منابع خبری در غرب افغانستان میگویند که برای تأمین امنيت پروژه پایپ لاین گاز “تاپی” که ملیاردها دالر بالای آن سرمایه گذاری شده، با طالبان توافق صورت گرفته است. در گزارش تحقیقی که کلیدگروپ در این زمینه تهیه نموده است، شماری از قومندانان محلی طالبان در ولایات غربی کشور تأیید نموده اند که آنها از هر گونه حمله بالای پروژه پایپ لاین گاز “تاپی” جلوگیری نموده و اطمینان داده اند که امنیت خط لوله گاز “تاپی” را در این حوزه برهم نمیزنند.
موافقتنامه احداث پایپ لاین گاز ترکمنستان به تاريخ 11 دسامبر سال 2010 ميلادى در شهر عشق آباد، پايتخت کشور ترکمنستان، میان مقامات بلندرتبه کشورهای ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند به امضا رسيد و کار سروی آن تا اواخر سال 2014 میلادی خاتمه خواهد یافت. قرار است کار عملی این پروژه از اوایل سال 2015 میلادی آغاز و تا ختم سال 2017 به پایه اکمال برسد و در اوایل سال 2018 میلادی به بهره برداری سپرده شود. طبق توافقنامه، پایپ لاین گاز “تاپی” با عبور از ولایتهای هرات، هلمند و قندهار وارد بلوچستان و ملتان پاکستان میشود و پس از آن به هند امتداد مییابد.
ولسوالیهای غربی که در مسیر این پروژه قرار گرفته از جمله مناطق نسبتاً ناامن کشور به شمار میرود و طالبان مسلح در بخشهایی از این مسیر، فعالیت چشمگیری دارند، مانند ولسوالیهای کشک رباط سنگی هرات و بالابلوک فراه. ولسوالی رباط سنگی هرات با کشور ترکمنستان همسرحد است و این پایپ لاین از طریق همین ولسوالی وارد افغانستان میشود.
جلوگیری از حملات بالای تاپی
در این گزارش، با دو تن از قومندانان محلی طالبان در ولسوالی های کشک رباط سنگی و بالابلوک فراه مصاحبه صورت گرفته است. مولوی دستگیر، یک تن از قومندانان نظامی طالبان در ولسوالی کشک رباط سنگی هرات، می گوید از سوی مقامات دو کشور که در پروژه “تاپی” سهم دارند به آنها وعده کمک مالی شده است. وی از افشای نام این دو کشور خودداری کرد و گفت که سالانه مبلغ هنگفتی از این ناحیه به طالبان داده خواهد شد. او میگوید که طالبان به خاطر جلوگیری از هرگونه حمله بالای این پروژه در غرب افغانستان با مقامات این دو کشور به توافق رسیدهاند.
از طرف دیگر، محمدعوض، یک تن دیگر از قومندانان طالبان در ولسوالی بالابلوک ولایت فراه، میگوید که ایران با آنها همکاری نموده و دستور حمله بالای پروژه های زیربنایی در آن ولسوالی را داده است. او میگوید که تخریب بند “بخشآباد” و حمله بالای پروژه پایپ لاین گاز در ولایت فراه دو هدف عمده ایران است. این قومندان محلی طالبان در ولسوالی بالابلوک فراه میگوید که اخیراً از طریق شورای نظامی طالبان برای آنها دستور داده شده که از هرنوع حمله بالای خط لوله گاز “تاپی” در آینده جلوگیری صورت گیرد. بنا به اظهارات وی، این تصمیم به دنبال پرداخت مبلغی پول از سوی کشورهای قراردادکننده گرفته شده است.
در این گزارش، شخصی که خود را قاری یوسف احمدی، سخنگوی طالبان به رسانه ها معرفی می کند، نیز مصاحبه شده است. آقای احمدی میگوید تا به حال امارت اسلامی طالبان تصمیم نهایی را در این زمینه نگرفته است. او گفته که آنها با نزدیک شدن کار این پروژه بزرگ موقف خود را در قبال پایپ لاین گاز “تاپی” اعلام خواهند کرد.
سخنگوی طالبان در برابر این پرسش که کدام کشورها با شما این توافق را نمودهاند و آیا این توافق روی مسائل مالی صورت گرفته یا خیر، گفت که هنوز زود است در این زمینه معلومات ارائه نماید.
رد توافقات
این در حالی است که وزارت امور داخله کشور این ادعای قومندانان محلی طالبان در حوزه غرب را رد میکند. صدیق صدیقی، سخنگوی وزارت امور داخله کشور، میگوید که نیروهای پولیس ملی توانایی تأمین امنیت این پروژه بزرگ عامالمنفعه را دارند. او تأکید میکند با آغاز کار این پروژه صدها سرباز محافظت عامه در مسیر انتقال پایپ لاین گاز توظیف خواهند شد و امنیت آن را تأمین خواهند کرد. سخنگوی وزارت داخله اطمینان میدهد با توجه به آمادگیها برای تأمین امینت پایپ لاین “تاپی”، طالبان توانایی تهدید این پروژه را نخواهند داشت.
اما تحلیلگران امور در غرب کشور میگویند که توافق با طالبان روی جلوگیری از حملات تخریبی بالای پروژه پایپ لاین گاز “تاپی” میتواند اثرات مثبتی در امنیت این پایپ لاین در آینده داشته باشد. همایون نظری، یک تن از تحلیلگران امور در غرب کشور، میگوید که این توافق امیدواریها را افزایش داده و وضعیت اقتصادی کشور را بهتر خواهد کرد. وی میافزاید که توافق طالبان با کشورهای قراردادکننده این پروژه از یک طرف فرصت طلایی را برای افغانستان ایجاد کرده است و از سوی دیگر، نشاندهنده شکست دیپلوماسی کشورهای همسایه میباشد.
منافع افغانستان
مسولان وزارت خارجه کشور میگویند که طول این پایپ لاین یکهزار و 735 کیلومتر است که 200 کیلومتر آن در داخل خاک ترکمنستان قرار دارد. به گفته آنها، پایپ لاین مذکور از منطقه گازخیز “یولاتین جنوبی” ترکمنستان آغاز میشود و 735 کیلومتر آن از خاک افغانستان میگذرد. سراجالدین سراج، معاون سخنگوی وزارت خارجه کشور، میگوید که بیشترین سرمایهگذاری را در این پروژه بانک انکشاف آسیایی میكند و بانک جهانی بین شش ونیم تا هشت ملیارد دالر بالای این پروژه سرمایهگذاری خواهد کرد. وی میافزاید که افغانستان سالانه 500 ملیون دالر از بابت عبور پایپ لاین گاز ترکمنستان از خاک افغانستان، عاید دارد.
بنا به اظهارات معاون سخنگوی وزارت امور خارجه کشور، پایپ لاین یکهزار و 735 کیلومتری “تاپی” میتواند سالانه یک ملیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را ظرف 30 یا 33 سال به کشورهای افغانستان، پاکستان و هند ترانزیت کند. به گفته سراج، احتمال دارد که کشورهای هند و پاکستان هر کدام 38 ملیون مترمکعب گاز و افغانستان متباقی آن را دریافت کند. مسوولان وزارت امور خارجه اظهار امیدواری میکنند که پایپ لاین “تاپی” در سال 2018 به بهرهبرداری سپرده شود.
اظهارات ضد و نقیض
با اینکه وزارت امور خارجه در مصاحبه با کلید گفت که کار عملی پروژه “تاپی” اوایل سال 2015 آغاز میشود، اما سخنگوی وزارت معادن کشور میگوید که این پروژه از اواسط سال 2016 میلادی آغاز خواهد شد. رفیع صدیقی، سخنگوی وزارت معادن کشور، میگوید تا اکنون زمان ختم این پروژه نیز مشخص نمیباشد. صدیقی میگوید که تمامی کشورهای سهیم در این پروژه (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان) وعده دادهاند که مطابق توافقنامه، پایپ لاین گاز “تاپی” را به بهرهبرداری برسانند.
این در حالی است که قربانقلی بیردی محمدوف، رییسجمهور ترکمنستان، چند روز پیش در مصاحبه با رسانههای خارجی گفت که کار روی پروژه پایپ لاین انتقال گاز طبیعی ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هندوستان (تاپی) در سال 2015 میلادی آغاز میشود. او همچنان گفته که همه قراردادها برای آغاز این پروژه در سال 2014 میلادی تکمیل خواهد شد. اما سخنگوی وزارت معادن کشور دلیل ارائه تأخیر در آغاز کار این پروژه بزرگ عمرانی را مشکلات منطقوی و تخنیکی اعلام کرد. او گفت: “چون این یک پروژه منطقوی است، بناءً چهار کشور سهیم در این پروژه باید با هم همانگ بوده و این هماهنگی نیاز به زمان دارد و مطابق به پلان این کار پیش میرود.”
صدیقی همچنین از تمامی سرمایهگذاران داخلی خواست در قسمت انتقال پایپ لاین گاز “تاپی” از خاک افغانستان با دولت همکاری نمایند.
کشمکشهای سیاسی
در همین حال، آگاهان اقتصادی و سیاسی به این باور هستند که کشمکشهای سیاسی قدرتهای منطقوی، پروژه انتقال پایپ لاین گاز ترکمنستان از افغانستان را تحت تأثیر قرار داده است. آنها میگویند که سود سرشار اقتصادی این پروژه باعث شده است که تهران همواره خواهان عبور این پایپ لاین از خاک ایران باشد. میر محمدیعقوب مشعوف، یک تن از آگاهان امور، میگوید که حضور ایران به عنوان قدرت جدید اقتصادی در منطقه، راههای عملی شدن انتقال گاز ترکمنستان از خاک افغانستان به هندوستان را تنگتر کرده و سبب شده تا اسلامآباد و تهران، وادار به صدور و تقویه فعالیتهای تروریستی در خاک افغانستان شوند.
ولایت فراه در غرب افغانستان نیز که مسیر بعدی این پایپ لاین گاز را بعد از هرات تعیین میکند در حال حاضر یکی از مناطق ناامن در این حوزه محسوب میشود. مقامات محلی در ولایت فراه نیز از دخالت کشورهای ایران و پاکستان در امر جلوگیری از تطبیق این پروژه بزرگ عمرانی خبر میدهند. محمدیونس رسولی، معاون والی فراه، میگوید، تحقیقات ارگانهای کشفی نشان میدهد که ایران سالانه پولهای هنگفتی را به منظور جلوگیری از راهاندازی پروژههای بزرگ در افغانستان که منافع آن کشور را تهدید میکند، به مصرف میرساند. بنا به اظهارات وی، تا حال چندین بار روی این دخالتها با مقامات دولت مرکزی صحبت شده است اما تا اکنون در زمینه جلوگیری از این دخالتها اقدامی صورت نگرفته است. رسولی میگوید که کشورهای ایران و پاکستان هیچگاه نمیخواهند افغانستان از بابت گاز و آب خودکفا شود؛ زیرا منافع این دو کشور از این ناحیه با خطر مواجه خواهد شد.
خواستیم در این زمینه با مسوولان سفارت ایران در کابل مصاحبه نماییم، اما با وصف چندین بار تماس تلیفونی، آنها حاضر به پاسخگویی نشدند. اما تا حال چندین بار قنسولگری ایران در هرات هر گونه دخالت در کار پروژههای زیربنایی در ولایات غربی کشور را رد نموده و میگوید که ایران همواره برای آبادی افغانستان کار کرده است. مقامات ایران همچنان گفتهاند، کسانی هستند که با شایع نمودن همچو قضایا قصد برهم زدن روابط حسنه این دو کشور دوست را دارند.
با این که چندین بار تلاش نمودیم در این زمینه با مسوولان سفارت هند در کابل نیز صحبت نماییم، اما مسوولان بخش تشریفات وزارت امور خارجه کشور گفتند که سفارت هند حاضر به پاسخگویی با شما نشدهاند. از طرف دیگر، یک منبع در قنسولگری هندوستان در هرات که از اظهار اسمش خودداری کرد، گفت سنگاندازیهای ادارات استخباراتی برخی از کشورها در این عرصه، تطبیق کار پروژه “تاپی” با مشکل روبهرو خواهد شد.
محمدرفیق شهیر، رییس شورای متخصصان هرات، نیز با اظهارات این کارمند قنسولگری هندوستان در ولایت هرات موافق است. او میگوید: ” ایران کوشش میکند از طریق خاک خود پایپ لاین گاز را به هند انتقال دهد. کشور هند نیز یک سری مشکلات با پاکستان دارد. این کشور هراس از آن دارد با انتقال این پایپ لاین از طریق خاک پاکستان، یکی سری باجگیریها توسط اسلامآباد صورت بگیرد. پاکستان هم تلاش میکند با استفاده از این پایپ لاین به عنوان یک ابزار فشار بالای هند استفاده کند و به نحوی با این کار پاکستان ضربه بزرگ اقتصادی را به هند وارد نماید.”
به گفته شهیر، با وجود این مشکلات، تطبیق این پروژه بزرگ کار سادهای نخواهد بود.
خواستیم در این زمینه با مسوولان قنسولگری ترکمنستان در هرات نیز صحبت کنیم، اما با وصف تلاشهای زیاد موفق به انجام این کار نگردیدیم.
اما مسوولان وزارت اقتصاد کشور میگویند با آغاز کار پروژه انتقال پایپ لاین گاز “تاپی”، روابط میان کشورهای منطقه به خصوص افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و هند، محکمتر خواهد شد و این کشورها اجازه دخالت به کشورهای دیگر به خصوص کشور ایران را در این عرصه نخواهند داد.
“این پایپ لاین از چند نگاه مفید است، به این معنی که از نگاه اشتغالزایی بسیار تأثیرات مثبت دارد. بررسی که ما کردیم با راهاندازی این پروژه برای 500 هزار نفر در ولایات هرات، فراه، قندهار و هلمند، مسیری که این پایپ لاین عبور میکند، کار پیدا میشود. مفاد دیگر آن، این است که ما میتوانیم از مسیر این پایپ لاین دهها ملیون دالر پول حقالعبور بگیریم. به همین ترتیب، این پروژه در انکشاف منطقوی و بهتر شدن روابط میان کشورهای ذیدخل اثرات بسیار مثبت دارد. هزینه مالی این پروژه بزرگ اقتصادی بیشتر از سوی کشور هند پرداخت میشود، اما بانک جهانی و آسیایی نیز نقش بسیار ارزنده در عرصه تمویل این پروژه دارند. دخالتهای کشور همسایه ایران، یک گپ واضح است. دخالتهای منفی، تنگنظریها بسیار زیاد است و هر قدر ارتباطات میان چند کشور ذیدخل زیاد باشد، این دخالتها نمیتواند مؤثر باشد.”
در جریان نبودن مقامات محلی در غرب کشور
با اینکه تا آغاز کار پروژه “تاپی” کمتر از هفت ماه دیگر باقی مانده است، اما مقامات محلی در ولایات هرات، فراه و هلمند میگویند تا حال کار آن چنانی به منظور تطبیق این پروژه بزرگ در ولایات صورت نگرفته است. سید فضلالله وحیدی، والی هرات، میگوید در این زمینه معلومات ندارد و این موضوع صرف در میان مقامات بلندرتبه کشورهای ترکمنستان، افغانستان، هندوستان و پاکستان مطرح شده است. او تأکید کرد در صورتی که کار این پروژه بزرگ در هرات آغاز شود از هر نوع دخالت جلوگیری کرده و تدابیر خاصی را جهت تطبیق کار پروژه تاپی اتخاذ خواهد نمود.
همچنان محمدیونس رسولی، معاون والی فراه، میگوید تا حال هیچ صحبتی در این زمینه با آنان نشده است. رسولی میگوید با وجود مشکلات امنیتی و دخالت کشورهای ایران و پاکستان محال است کار این پروژه آغاز و به پایه اکمال برسد.
به همین ترتیب، پولیس هرات میگوید به منظور تأمین امنیت پروژه “تاپی” تا اکنون وزارت داخله کدام هدایتی برایشان نداده است. عبدالروف احمدی، سخنگوی پولیس هرات، میگوید با این وجود سربازان پولیس توانایی تأمین امنیت انتقال پایپ لاین گاز “تاپی” را دارد و به هیچ فرد و یا گروهی اجازه دخالت و یا تهدید نخواهد داد. وی میافزاید، پولیس هرات از لحاظ کمیت و امکانات مجهز بوده و در این عرصه هیچ مشکلی ندارد.
مقامات ولایت هلمند نیز میگویند تا اکنون هیچ نوع کاری در راستای تطبیق این پروژه در هلمند نشده است. قرار است پایپ لاین گاز “تاپی” از طریق فراه به ولایت هلمند کشیده شود و از طریق مناطق مرزی هلمند مانند ولسوالیهای خانشین و دیشو به ولایت قندهار امتداد یابد. محمدالله زواک، سخنگوی والی هلمند، در مصاحبه با کلید گفت با اینکه تا حال کدام اقدامی به منظور تطبیق این پروژه در آن ولایت صورت نگرفته است اما ارگانهای امنیتی در ولایت هلمند قادر به تأمین امنیت پروژه “تاپی” خواهند بود. وی افزود با اینکه مخالفین تلاش میکنند کار این گونه پروژهها را مختل بسازند اما نیروهای امنیتی به گروه های مخالف دولت اجازه تهدید بالای این پروژه را نخواهند داد.
توقع مردم از دولت
با درنظرداشت تمامی مشکلات موجود، این مردم هستند که به دلیل نبود گاز مشکلات زیادی را در فصل زمستان متقبل میشوند. باشندگان ولایتهای هرات، فراه و قندهار که قرار است این پایپ لاین از مسیر این ولایات عبور کند از رییس جمهور آینده کشور تقاضا میکنند که باید کار این پروژه بزرگ را در اولویت کاری خود قرار داده تا مشکلات کمبود گاز آنان مرفوع شود. آنان هشدار میدهند در صورتی که به این مشکل رسیدگی نشود آنان دست به کارهای خلاف قانون خواهند زد” :ما از رییس جمهور جدید این توقع را داریم تا کوشش نماید کار این پایپ لاین گاز هر چه زوتر آغاز شود تا مشکلات کمبود گاز ما هر چه زودتر حل گردد. ما مردم باید چه کار کنیم، دولت هیچ توجهی در این عرصه ندارد. در حال حاضر، نبود گاز به یک مشکل بزرگ در کشور مبدل شده است، ما مردم دربهدر و خاک به سر هستیم. توقع ما از دولت این است که زمینه انتقال این پایپ لاین را هر چه زودتر فراهم کند تا مشکلات ما حل گردد. اگر دولت ما این مشکل را حل نکند ما دست به کارهای خلاف قانون خواهیم زد، تظاهرات خواهیم نمود، سرکها را مسدود خواهیم کرد. فعلاً نه برقی وجود دارد، نه گازی و نه هم چوبی. دولت باید یک تصمیم جدی در این عرصه بگیرد تا این مشکل حل گردد، همین رسانه ها باید صدای مردم را به گوش مسوولین برسانند، چون مسوولین اصلاً به فکر این مشکلات نیستند.”
رشد و توسعه اقتصادی
“تاپی” به دلیل خلق ملیونها دالر عاید و فراهم کردن زمینه استخدام برای هزاران نفر در کشور، نقش مؤثری در رشد و توسعه اقتصادی افغانستان بازی خواهد کرد. افزایش عاید ملی و کاهش کسر بودجه دولت از یک طرف و تشویق تقاضای داخلی به دلیل خلق درآمد از طرف دیگر، عواملی میباشد که میتواند به رشد اقتصادی در کشور ممد واقع شود. هرچند هنوز در مورد حق ترانزیت افغانستان، جزئیات بیشتر منتشر نشده است، اما افغانستان سالانه صدها ملیون دالر حق ترانزیت از این پروژه دریافت میکند.
افغانستان به صورت نگرانکننده ای وابسته به کمکهای خارجی میباشد، که اجرایی شدن پروژه “تاپی” گامی مهم در راستای خوداتکایی اقتصادی کشور و کاهش وابستگی مالی به کشورهای غربی به حساب می آید. بنابراین، افزایش عاید ملی، افزایش استخدام، تقویت خوداتکایی اقتصادی و کاهش کسر بودجه دولت از جمله فایده هایی است که توسط تطبیق پروژه “تاپی” برای افغانستان امکان پذیر میگردد و در نهایت فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور را تقویت میکند.
از سوی دیگر، هرچند هدف اصلی این پروژه انتقال گاز به هند و پاکستان میباشد، اما افغانستان نیز میتواند گاز مورد ضرورت خود را از طریق این پایپ لاین به دست آورد. در کنار استفاده از گاز این پایپ لاین، افغانستان میتواند با استخراج منابع بزرگ گاز در کشور، مازاد گاز تولید شده داخلی را از طریق این پایپ لاین به بیرون از کشور انتقال دهد. این یک فرصت طلایی برای افغانستان میباشد که بتواند با استفاده از این پایپ لاین، گاز خود را به مارکیتهای پاکستان و هند صادر کند.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
