ads

مذاکرات صلح؛ تلاش‎های یک‎ساله و چشم‎انداز آینده

روزهای آخر سال 1396 خورشیدی در حالی سپری شد که صحنه‎ سیاسی افغانستان شاهد همزمان تلاش‎های آشتی‎جویانه و تنش‎های جنگجویانه بود.

نویسنده: asir
5 حمل 1397
مذاکرات صلح؛ تلاش‎های یک‎ساله و چشم‎انداز آینده

روزهای آخر سال 1396 خورشیدی در حالی سپری شد که صحنه‎ سیاسی افغانستان شاهد همزمان تلاش‎های آشتی‎جویانه و تنش‎های جنگجویانه بود. شاید آخرین رخدادهای جنگ و صلح را با اظهارات جیمز متیس، وزیر دفاع ایالات متحده امریکا، در کابل بتوان مثال زد که از امیدواری‎های تمایل گروه طالبان به مذاکره سخن گفت. وی در آغاز ورود به مرکز نظامی این کشور در بگرام تصریح کرد که امریکا نشانه‌هایی مبنی بر تمایل اعضای طالبان برای برگزاری مذاکرات صلح بعد از ۱۶سال جنگ و درگیری دریافت کرده است. وی پیروزی در افغانستان را حاصل آشتی سیاسی میان طالبان و دولت و توانمندی نظامیان افغان در حفظ امنیت کشور دانست و گفت: “افغانستان در این مرحله دیگر پناهگاهی برای انجام حملات بین‌المللی نظیر سوء استفاده القاعده از این کشور به عنوان سکوی پرتابی برای حملات 11سپتمبر نخواهد شد.”

امیدواری به صلح و ادامه‎ جنگ

رییس جمهور غنی در دیدار با جیمز متیس استراتیژی جدید ایالات متحده امریکا را دارای دستاوردی خواند و گفت که مردم افغانستان 40 سال است که منتظر آن هستند. غنی که در طول یک‎سال اخیر از دوران ریاست جمهوری‎اش جدی‎ترین تلاش‎ها را برای یکسره کردن مسأله صلح و جنگ انجام داده است، پس از دومین نشست “پروسه کابل” اما صریح‎تر از همیشه سخن گفت. وی که در نشست پروسه کابل، آمادگی حکومت برای مذاکرات بدون پیش‎شرط طالبان را اعلام کرد، شاهد پاسخ منفی از جانب مخالفان مسلح بود و جانب اسلام‎آباد نیز که یک بخش مهم قضیه است، در واکنش به این موضوع، اقدام قاطعی انجام نداد. به عقیده‌ نوید الهام، کارشناس مسایل نظامی، همین مسأله باعث شد تا رییس جمهور غنی در نشست افتتاح شورای ملی بگوید: “ما به دنبال صلح هستیم، ولی واقعیت افغانستان جنگ است و این جنگ با تلاش‌های سرکوبگرانه ادامه خواهد یافت.”

وضعیت میدان جنگ در کشور نیز چندان تغییری نکرده و تهاجم گروه طالبان در ولایت فراه، آخرین روزهای سال 1396 را با رقم سنگین تلفات سربازان و جان سپردن تعدادی از نیروهای کماندو، بر مردم تلخ کرد و انتقاد شدید اعضای شورای ملی را نیز در پی داشت. این وضعیت در حالی جریان داشت که “روند صلح، همکاری در عرصه امنیت و تعاملات منطقه‌ای” با تلاش‌های دولت ازبکستان در تاشکند، پایتخت این کشور، در دستور کار قرار گرفت. این نشست که قرار است با حضور سرمنشی سازمان ملل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور بین‎المللی و سیاست امنیتی، وزرای خارجه چین، روسیه، امریکا، انگلیس، آلمان، ایران، ایتالیا، فرانسه، ترکیه، هند، پاکستان، قزاقستان، قرغزستان، ترکمنستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برگزار شود، امید به گشودن قفل صلح افغانستان را بیشتر از پیش کلید زد. هرچند وزارت خارجه کشور از عدم حضور طالبان در این نشست سخن گفته و این گروه نیز سکوت اختیار کرده است، ولی ازبکستان حضور این گروه را در نشست تاشکند رد نکرده است.

اجماع جهانی برای صلح

موضع رسمی ارگ ریاست جمهوری این است که اجماع ملی و جهانی برای صلح، بزرگ‌ترین دستاورد دولت است که در جریان اجلاس‌های مرتبط با این موضوع در سال 1396 به دست آمده است. این مسأله اما پس از آن برجسته به نظر رسید که استراتیژی جدید کاخ سفید در قبال افغانستان و آسیای جنوبی اعلام شد؛ استراتیژی که در آن پاکستان بیشتر از پیش تحت فشار قرار گرفت و تمرکز اصلی آن، حذف گروه طالبان از عرصه‎ نبرد افغانستان و حضور این گروه در صحنه‎ سیاست به صورت مسالمت‎آمیز بود.

افزون براین مسأله و برگزاری نشست‌هایی چون پروسه‌ کابل، گفتگوها و مذاکرات دیگر پیرامون این موضوع و تحولات دیگر مرتبط با مذاکرات صلح، گفتگوهای چندجانبه و تلاش‌های جهانی بر محور این موضوع نیز تأثیرگذار بوده است. در ماه میزان همین سال، ششمین دور گفتگوهای چهارجانبه افغانستان، پاکستان، چین و ایالات متحده امریکا در مسقط، پایتخت عمان، پس از توقف پنج ماهه برگزار گردید. از سر گیری این گفتگوها به پیشنهاد پاکستان در پی اعلام استراتیژی امریکا در منطقه و حملات بی‎سابقه آن کشور بر پاکستان به خاطر حمایتش از گروه های تروریستی صورت گرفت.

از سوی دیگر، وزرای خارجه اتحادیه اروپا نیز در 24 میزان در لوکزامبورک استراتیژی جدید این سازمان در قبال افغانستان را اعلام و بر حمایت شان از برقراری امنیت و صلح در افغانستان تأکید کردند. این اتحادیه پنج اصل اساسی را در استراتیژی جدید خود در مودر افغانستان گنجانده است که شامل “صلح، ثبات و امنیت منطقه‌ای”، “دموکراسی، حاکمیت قانون و حقوق بشر”، “مهاجرت”، “توسعه اقتصادی” و “توانمندسازی زنان” می‎شود. اتحادیه اروپا در ماه اسد همین سال که هنوز استراتیژی جدید امریکا درباره افغانستان نهایی نشده بود، نیز این پنج اصل اساسی را مورد تأکید قرار داده بود. اعضای اتحادیه اروپا بر خلاف اعضای “گروه تماس شانگهای” و “نشست چهارجانبه” در تماس نزدیک و مستقیم با طالبان قرار ندارد؛ از این رو اعمال نفوذ اروپا بر طالبان  مورد انتظار نیست اما حمایت شان از دولت افغانستان و روند صلح اهمیت دارد. اما از جانب دیگر، اعضای این اتحادیه توانایی اعمال فشار بر پاکستان را در چهارچوب استراتیژی تازه امریکا دارا هستند.

دولت پاکستان برای کاهش فشارهای بین‎المللی و مخصوصاً تهدیدات ایالات متحده امریکا، قمرجاوید باجوه، لوی درستیز این کشور را در نهم میزان به کابل فرستاد و یک خانواده کانادایی را نیز از چنگ طالبان آزاد کرد. این کشور تلاش‌هایی را نیز انجام داد تا نشان دهد در مبارزه با تروریزم جدی است.

موضع مبهم پاکستان و سیاست جدید روسیه

هرچند دولت افغانستان و شورای عالی صلح نسبت به این تلاش‌ها خوشبین هستند، ولی محمدقاسم عرفانی، استاد پوهنتون غرجستان، معتقد است که “پاکستان با اقدامات بیشتر تکتیکی در صدد مدیریت وضعیت است و الزماً تغییر کلی در سیاست این کشور در قبال افغانستان هنوز مشاهده نمی شود.”

همزمان با این موضع‌گیری اسلام‎آباد، مسکو نیز در روند مذاکرات صلح مشکلات جدیدی را ایجاد کرد. تلاش‌ها و پیشنهادات روسیه برای صلح افغانستان از جانب واشنگتن و کابل نادیده گرفته شد و مسکو نیز همسویی بیشتری با اسلام‎آباد نشان داد. چین نیز که شریک اقتصادی جدی در طرح بزرگ توسعه‌ای “یک جاده یک کمربند” است، به عنوان متحد دیگر پاکستان قدعلم نمود و این مسأله عملاً فضای تنش‎آمیز سیاسی جدیدی را در عرصه صلح افغانستان رقم زد. ابتکار عمل روس ها در همسویی با پاکستان برای نقش‎آفرینی در روند صلح افغانستان، در حالی صورت  گرفت که بر اساس گزارش‌ها، روسیه و برخی متحدان منطقه‌ای آن به گروه طالبان کمک می‎کند و این کشور از طریق فروش تیل به طالبان مساعدت مالی هنگفتی می‌نماید.

به عقیده‌ عرفانی، “هرچند دولت افغانستان این گزارش را تأیید نکرده است، اما رقابت روسیه در سطح کلان با ایالات متحده امریکا این گمانه را مطرح می کند که گویا جنگ سرد دیگری همانند دوران اشغال افغانستان توسط شوروی سابق (1979-1989) در میدان افغانستان جریان دارد.” بنابراین با توجه به اینکه شانگهای به لحاظ اقتصادی و امنیتی در تقابل با ناتو و اتحادیه اروپایی قرار دارد، نشانه‎های روشنی از همکاری آن‎ها در فضای افغانستان دیده نمی‎شود. هرچند روس ‎ها از گسترش تروریزم و افراط‎گرایی به آسیای میانه نگران اند، ولی واکنش منفی آن‎ها به استراتیژی امریکا در افغانستان حکایت از آن دارد که موفقیت امریکا در افغانستان مورد قبول روسیه نخواهد بود.

چشم‎انداز آینده‌ صلح

با وجود تلاش‌های انجام شده برای صلح، شواهد حاکی از آن است که دست‎کم این کیمیای کمیاب مردم افغانستان در کوتاه‎مدت قابل دسترس نخواهد بود؛ زیرا شواهد عینی و تحلیل آگاهان بیانگر واقعیت‌های مخالف با تحقق صلح در کوتاه‎مدت است. این نظری است که محمدقاسم عرفانی به آن تأکید کرده و باورمند است که “پیشرفت روند گفتگوها و پخته شدن میوه صلح نیازمند تغییرات جدی و بنیادین در میدان نبرد است. به رغم اینکه سربازان جدید امریکا وارد افغانستان شده، بخشی از تجهیزات تازه نظامی مثل طیاره های بلک‎هاک، ارسال گردیده و حمایت های نظامی از اردوی افغانستان صورت گرفته است، هنوز طالبان در میادین نبرد شکست سنگین را متحمل نشده و در گستره قلمرو آن‎ها  نه تنها تغییرات زیادی صورت نگرفته است که این گروه موضع تهاجمی‎اش را در چندین ولایت نیز حفظ کرده است.” از جانب دیگر، هنوز ایالات متحده امریکا به پاکستان زمان داده و فشارهای مالی و اقدامات نظامی از قبیل حملات سازماندهی شده در داخل قلمرو این کشور، بمباران مواضع گروه‌های تندرو با طیاره های بی‎پیلوت و دیگر گزینه های اعمال فشار تطبیق نشده است. بنابر این در میدان نبرد شاهد تغییرات جدی که طالبان را در موضع ضعف قرار داده باشد نیستیم و پاکستان نیز گام عملی در راستای همکاری با دولت افغانستان برنداشته است. اسلام‎آباد می‎توانست طالبان را در اجلاس مسقط حاضر کند و یا آن دسته از رهبران این گروه را که در بند دارد، به افغانستان تحویل دهد، اما این کارها را نکرده است. به این ترتیب و با وجود اینکه تحرکات اخیر در سطح جهانی و منطقه ای در راستای ثبات و امنیت منطقه ای قرار دارد، اما کیمیای صلح در افغانستان تاکنون به گونه‌ای نیست که بتوان در کوتاه‎مدت به آن دست یافت. بنابراین، علی‎رغم خوشبینی دولت و نهادهای مرتبط با صلح در کشور و برخلاف سیاست کشورهای منطقه و جهان در مشارکت به نابودی تروریزم، این پدیده‎ پلید به عنوان ابزاری توسط آن‎ها استفاده می‌شود و افغانستان میدان رقابت این قدرت‌ها است. در چنین وضعیتی، دست یافتن به صلح در کوتاه‎مدت میسر و ممکن نخواهد شد.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA