برای اولین بار است که به ولایت دورافتاده دایکندی برای دیدن و تهیه گزارش از وضعیت زندگی مردم به این ولایت سفر میکنم. صبح روز پنجشنبه، ساعت شش، با دو خبرنگار از شهرباستان بامیان، سوار موتر سراچه شدیم و به طرف ولایت دایکندی حرکت کردیم. در مسیر راه، از راننده سوال نمودم تا چند ساعت دیگر به ولایت دایکندی خواهیم رسید؟ راننده گفت: “اگر در مسیر راه موترم خراب نشود، انشاءالله امشب به نیلی، مرکز دایکندی، میرسیم.”
پس از چهار ساعت سفر به ولسوالی پنجاب بامیان رسیدیم و در این ولسوالی خانه راننده ما “خلیفه خادم” موقعیت داشت. وی موتر سراچه را تبدیل کرد و موتر سوپرکیشتم برادرش را گرفت و ما هم سوار بر این موتر شدیم. بازهم در مسیر راه از خلیفه خادم سوال کردم که چرا موتر را تبدیل نموده است؟ خلیفه خادم گفت: “سرک دایکندی خامه و خیلی خراب است. از سویی هم، چندین کوتل با ارتفاعات بلند در این مسیر موقعیت دارد که موتر سراچه توان رفتن به دایکندی را ندارد؛ اگر برود شاید موتر در شاهراه بامیان – دایکندی خراب شود.”
بالاخره ساعت یک بعدازظهر، در کوتل قوناق مشهور به “کوتل مرگ” رسیدیم که این کوتل مرز میان بامیان و دایکندی است. کوتل قوناق بیش از چهارهزار متر از سطح بحر ارتفاع دارد. در این کوتل چندین موتر کلان “کوماز” در کولاییهای جداگانه خراب شده بود. این موترها مواد خوراکی و مواد تعمیراتی بار شده بود. احتمال میرفت تا رسیدن سامانآلات از کابل به کوتل قوناق و تعمیر این موترها، مواد خوراکی بار شده در موترها فاسد شود. اما وقتی در طرف غرب کوتل قوناق رسیدیم، متوجه شدیم که یک موتر تونس “مسافربری” از سرک منحرف شده و بیش از پنج سرنشین آن کشته و زخمی شده بود.
بالاخره ساعت ده شب با عبور از پنج ولسوالی (ولسوالیهای یکهولنگ، پنجاب و ورس بامیان، میرامور و شهرستان دایکندی) و سه کوتل (کوتلهای شاتو، قوناق و یک کوتل بلند دیگر)، در مدت 16 ساعت، به شهر نیلی مرکز دایکندی رسیدیم.
زراعت
اکثریت مردم دایکندی مصروف کارهای زراعتی و مالداری میباشند. به گفته دهاقین شهر نیلی، پردرآمدترین محصولات زراعتی در این ولایت بادام است که هر خانواده سالانه 100 تا 500 سیر از باغهای بادام شان محصول به دست میآورند. اما خرابی سرکها، وجود ناامنی در مسیر این سرکها، نبود مارکیت مناسب و عدم شرکتهای پروسس بادام، سبب شده است تا پردرآمدترین محصول زراعتی این ولایت با بهای اندک وارد بازار شود. سایر محصولات عمده این ولایت را گندم، جو، جواری، بادام، سیب، انگور و زردآلو تشکیل میدهد.
از سویی هم، ریاست زراعت، آبیاری و مالداری ولایت دایکندی برای میکانیزه شدن زراعت در این ولایت هیچ کاری انجام نداده است. این ریاست تنها در سال 1393 برای مردم دوای ضد آفات توزیع کرده و کار بیشتر از این برای بهبود وضعیت زراعتی در دایکندی از پیش نبرده است.
سوار بر مرکب
در دایکندی حتی یک متر سرک قیریزی شده هم وجود ندارد، همه سرکهای این ولایت خامه (درجه دو و درجه سه) است. شاهراه دایکندی مشهور به ” شاهراه مرگ” است. سالانه دهها نفر در اثر حوادث ترافیکی جانهای شان را در این شاهراه از دست میدهند. با این حال، قرار است در سال جاری خورشیدی، 20 کیلومتر سرک از ولسوالی شهرستان تا نیلی مرکز دایکندی اسفالت شود.
میان بعضی از قریههای دایکندی و مرکز ولسوالیهای این ولایت، سرک وجود ندارد. مردم در این قریهها مجبور هستند برای رفع نیازهای شان با مرکب به مرکز ولسوالیها رفت و آمد کنند.
از سویی هم، در این ولایت، میدان هوایی استندر وجود ندارد. در دایکندی یک میدان هوایی به شکل خامه به طول بیش از یکهزار و 200 متر و عرض 130 متر ساخته شده که طیارههای مسافربری و تجارتی قادر به نشست و برخاست در آن نیستند.
اکثریت باشندگان ولایت دایکندی از وجود ناامنیها در مسیر راههای مواصلاتی این ولایت با سایر ولایات شکایت دارند. شاهراههایی که دایکندی و میدان وردک، دره غوربند و پروان و دایکندی و قندهار را با یکدیگر وصل میکند، به شدت ناامن است. مسافران و تاجران هرازگاهی در این شاهراهها مورد آزار و اذیت از سوی مخالفان مسلح دولت، رهزنان و افراد مسلح غیرمسوول قرار میگیرند.
کیفیت پایین درسی
معارف در ولایت دایکندی از نگاه کمیت رشد چشمگیری داشته است. در حال حاضر، 166 هزار متعلم در مکاتب دایکندی سرگرم آموختن علم اند. در حدود 45 درصد این متعلمین را دختران تشکیل میدهند. معارف دایکندی اما از نگاه کیفی رشد چندانی نداشته است. مقامات میگویند در بعضی از مکاتب دایکندی با قلت استادان مسلکی روبهرو اند. به گفته آنها، در این مکاتب، استادانی تدریس میکنند که درجه تحصیلی آنها پایینتر از سطح بکلوریا است.
در کنار این، 60 درصد مکاتب دایکندی تعمیر ندارد. طبق آمارها، تنها 25 درصد مکاتب این ولایت از ساختمانهای معیاری برخوردار اند. مسوولان میگویند که جلسات درسی متباقی مکاتب این ولایت در مساجد، تکیهخانهها و خانههای کرایی برگزار میشود. فضای باز، خیمه و سایه درختان، مکانهایی است جلسات درسی بیش از نصف مکاتب ولایت دایکند در آنها تدویر میشود.
گفتنی است که بیش از ده درصد اطفال دایکندی به دلیل فقر اقتصادی، بیکاری، دور بودن مکاتب از قریهها، رسم و رواجهای ناپسند و انجام دادن کارهای شاقه از رفتن به مکتب محروم هستند.
در جستجوی صحت
در ولایت دورافتاده دایکندی، 36 مرکز صحی فعال است که گفته میشود برای تمام مردم این ولایت کافی نیست. مردم برای تداوی مریضان شان مجبور هستند ساعتها چندین کیلومتر فاصله را با موتر و یا پای پیاده طی کنند تا به مرکز صحی برسند.
از سویی هم، اکثریت مردم دایکندی از سطح پایین خدمات صحی، کمبود ادویه و کمبود داکتران متخصص در مراکز صحی این ولایت شکایت دارند. به گفته مردم، حتی یک داکتر متخصص زن در این ولایت وجود ندارد. به این دلیل، بعضی اوقات، مردم دایکندی مریضان شان را به بامیان و کابل انتقال میدهند که کار خالی از خطر نیست. گزارشها میرساند که مریضان زیادی در مسیر راه دایکندی – بامیان و دایکندی – کابل، در هنگام انتقال، جان باختهاند.
زندگی زیر خط فقر
ولایت دایکندی در حدود 700 هزار نفر نفوس دارد که از این میان بیش از 50 درصد آنها زیر خط فقر زندگی میکنند. مواد خوراکی مورد نیاز در دایکندی از سایر ولایات وارد میشود. هرچند بعضی نیازهای خوراکی این ولایت از داخل ولایت دایکندی تأمین میشود، ولی این خوراکیها در حدی نیست که بتواند مردم دایکندی را از وارد کردن انبوهی از مواد خوراکی از سایر ولایات بینیاز سازد.
از سویی هم، هزاران خانواده به خاطر فقر اقتصادی و نبود شغل، دست به کوچهای دستهجمعی زدهاند. بعضی از خانوادهها به بیرون از افغانستان رفته و بعضیهای دیگر به شهرهای بزرگ جابهجا شدهاند.
سیما
دایکندی در سال 1383 طی فرمانی از حامدکرزی رییسجمهور پیشین کشور، یک ولایت مستقل اعلان شد. دایکندی یک ولایت کوهستانی و زراعتی است و دارای 9 ولسوالی میباشد. شهر نیلی مرکز این ولایت است. نیلی از کوههای بلند به شکل یک قریه معلوم میشود. در شهر نیلی تنها دو ساختمان توجه آدمی را به خود جلب میکند؛ ساختمان مقام ولایت و ساختمان استدیوم ورزشی. این استدیوم در دایکندی با هزینه یک ملیون و 125 هزار دالر امریکایی در مساحت 15 جریب زمین از سوی وزارت مبارزه با مواد مخدر ساخته شده است. فعلاً ساختمان بعضی از ادارات دولتی زیر کار است و دفتر بعضی از ادارات هم در خانههای کرایی مستقر میباشد.
رسانه ها و جامعه مدنی
در ولایت دایکندی، سه پایگاه رادیویی شخصی و یک شبکه تلویزیونی در سطح محلی فعالیت دارد. در این ولایت رسانههای ملی و بینالمللی خبرنگار ندارند تا رویدادها و مشکلات مردم این ولایت را بازتاب دهند. نشرات رسانههای محلی دایکندی هم در سطحی نیست که بتواند واقعات مختلف در این ولایت را در سطح ملی و بینالمللی انعکاس دهد.
در پهلوی رسانههای محلی، فعالین مدنی رشد چشمگیری داشتهاند. آنان همیشه نقاط مثبت و منفی ادارات محلی را ارزیابی میکنند و برای اصلاح این ادارات دست به حرکتهای مدنی میزنند.
جشن گل بادام
مردم ولایت دایکندی، مهماننواز و صلحدوست اند. کسانی که به دایکندی رفتهاند حتماً از مهماننوازی و نوعدوستی آنها خرسند شدهاند. بزرگترین میله تفریحی در این ولایت، “جشن گل بادام” است که سالانه یک بار در ماه ثور برگزار میشود. در روز برگزاری این جشن، هزاران نفر از ولسوالیهای این ولایت در شهر نیلی مرکز دایکندی گردهم میآیند و به شادی و سرور میپردازند.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید