هفت سال پیش، انستیتیوت فیروزکوه، ساختمان‌های ویران‌شده مرادخانی را دوباره با چوب و گل بازسازی کرد. امروز پرورش یافتگان و تربیت‌یافته‌های این بنیاد فرهنگی، نفیس‌ترین و زیباترین تولیدات هنری کلاسیک افغانستان را خلق نموده و به بازار عرضه می‌کنند.
صدای قلم نی سکوت یکی از اتاق‌های قدیمی‌ترین ساختمان‌ها را در قلب کابل می‌شکند. در این‌جا دختران و پسران جوان با بسیار دقت، زیباترین تابلوهای خطاطی و میناتوری را نه با کمپیوتر بلکه با قلم نی و رنگ، خلق می‌کنند.
در عصر کمپیوتر که خطاطی و میناتوری بازارش را از دست داده است و خریداری ندارد، این جوانان می‌کوشند این هنر را دوباره زنده کنند و آن را برای مردم معرفی نمایند. صغرا دختری که در انستیتیوت فیروزکوه خطاطی و میناتوری می‌آموزد، می‌گوید: “هنر بسیار پیش پا افتاده شده، ما می‌خواهیم تلاش کنیم و خدمتی کنیم برای هنر، تا برای هنر ارزش قایل شویم. جامعه‌ای که هنر ندارد یک جامعه مرده است.”
به نقل از رادیو دویچه وله، انستیتیوت فیروزکوه در سال 2006 میلادی فعالیتش را در خانه‌های قدیمی مرادخانی کابل آغاز کرد. مرادخانی قدیمی‌ترین محل شهر کابل است که قدامت آن به قرن 18 میلادی برمی‌گردد. هدف اصلی این انستیتیوت، احیای دوباره هنرهایی است که در نتیجه سه دهه جنگ، در حال فراموشی است. دانش‌آموزان فیروزکوه در کنار سایر مضامین، یکی از حرفه‌های دیگر را نیز می‌آموزند. جوانانی که مصروف کندن‌کاری هستند، از یک هفته تا یک ماه، زحمت می‌کشند تا یک تابلو یا یک قاب عکس را بسازند. این جوانان نقش‌های ظریفی را در روی چوب می‌آفرینند و وسایلی می‌سازند که بسیار متفاوت از محصولات بازار است. سید جان، یکی از استادان کندن‌کاری در انستیتیوت فیروزکوه که عمرش را در کندن‌کاری گذرانده و باشنده ولایت نورستان است، می‌گوید: “این حرفه در حال فراموشی است. سابق در نورستان، کندن‌کاری زیاد بود، اما حالا کاسبان و حرفه‌ای‌ها در آن‌جا نمانده، همه مهاجر شده اند.”
کندن‌کاری‌های روی چوب در افغانستان خریداران اندکی دارد. تولیدات فیروزکوه بیش‌تر در نمایشگاه‌ها عرضه می‌شود و در کشورهای اروپایی مشتریان زیادی دارد.
زرگری به سبک کلاسیک
بخش زیورات فیروزکوه لوازم آرایشی سنتی افغانی را می‌سازد. این زیورات به سبک‌های هراتی، جنوبی، ترکمنی و هزارگی ساخته می‌شوند. حاجی محمد اسلم، استاد بخش زیورات، می‌گوید: ” محصولات زرگری فیروزکوه که با دست ساخته می‌شوند، در خارج از افغانستان، خریداران زیادی دارد. از آن‌جایی كه در اثر جنگ‌ها این هنر از بین رفته بود، خوش‌بختانه با ایجاد انستیتیوت فیروزکوه ما خواستیم که هنرهای سنتی خود را دوباره زنده کنیم.”
ستوری ستانکزی، شاگرد در بخش زرگری، می‌گوید كه علاقه‌مند ساختن زیورات به مد و سبك ترکمنی است و دست‌ساخت‌های او بازار خوبی در کشورهای اروپایی دارد. او می‌گوید: “می‌خواهم یک زرگر هنرمند و یک زرگر واقعی باشم؛ خانمی که بتواند به دنیا نشان دهد که ما هم در زرگری هنر و سبک خود را داریم.”
تولیدات نجاری و زرگری چینی که با قیمت ارزان در کابل و سراسر افغانستان وارد می‌شود، مشکل بزرگی برای محصولات فیروزکوه است. چنان‌كه مشاهده می‌شود، امروزه اكثریت بازارهای كشور در بخش زیورات، نجاری، هنرهای دستی و غیره با كالاهای صنعتی كشور چین اشغال شده و بهای ارزان آن، تولیدات داخلی را با مشکل روبه‌رو كرده است. با این حال، شاگردان این انستیتیوت توانسته اند پس از فراغت صاحب کار و حرفه شوند و هر كدام در بخش‌های مورد علاقه شان اشتغال ایجاد نمایند. ادامه كار این انستیتیوت می‌تواند ضمن احیای هنرهای سنتی كشور در بخش‌های گوناگون، تربیت‌یافته‌های زیادی را به جامعه تقدیم و برای بسیاری‌ها شغل آبرومندانه ایجاد كند.
افغانستان، روزگاری در هنر كندن‌كاری، مجسمه‌سازی، پیكرتراشی، رسامی، خطاطی و حتی موسیقی، نسبت به بسیاری از كشورها پیش‌قدم بود. اما در سال‌های جنگ و گریز، تمامی بنیادهای آموزشی كشور در بخش خطاطی، رسامی، نجاری، زرگری و غیره نابود شد. اكنون كه چند سالی است در افغانستان امنیت نسبی برقرار می‌باشد، تلاش‌ها برای احیای هنرهای دستی و هنرهای سنتی از سر گرفته شده است. در كنار انستیتیوت فیروزكوه، ده‌ها بنیاد و نهاد آموزشی دیگر، در بخش‌های مختلف فعال شده و امید می‌رود كه ظرف سال‌های آینده، همه هنرها، صنایع و شغل و فن در كشور احیا شود.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
