ایالت راجستان هند به خاطر داشتن دشت های وسیع و ریگزاهای طوفانی شهرت دارد.
اما شتر حیوان ویژه و مخصوص این دشت های وسیع می باشد که در این اواخر تعداد آنها رو به کاهش نهاده است و اگر وضعیت تغییر نکند، به مرور زمان موجودیت آنها در خطر قرار می گیرد. در یک نمایش عنعنه‌ای شترها، دو شتری نظرم را جلب می کند که با زین های نارنجی، بینی های میخ کوبی و پای های مزین با زنگ های کوچک، در یک حرکت منظم به دول های مالک خویش یعنی خانم “کنجو” ضربه ریتمیک می زنند.
خانم کنجو، دهقان 35 ساله‌ای است که در همراهی با شترهایش به رقص و پایکوبی می پردازد، می گوید: “من برای این شترها حیثیت رهنما را دارم. اینها را دوست دارم، احترام می کنم و خلاصه زندگی من مدیون اینها است. چون بدون آنها ادامه حیات برایم ناممکن خواهد بود.”
خانم کنجو مانند اکثریت باشندگان ایالت راجستان، آهنگی را در توصیف شترها (به شیوه که هندوها در توصیف و عبادت گاوها می خوانند)، زمزمه می‌کند. اکثر کسانی که شترهای خویش را به اینجا می آورند، از جمعیت “رایکاها” می باشند. رایکاها، کسانی اند که وظیفه‌ی شان خدمت و تربیت شترها می باشد و بس؛ زیرا آنان عقیده دارند که “ویشنو” یکی از معبودها، آنها را بخاطر نگهداری و حفاظت شترها آفریده است.
از همین سبب حتی شتر را تا سرحد قدسیت احترام می‌کنند و به نام “بگهوان پرابوجی” نیز می پرستند.
80 درصد شترهای هند در ایالت راجستان زیست دارند. شتر در زمینه های هنر و فرهنگ منطقه نیز خیلی مهم بوده و صدها داستان فولکلور، قصه و اشعار در وصف آنها سروده شده است.
در نمایشگاه‌های زراعتی نیز دهقانان شترهای خویش را با افسارهای رنگارنگ به میدان می آورند.
آقای “جگدیش رایباری” 56 ساله که از ایام طفولیت سر و کارش با شتر ها بوده است، به نمایندگی از باشندگان این مناطق، مراتب نگرانی خویش را از کمرنگ شدن نگهداری شترها چنین بیان کرد:”در گذشته فامیل ما دارای 150 شتر بود ولی حالا ما چند راس شتر بیشتر نداریم. نگهداری و پرورش شتر دیگر جایگاه سابق را ندارد. جوانان ما در فکر پیدا کردن وظایف و مصروفیت های دیگری برآمده اند که عایدات بیشتر داشته باشد؛ زیرا فکر می‌کنند با نگهداری شترها به پول و دارایی بیشتر دسترسی پیدا نخواهند کرد.”
جگدیش می افزاید: “زمین‌هایی که در گذشته چراگاه های شترها بود، امروزه کم کم در آب فرو می روند و یا هم به مقاصد دیگر مورد استفاده قرار میگیرند؛ از همین سبب تعداد شترها نیز کم شده است.”
قطع جنگلات، وسعت یافتن مناطق شهری، تغییرات اقلیمی و از همه مهمتر ابتلا به امراض گوناگون و بلند بودن آمار مرگ و میر هم سبب کاهش تعداد شترها شده است. زمانی شترها جز لاینفک زندگی مناطق کوهستانی و جنگلات بود که بیشتر به مقصد بارکشی و ترانسپورتیشن مورد استفاده قرار می گرفتند. اما امروزه تراکتورها، موترها و تِرک‌ها جای آنها را گرفته است.
تا سال های 1990 میلادی، در راجستان یک میلیون شتر وجود داشت، اما طبق تخمین های فعلی، این تعداد به دو صد هزار شتر کاهش یافته است.
داکتر نریندر سینگ مسوول نگهداری شترها می گوید:”به نظر من جزای یک سال زندان که برای کشتن یک شتر تعیین شده است، باید به 5 سال افزایش یابد تا مردم از ترس دست به این کار نزنند.”
به امید اینکه شمار شترها بیشتر از این کاهش نیابد، حکومت محلی راجستان، شکار و صدور تولیدات شتر به شمول گوشت و شیر آنرا غیر قانونی اعلام کرده است؛ یعنی اینکه شترها نیز مقام و حیثیت گاو را دارند. اما مالکان شتر نسبت به انفاذ و موثریت این حکم چندان مطمئین نبوده، می افزایند که هنوز هم با گذشت هر روز از تعداد شترها کاسته می شود.
هانوانت سینگ راتهور، مدیر بخش مالداری که از 25 سال بدینسو کمپاین تبلیغاتی را برای حراست و نگهبانی از شترها به راه انداخته است می گوید: “ما از حکومت محلی راجستان خواهش می کنیم اجازه صادرات شتر را به مردم بدهد، در غیر آن کسی برای نگهداری و تربیه ی آن تلاش نخواهد کرد و در نتیجه شمار آنها کاملا کاهش خواهد یافت. چون مالکان شتر از لحاظ اقتصادی ورشکست می شوند، مجبور می شوند یا دنبال کسب و کار دیگر بروند یا زندگی در شهرها را ترجیح دهند.”
او با توجه به مشکلات موجود، طرح های جدیدی نیز پیشنهاد کرده و افزود:” از اینکه شیر شتر خاصیت درمانی دارد، مردم به آن خیلی ارزش می دهند. بنابرآن فکر می کنم، اگر صدور شتر و تولیدات آن مجاز گردد، سبب رونق شرایط اقتصادی مالکین شده و در نهایت به شوق و علاقه به حفظ و نگهداری آن می پردازند.”
دوباره به میدان نمایش بر می‌گردیم و صدای جوش خوردن چای مخلوط با شیر شتر را در سماوارها می شنویم. خانم سیتا دیوی که معجونی از شیر شتر و چای را برای علاقمندان پییشکش می نماید، می گوید: “شیر شتر برای تداوی و بهبود امراض زیاد مانند نفس تنگی، توبرکلوز، شکر و تنظیم قند خون مورد استفاده قرار می گیرد.”
به راستی هم شیر شتر برای بهبود صحت، مثبت ثابت شده و در بازارهای بین المللی قیمت خوبی دارد. داکتر نریندر سینگ با مفید خواندن شیر شتر و تاکید بر ادامه ی حفظ و تربیت این حیوان، می افزاید: “شیر شتر بخاطر داشتن طمع خوش و شیرین در میان مردم و خصوصا جوانان علاقمندان زیاد دارد. به همین ترتیب، از پشم آن نیز وسایل کارآمد خانه به شمول فرش باب، کمپل وغیره ساخته می شود و در بازارها به فروش می رسد.”
خلاصه مطلب اینکه، با فروش شتر و تولیدات آن شرایط اقتصادی مردم و جوانان “رایکا” رونق یافته و علاقه برای نگهداری و تربیه شترها بیشتر شده است؛ اما باز هم مشکلات و چالش های موجود، از جمله تغییرات اقلیمی و نابودی جنگلات بر جای خویش باقی خواهند ماند.
جسویندر سیهگال – صدای آسیا – جیپو، هند
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
