بر بنیاد آمار مقامهای محلی حوزه غرب، پوهنتونهای این حوزه به 260 استاد نیاز دارند. این مشکل در حالی در پوهنتونهای این حوزه موجود است که 138 استاد از این پوهنتونها برای ادامه تحصیل در مقاطع ماستری و دوکتورا به خارج از کشور رفتهاند. براساس معلومات این مقامها، پوهنتون هرات به 235 استاد، پوهنتون غور به 10 استاد، پوهنتون بادغیس به 10 استاد و پوهنتون فراه به 5 استاد نیاز دارند. در کنار این، 70 استاد از پوهنتون هرات، 17 استاد از پوهنتون غور، 26 استاد از پوهنتون بادغیس و 25 استاد از پوهنتون فراه برای پیگیری تحصیلات عالی خود در مقاطع ماستری و دوکتورا به بیرون از کشور رفتهاند که این مسأله به نوبه خود سبب شده است تا شمار کدرهای علمی در پوهنتونهای این ولایتها کاهش پیدا کند. پوهنتون هرات در حوزه غرب با ظرفیت پذیرش بیش از 16هزار محصل بیشتر با کمبود استاد مواجه است.
با آنکه تدریس بیش از 18 ساعت درسی در هفته، تدریس توسط استادان قراردادی و تدریس توسط محصلان در مخالفت با قانون تحصیلات عالی قرار دارد؛ اما معلومات کلیدگروپ که براساس مصاحبه با رؤسای پوهنتونهای ولایتهای حوزه غرب به دست آمده است، نشان میدهد که مسوولان پوهنتونهای این حوزه با تقرر استادان قراردادی، توظیف محصلان سال چهارم پوهنتون برای تدریس و همچنان افزایش ساعات درسی استادان موجود، تلاش کردهاند تا خلای کمبود را در پوهنتونهای زیر اداره شان پر کنند. رؤسای پوهنتونهای هرات، فراه، غور و بادغیس میگویند که آنها برای پر کردن این خلا به دلایل چون کمبود کدرهای علمی با مدرک ماستری و طولانی بودن روند استخدام استادان رسمی به این روشها روی آوردهاند. آنها معتقد هستند که مقرری استادان قراردادی و تدریس محصلان از سوی محصلان سال چهارم پوهنتونها بر کیفیت تحصیل در این پوهنتونها تأثیر منفی گذاشته است.
عبدالله فایز، رییس پوهنتون هرات، به کلیدگروپ گفت که در حال حاضر 435 استاد رسمی در 16پوهنځی پوهنتون این ولایت به شمول استادانی که برای ارتقای درجه تحصیل شان به کشورهای خارجی رفتهاند، مصروف تدریس هستند و این نهاد اکادمیک با وجود این استادان به 235 نفر کدر علمی جدید نیاز دارد. رییس پوهنتون هرات تصریح میکند، علاوه بر آنکه 12 تن از استادان این پوهنتون که سه سال قبل برای سپری کردن دوره ماستری به کشورهای اروپایی رفته بودند و پس از ختم دوره تحصیل دوباره برنگشتند، هم اکنون 70 استاد برای سپری کردن دورههای ماستری و دوکتورا به بیرون از کشور رفتهاند، که 21 تن شان از بورسیههای دولتی و متباقی از بورسیههای غیردولتی استفاده کردهاند.
فایز علاوه میکند که در دو سال اخیر با مقرری 52 استاد قراردادی، افزایش ساعتهای درسی استادان رسمی و موظف کردن محصلان سال چهارم برای تدریس، مشکل کمبود استاد در پوهنتون هرات برطرف شده است. به گفته رییس پوهنتون هرات، محصلانی که برای تدریس تعیین شدهاند، از پوهنځیهای مختلف هستند که نمرات شان بیش از 75 فیصد است و قدرت تفهیم دروس را دارند. اما وی تعداد این محصلان را مشخص نمیکند و میگوید که در سمسترهای مختلف شمار محصلانی که تدریس میکنند، متفاوت است.
بادغیس، ولایتی که در چوکات پوهنتون دولتی این ولایت پوهنځیهای اقتصاد، زراعت و تعلیم و تربیه فعالیت دارند، 58 استاد رسمی در آن استخدام شدهاند. شمسالحق شمس، رییس پوهنتون بادغیس، میگوید که از میان تمام استادان این پوهنتون فعلاً تنها 32 استاد مصروف تدریس هستند و 26 استاد دیگر برای گرفتن سند ماستری و دوکتورا به بیرون از کشور رفتهاند. وی همزمان تصریح کرد که 10 بست استادی دیگر در این پوهنتون خالی است. شمس تأکید دارد که به جای این استادان هم اکنون از استعداد محصلانی استفاده میشود که در سال آخر دوره لیسانس شان به سر میبرند و نمرات شان بیش از 75 فیصد است. به گفته وی، این محصلان برای تدریس صنفهای اول و دوم تعیین شدهاند.
شمسالحق شمس میگوید که مشکل کمبود استاد را در پوهنتون بادغیس با مسوولان وزارت تحصیلات عالی شریک کردهاند ولی تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه از سوی این وزارت صورت نگرفته است. به گفته رییس پوهنتون بادغیس، هم اکنون 15 استاد ماستر و یک دوکتور در این پوهنتون مصروف تدریس هستند و تا سه سال آینده تمام استادان این پوهنتون سند ماستری و یا هم دوکتورا خواهند داشت. او گفت که در حال حاضر 1200 محصل در پوهنتون این ولایت مصروف تحصیل هستند.
در ولایت غور در کنار کمبود استاد نبود تعمیر مناسب و مشکلات امنیتی از مشکلاتی است که در برابر استادان و محصلان پوهنتون این ولایت قرار دارد. عطالله فاضل، رییس پوهنتون غور، میگوید که محصلان پوهنتون این ولایت در خانههای کرایی به تحصیل شان ادامه میدهند. وی نبود مکان مناسب تحصیلی، تهدیدات امنیتی و کمبود استادان را از مشکلات اصلی فرا راه فعالیت پوهنتون غور عنوان میکند.
رییس پوهنتون غور بیان میدارد که با وجود این مشکلات 1375 محصل در پوهنځیهای زراعت و تعلیم و تربیه این پوهنتون مصروف تحصیل هستند و تاکنون 40 استاد رسمی برای تدریس این محصلان استخدام شدهاند. به گفته وی، در حال حاضر پوهنتون غور به 10 نفر استاد جدید نیاز دارد. عطاالله فاضل علاوه میکند که با وجود این مشکل، 17 استاد پوهنتون غور برای سپری کردن دورههای ماستری و دوکتورا به بیرون از کشور سفر کردهاند که به جای آنها ساعتهای درسی استادان رسمی افزایش یافته است و همچنان 10 تن از محصلان دیپارتمنت ادبیات انگلیسی برای تدریس محصلان توظیف شدهاند.
رییس پوهنتون غور میگوید که در کنار مشکل کمبود استاد، شماری از استادان و محصلان پوهنتون این ولایت از طریق تلیفون از سوی گروههای مسلح مخالف دولت تهدید به مرگ شدهاند. به گفته وی، پوستههای امنیتی دورتر از ساختمان پوهنتون این ولایت قرار دارد و به همین دلیل در ساحه پوهنتون احساس مصوونیت در نزد هیچ کسی وجود ندارد.
بعد از هرات، ولایت فراه در حوزه غرب بیشترین نفوس را دارد؛ اما در چوکات پوهنتون این ولایت تنها پوهنځیهای زراعت و تعلیم و تربیه فعالیت دارند. رکنالدین مشکانی، رییس پوهنتون فراه، به کلیدگروپ گفت که در این پوهنځیها 55 استاد رسمی گماشته شدهاند که 25 تن آنها ماستر هستند و فعلاً 9 تن دیگر شان برای گرفتن سند ماستری به خارج از کشور رفتهاند. به گفته وی، به دلیل افزایش تعداد محصلان و با تقاعد شدن 3 تن از استادان، این پوهنتون به 5 استاد جدید ضرورت دارد. رییس پوهنتون فراه میگوید که در حال حاضر به جای این استادان، 10 تن از محصلان دیپارتمنت انگلیسی این پوهنتون تدریس میکنند. او کار تدریس را یک فرصت مناسب برای تقویت توانمندی محصلان میداند. رییس پوهنتون فراه همچنان میگوید که در کنار مشکل کمبود استاد، محصلان پوهنتون فراه به دلیل نبود ساختمان تاکنون زیر سقف ساختمان “پی آر تی” به تحصیل شان ادامه میدهند.
با این حال، برخی از نمایندگان فراه در ولسی جرگه تعداد پوهنځیهای پوهنتون این ولایت را با در نظرداشت نفوس این ولایت کم میدانند. گلاحمد اعظمی، نماینده مردم فراه در ولسی جرگه، مدعی است که حکومت جهت ارتقای سطح تحصیل مردم به خصوص ولایتهای دوردست کمتر توجه میکند. وی میگوید که بارها از آدرس شورای ملی برای بهبود کیفیت درسی و افزایش تعداد پوهنځیها و استادان پوهنتون در فراه دادخواهی شده است ولی تاکنون به دلیل سهلانگاری مقامهای وزارت تحصیلات عالی نتیجهای در پی نداشته است.
از جانب دیگر، عارفه پیکار، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی، کمبود استاد در پوهنتونهای حوزه غرب را مشکل جدی نمیداند. خانم پیکار میگوید که براساس قانون، داشتن بیش از 75 فیصد نمره و سند ماستری و یا دوکتورا از جمله شروطی میباشد که جهت استخدام کدرهای علمی در نهادهای اکادمیک در اولویت قرار دارد. وی پروسه استخدام کدرهای علمی را زمانگیر میداند و اطمینان میدهد که به زودی مشکل کمبود استاد در برخی از پوهنتونهای دولتی برطرف خواهد شد.
عارفه پیکار عدم برگشت برخی از استادان را که برای تحصیل در مقاطع ماستری و دوکتورا به کشورهای خارجی رفتهاند، تأیید میکند؛ اما شمار آنها را مشخص نمیکند. وی در گفتگو با کلیدگروپ افزود کدرهای علمی که برای ارتقای درجه تحصیل شان به پوهنتونهای خارجی معرفی میشوند، از سوی دو کارمند دولتی تضمین میشوند و در صورت عدم برگشت شان هزینه تحصیل آنها از نزد افرادی که ضامن شان بودهاند، پس گرفته میشود.
برخی از کدرهای علمی در حوزه غرب کشور به این باور اند که تعدادی از استادان به دلیل کمبود استاد در هر هفته بیش از 27 ساعت تدریس میکنند که این کار خلاف قانون وزارت تحصیلات عالی است. احمدغنی خسروی، رییس پوهنځی ادبیات پوهنتون هرات، میگوید که یک استاد برای 36 ساعت مکلفیت درسی دارد که 18 ساعت آن برای تدریس و 18 ساعت دیگر آن برای همکاری با محصلان اختصاص یافته است. خسروی میافزاید که کمبود استاد در پوهنتونها سبب شده است تا تعدادی از استادان در هر هفته 27 ساعت تدریس کنند که در این حالت فرصتی برای بروزرسانی متون درسی شان باقی نمیماند.
شماری از استادان که از ساعت 8 صبح تا 4 عصر وقت شان را صرف تدریس میکنند، کمبود استاد را یک مشکل بزرگ فرا روی پوهنتون هرات میدانند. آنها میگویند كمبود استاد باعث شده است تا استادان تحت فشار بیشتر كاری قرار گیرند و نتوانند به تحقيق و يا نوشتن آثار خويش برسند و به همین دلیل کیفیت متون درسی نیز پایین است.
محصلان پوهنتون هرات ادعا دارند استادان قراردادی و محصلانی که تدریس میکنند با تكنالوژی جديد آشنايی ندارند و اين کار مشكل محصلان را دو چندان کرده است. این محصلان از کیفیت پایین متون درسی، كهنه بودن سيستم درسی، استفاده از چپترهای سالهای دور و نبود وسايل مجهز برای آموزش نیز شاکی اند.
اما عارفه پیکار، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی، میگوید که برای بهبود کیفیت درسی در پوهنتونها پروسه بازنگری نصاب درسی در حال اجرا است و بعد از این سیستم آموزش آنلاین پوهنتونهای امریکایی به پوهنتونهای ولایتهای مختلف وصل خواهد شد. به گفته وی، در این سیستم، 220 پوهتنون ارتباط دارند که از منابع علمی شان استادان و محصلان برای بالا بردن معلومات علمی و تهیه متون درسی استفاده خواهند کرد. با وجود افزایش علاقمندی مردم به تحصیل، کمبود کدرهای علمی، پايين بودن كيفيت درسی، نبود امكانات و سهولتهای لازم برای استادان و محصلان در پوهنتونهای ولايتها و حتا مركز از مشكلاتی است كه تحصیلات عالی در افغانستان را با مشکل مواجه کرده است.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید