه كمك اقتصادي بيشتر امريكا، به بخش زراعت معطوف گردد، نيازمندي وزارت مبارزه با مواد مخدر، با كدام پول تامين خواهد شد؟

زلمي افضلي سخنگوي وزارت مبارزه با مواد مخدر دراين رابطه مي گويد: “افغانستان خود داراي قانون اساسي مي باشد و در راستاي مبارزه با مواد مخدر اين وزارت؛ طبق مادهء هفتم قانون اساسي كه “كشت، توليد، پروسس و  قاچاق مواد مخدر و هرگونه مسكرات، غيرقانوني مي باشد”؛ نقض كنندهء قانون اساسي مورد پيگرد و مجازات ارگان هاي عدلي و قضايي قرار خواهد گرفت.”

وي مي افزايد: من با نظر آقاي هالبروك كه به بخش مبارزه با مواد مخدر كمك صورت نخواهد گرفت، مخالف استم؛ زيرا اين بيان پيام خوبي براي مردم ندارد؛ اما آنچه مورد تاييد من است، اين است كه كمك به بخش زراعت، سالها قبل از جانب دولت افغانستان پيشنهاد گرديده بود.

به گفتهء وي: اينكه ايالت متحدهء امريكا در اين مبارزه افغانستان را كمك خواهد كرد، يانه؟ ستراتيژي خود آنان است؛ اما براي كشور ما از همه مهمتر، منابع و منافع مردم است.

وي مي گويد: “اين يك حقيقت روشن است كه كشت خشخاش، تروريزم به وجود مي آورد. قاچاق مواد مخدر و رشد غيرقانوني آن، مي تواند باعث ركود اقتصاد نه تنها در منطقه، بلكه در جهان باشد.”

آقاي افضلي مي افزايد: “ما در راه به ثمر رسيدن اين مبارزه، به كمك جامعهء جهاني نياز داريم و اميدواريم كه در اين راستا ستراتيژي هاي خود را تغيير دهند؛ اما كمك به دهاقين هم، مي تواند چالش بزرگي را حل نمايد.”

 

حل يك مشکل بزرگ  

در چند سال گذشته، محصولات زراعتي بخصوص آن بخش محصولاتي كه در تامين مواد غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد، در سطح جهان با نرخ بسيار بلند خريد و فروش شد.

  بلندرفتن مواد غذايي دركشور، دو نتيجهء مثبت و منفي داشته است؛ از يكسو به دليل نبود قدرت خريد و ضعف اقتصاد در جامعه، برخي از مردم از روي مجبوريت و براي تامين مواد غذايي، دست به فروش فرزندان خود زدند و از سوي ديگر بلندرفتن نرخ مواد غذايي، باعث پيدا شدن علاقه در ميان شماري از زارعين براي كشت گندم و ديگر حبوبات بجاي كوكنار، گرديد و باعث شد تا سطح كشت كوكنار در كشور پايين بيايد.

افغانستان از نظر رشد زراعت، زمينه هاي زيادي دارد؛ اما تا كنون بصورت سنتي به زراعت پرداخته و در راستاي انكشاف آن، از تكنالوژي عصري استفاده نكرده و اين كار، ناشي از عدم دسترسي زارعين افغان به تكنالوژي جديد زراعتي بوده است.  از اين جهت اگر در قسمت رشد زراعت افغانستان، كمك به زارعين و وارد كردن و بكارگيري تكنالوژي عصري، سرمايه گذاري صورت گيرد؛ به يقين ميتوان گفت كه زراعت افغانستان، همپا با زراعت جهان رشد خواهد كرد. افغانستان از نظر توليد ميوه جات نيز از فضاي مناسبي برخوردار مي باشد؛ چنانچه چندي قبل در نمايشگاهي كه در كشور هندوستان داير گرديده بود، محصولات باغي افغانستان، توانست مقام اول را بخود اختصاص دهد. همچنان در گزارشي كه از سوي منابع معتبر بين المللي منتشر گرديده، نشان داده شده است كه زعفران توليد شده در افغانستان نيز از مقام اول در سطح جهان برخوردار مي باشد.

پس با توجه به مرغوبيت محصولات زراعتي و بخصوص باغي و سردرختي افغانستان، اگر به توسعهء زراعت كمك صورت گيرد، زارعين افغانستان خواهند توانست به عايد بيشتري دسترسي پيدا كنند.

مبارزه با دادن قرباني

اين يك واقعيت است كه در راه مبارزه با مواد مخدر، ايالات متحدهء امريكا كمك شاياني نموده و در راستاي دستگيري قاچاقبران مواد مخدر، ادارهء فدرال پوليس مبارزه با مواد مخدر ايالات متحدهء امريكا يا “D E A”، نيروهاي امنيتي افغان را ياري و همكاري رسانيده است؛ چنانچه چندي قبل سه تن از افسران اين اداره، در يك عمليات ضربتي عليه قاچاقچيان مواد مخدر در افغانستان، جان خود را از دست دادند.  

انتونيو ماريا كوستا؛ از شوراي امنيت سازمان ملل درخواست نمود تا موازي (با قطعنامه 1735) مالكين بزرگ مواد مخدر، بايد به محاكمه كشانده شوند و برخلاف قانون بين المللي اعدام نشوند و يا بخاطر مصلحت هاي سياسي، مورد عفو قرار نگيرند. به گفتهء وي؛ سرنوشت مبارزه با مواد مخدر و شورشگري، بطور ناگسستني بهم پيوسته است.

 سطح كشت كوكنار در ولايات

كندهار

رئيس ادارهء مبارزه با مواد مخدر ولايت كندهار “گل محمد شكران” مي گويد: “در سال جاري، كشت كوكنار نسبت به سال گذشته در سطح پايين تر قرار داشت. سال گذشته، 4 ولسوالي صفر اعلان گرديده بود؛ اما امسال امكان دارد ولسوالي هاي بيشتري به صفر برسد. به دليل اينكه امسال به دهاقين كمك در بخش  هاي كود كيمياوي، تخم هاي اصلاح شده و ادويه ضد آفات نباتي صورت گرفته است.”

آقاي شكران مي افزايد: “در حال حاضر، تعداد معتادان در ولايت كندهار، به 30000 تن مي رسند كه زنان و اطفال نيز شامل آن مي باشند. اين تعداد، روز بروز در حال افزايش است و دليل عمدهء افزايش معتادان نيز نبود امكانات صحي خواند شده؛ زيرا در اين ولايت، تنها دو شفاخانه به نامهاي “ودان” و “شفا” وجود دارد؛ اما براي تداوي زنان، فقط يك تيم سيار وجود دارد.”

 به گفته وي؛ در نظر است تا در آينده براي تداوي معتادان زن، يك بخش مشخصي ايجاد گردد.

هلمند

در ولايت هلمند؛ تعداد معتادان به 70000 تن رسيده، كه 14000 تن آنان، زنان هستند و اين تعداد در حال افزايش است؛ اما براي تداوي آنان، فقط دو شفاخانهء “ودان” و “شفا” وجود دارد كه به هيچ صورت جوابگوي نياز مردم نيست.

به گفتهء جان گل خان رئيس مبارزه با مواد مخدر ولايت هلمند؛ در طول  سال جاري، با 40000 دهقان در بخش تخم هاي اصلاح شده، كود كيمياوي و ادويهء ضد آفات نباتي، كمك صورت گرفته است.

به گفتهء وي؛ همانگونه كه درسال گذشته، سطح كشت كوكنار در هلمند پايين آمده بود، امسال نيز 50 درصد سطح كشت كوكنار در اين ولايت پايين خواهد آمد.

وي مي افزايد كه اين تفاوت، در مناطق تحت تسلط دولت خواهد بود؛ اما در مناطقي كه تحت تسلط مخالفين استند، كوكنار به پيمانهء وسيع كشت مي شود.

ننگرهار

“بريالي وياړعبدالزي” مسوول بخش آگاهي عامه رياست مبارزه برضد مواد مخدر ولايت ننگرهار، مي گويد: “تا حال سروي دقيقي در اين مورد صورت نگرفته است تا بتوان ادعا نمود كه كشت كوكنار صورت گرفته است.”

به گفتهء وي؛ در اين ولايت تعداد زيادي از مردم به زراعت اشتغال دارند و در اين بخش با آنان، كمك هايي نيز صورت گرفته است.

 اما به گفتهء عده يي از داكتران؛ تعداد معتادان در اين ولايت، همه روزه در حال افزايش است و دسترسي به امكانات لازم جهت تداوي ندارند. يكتن از داكتران به نام “سمين ستانكزي” كه در شفاخانه عامهء اين ولايت مصروف تداوي معتادان است مي گويد: “تا حال در اين شفاخانه به تعداد 2563 نفر معتاد، ثبت گرديده است كه به تعداد 1055 تن آنان، تحت تداوي قرار گرفته اند.”

تعدادي از دهاقين در ولايت ننگرهار مي گويند: دولت به دهاقين وعده داده بود كه در صورت منع كشت كوكنار در ولسوالي “تنگي”، براي آنان بند آبي اعمار نمايد تا بتوانند زمين هاي زراعتي خود را آبياري نمايند؛ اما بعد از دادن اين وعده، مسوولان مربوطه دو باره به آن ساحه قدم هم نگذاشته اند.

اين دهاقين مي افزايند: “براي كشت و زراعت، دولت با آنان كمكهاي بي موقع و ناچيز مي نمايد؛ به اين مفهوم كه به آساني براي آنان تخمهاي اصلاح شده و كود كيمياوي نمي دهد و اگر هم بدهد، ناچيز و اندك است. به همين خاطر، تعداد زيادي از دهاقين، به كشت كوكنار رو مي آورند.”

 

بلخ

“خليل رحمان” رئيس مبارزه عليه مواد مخدر ولايت بلخ مي گويد: “آخرين ارقام بدست آمده، نشان مي دهد كه حدود يكهزار تن از باشنده گان اين ولايت، به انواع مختلف مواد مخدر معتاد اند. مقامات مسوول مي گويند از مدت سه سال بدينطرف، كشت ترياك در اين ولايت، نزديك به صفر رسيده است. همچنان طي سال گذشته، 86 تن از قاچاقبران مواد مخدر، در اين ولايت دستگير شده اند.

سمنگان

به گفتهء عتيق الله سرپرست مديريت مبارزه با مواد مخدر ولايت سمنگان؛ كشت خشخاش در اين ولايت، از چهار سال بدينسو صفر گرديده است. تعداد معتادان ترياك و هيروئين، 70 تن مي باشند كه در اين اواخر از ايران برگشته اند و استعمال كننده گان چرس،۳۰۰ نفر مي باشند.  به گفتهء وي بديل كشت كوكنار، به دهاقين داده نشده و از ساير كمك هاي صورت گرفته نيز مسوولان در جريان نيستند.

 

جوزجان

در اين ولايت نيز كشت كوكنار از سه سال بدينسو صفر گرديده؛ اما گفته مي شود كه در اين اواخر، در نقاط ناامن جوزجان مانند ولسوالي قوش تپه و درزآب، مردم از سوي طالبان به كشت كوكنار تشويق شده اند و عده اي هم به خاطر استفادهء شخصي، در خانه هاي خود كشت نموده اند. چرس نيز در بعضي جاها به صورت پنهاني كشت مي شود. در اين ولايت نيز بديل كشت كوكنار به دهاقين داده نشده است.

 

سر پل

در ولايت سرپل نيز از دو سال بدينسو، كشت كوكنار صفر گرديده؛ اما چرس به گونهء مخفي براي استفادهء شخصي كشت مي شود. بيش از دو فيصد مردم آن ولايت، معتاد به ترياك و هيروئين استند و احتمال مي رود تعداد معتادان چرس، هزاران تن باشد.

 

نتيجه گيري

نخستين گام در راستاي مبارزه با مواد مخدر، منع كشت كوكنار است تا باشد كه اين بلاي خانمانسوز را از ريشه بخشكاند؛ اما چنانچه در گزارش ها آمده، دولت خود در اين راه با جديت عمل نكرده و وعده هاي داده شده به دهاقين، عملي نگرديده است.

 از سوي ديگر؛ تا زماني كه تطبيق قانون بالاي همه اقشار جامعه يكسان صورت نگيرد و آن عده اشخاص با نفوذ و قدرتمند كه در راس باندهاي مافيايي مواد مخدر قرار دارند، مورد پيگرد قانون قرار نگيرند، دامنهء اين بلا، روزبه روز گسترده تر خواهد شد و در قدم اول، فعالترين نيروي انساني جامعه يعني جوانان را از بين خواهد برد.