روند تطبیق برخی پروژه‌های انکشافی و منطقه‌ای در غرب کشور متوقف شده است

کلیدگروپ دریافته است که با گذشت پنج سال از کار حکومت وحدت ملی، هشت پروژه انکشافی و منطقه‌ای به ارزش میلون‌ها دالر آمریکایی در ولایات حوزه‌غرب روی دست گرفته شده است؛ اما روند تطبیق برخی از این پروژه‌ها متوقف گردیده و از پایان کار بسیاری از آنها خبری نیست.
تاپی، توتاپ، فایبرنوری، راه لاجورد، دهلیز هوایی هرات- دهلی، خطوط آهن هرات-خواف و هرات- تورغندی، ساخت و قیرریزی سرک حلقوی ارملک- لامان و سرک بای‌پس، از جمله پروژه های کلان اقتصادی در حوزه غرب می‌باشند که کار آنها در دوران حکومت وحدت ملی با راه اندازی برنامه‌های باشکوه و حضور مقام‌های ارشد کشورهای منطقه، افتتاح گردید.
پروژه‌های تاپی، لین برق ۲۲۰ کیلوولت (توتاپ)، فایبر نوری و خط آهن هرات – تورغندی، در سال 2017 از ترکمنستان و پس از آن در سال 2018 میلادی، در افغانستان آغاز گردید و قرار بود تا سال 2020 میلادی به پایان برسد.
راه لاجورد و دهلیز هوایی هرات- دهلی در سال 2018 میلادی در هرات افتتاح شد که بعد از آن ادامه نیافته است.
سرک ارملک – لامان در سال 2006 میلادی آغاز ولی بعد از مدتی متوقف شد؛ در سال 2016 میلادی کار آن دوباره شروع گردید و قرار بود تا سال 2018 میلادی تکمیل شود.
سرک بای پس در سال 1391 خورشیدی در ولایت هرات آغاز شد و قرار بود که طی هژده ماه تکمیل گردد اما سرانجام سال گذشته (1397) قسمت اول این سرک به طول 45 کیلومتر پایان یافت و توسط رئیس جمهور غنی، افتتاح شد.
سرک هرات- چشت با اینکه یک بار در زمان حکومت پیشین کارش آغاز گردید و بعد از مدتی متوقف شد. حکومت وحدت ملی نیز بارها تعهد به آغاز کار دوباره آن کرده که سرانجام در سال 1398 توسط وزارت ترانسپورت از سر گرفته شد.
مسوولان ریاست فواید عامه هرات می گویند که با پیشرفت ده درصدی کار این پروژه گروه طالبان درخواست حدود سه میلیون دالر کرده‌اند.
هرات – خواف پروژه‌ای که کارش در سال 1381 خورشیدی آغاز و قرار بود که کار قطعه سوم آن در سال 1397 خورشیدی شروع و طی یک سال تکمیل و بدون تاخیر زمانی روند کار قطعه چهارم آن نیز آغاز شود؛ اما تا اکنون کار این پروژه طبق تقسیم‌اوقات ذکره شده پیشرفتی نداشته است.
در این میان روند کار پروژه تاپی همراه با توتاپ، فایبر نوری، خط آهن هرات- تورغندی، دهلیز هوایی هرات- دهلی و راه لاجورد، با حضور مقام‌های بلند رتبه افغانستان و کشورهای منطقه آغاز گردید؛ اما حالا روند عملی کار این پروژه‌ها قابل محسوس نیست.
طبق اظهارات مسوولان محلی، علاوه بر این کار پروژه‌های خط آهن هرات-خواف، ارملک-لامان و هرات- چشت هر چند ادامه یافته؛ اما روند کار آنها نیز با کندی مواجه شده است.
اکنون کلیدگروپ بنا به اظهارات مسوولان محلی ولایات معلومات بدست آورده است که تهدیدات امنیتی، اخاذی گروه طالبان از پروژه‌های کلان اقتصادی، کمبود بودجه و تاخیر در ارسال بودجه پروژه‌ها از سوی مقام‌های مرکزی و کشورهای کمک‌کننده، چالش‌های اساسی می‌باشند که در راستای اجرای پروژه‌های فوق قرار دارد.
در همین‌حال مسوولان امنیتی در غرب افغانستان می‌گویند که با ایجاد پروژه‌های ملی اقتصادی چون تاپی و راه لاجورد، هرات مورد عطف شبکه‌های استخباراتی قرار گرفته است و این شبکه‌ها با افزایش نا امنی‌ها در پی سبوتاژ این پروژه‌ها هستند.
تاپی پروژه منطقه‌ای می‌باشد که در دوران حکومت وحدت ملی روند تطبیق آن در اولویت برنامه‌های حکومت قرار گرفت؛ اما حالا مسوولان محلی با گذشت دو سال از آغاز کار این پروژه در هرات، فقط پایان کار سروی این پروژه را معلومات می‌دهند.
طبق اظهارات مسوولان ریاست معادن و پطرولیم هرات، نظر به پلان تعیین شده، شروع و پایان کار تاپی از سال‌های 2017 الی 2020 میلادی مشخص گردیده است.
ضیاءالحق پوپل؛ رییس اداره معادن و پطرولیم هرات به کلیدگروپ می‌گوید:” آماده کردن چارچوب حقوقی در قالب مقرره به منظور استملاک اراضی مسیر پروژه تاپی سبب شده است که روند استملاک این پروژه نیز طولانی شود.”
وی می‌افزاید که به همین دلیل روند کار آن با تاخیر زمانی مواجه شده است.
آقای پوپل همچنان نا امنی را یکی دیگر از چالش‌های اصلی فرا روی این پروژه میداند؛ با آنهم او تاکید دارد که برای جلوگیری از بروز تهدیدات امنیتی، نیاز به بسیج مردمی در راستای تطبیق این پروژه می‌باشد.
به گفته ضیاءالحق پوپل تا اکنون در قسمت مصارف این پروژه نیز سند و یا گزارش کتبی به هرات ارجاع نشده است.
او می‌گوید که در سال‌های 2013 و 2014 میلادی، بانک انکشاف آسیایی تعهد کرده بود که پول پنج درصد سهم افغانستان را می‌پردازد؛ اما به گفته آقای پوپل ظاهرا در راستای پرداخت این پول تا هنوز تفاهم کتبی صورت نگرفته است.
گفته می‌شود، توتاپ یا پروژه 220 کیلوولت برق وارداتی ترکمنستان و فایبرنوری، همزمان با پروژه پایپ لاین گاز تطبیق می‌گردد که روند کار عملی این پروژه‌ها هم تا اکنون محسوس نبوده است.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات می‌گوید که این پروژه‌ها از مسیر پروژه تاپی می‌گذرند و کار آنها همزمان پیشبرده می‌شود.
وی با اینکه رقم مصارف این پروژه‌ها و مرجع تمویل کننده آنها را مشخص نمی‌کند؛ اما می‌گوید که کارهای مقدماتی مانند ماین‌روبی و سروی‌ این پروژه‌ها تکمیل گردیده و طبق هدایت مقام‌های مرکزی روند تطبیق این پروژه‌ها اجرا خواهد شد.
پروژه پایپ لاین گاز تاپی از 22 ولسوالی ولایت‌های هرات، فراه، هلمند و کندهار عبور خواهد کرد.
مسعود بختور، معاون والی فراه هر چند عملی شدن پروژه تاپی را در این ولایت حیاتی می‌داند اما به گفته وی، فراه برای تطبیق این پروژه‌ نا امن است.
آقای بختور می‌گوید:” ایران و کشورهای دیگر در نا امنی فراه دخیل‌اند .”
او تصریح می کند که این کشورها گروه طالبان و دیگر گروه های مخالف مسلح دولت را برای جنگیدن در فراه حمایت می‌کنند.
به گفته معاون والی فراه، بنا به همین چالش ها اکنون شرایط برای تطبیق پروژه تاپی در این ولایت مساعد نیست.
محب‌الله محب؛ سخنگوی پولیس فراه هم تهدیدات امنیتی را تنها چالش در زمینه پروژه‌های اقتصادی به ویژه تاپی بیان می‌دارد.
وی می‌گوید: طالبان مسلح با کارگذاری ماین‌های کنار جاده‌ای در تلاش سبوتاژ پروژه‌های اقتصادی هستند؛ اما محب تاکید ‌می‌کند که نیروهای امنیتی فراه قادر به تامین امنیت پروژه تاپی می‌باشند.
همچنان عبدالقدیر مطفی، سخنگوی وزارت معادن و پطرولیم به کلید می‌گوید: مشکلات مالی امنیتی و زمانی سر راه پروژه تاپی وجود دارد.
وی می‌افزاید با اینکه بانک انکشاف آسیایی برای پرداخت سهم افغانستان در زمینه پروژه تاپی وعده داده اما هنوز مقدار پول کمکی آن مشخص نشده است.
آقای مطفی اضافه می‌کند که با وجود این مشکلات، وزارت معادن و پطرولیم طبق پلان عملی‌اش مکلف است تا کار پروژه تاپی را پیش ببرد.
به گفته وی پس از سروی و استملاک، کار تخنیکی این پروژه آغاز خواهد شد.
باوجود این همه سخنگوی وزارت معادن و پطرولیم تاریخ پایان کار پایپ لاین گاز رامشخص نمی‌کند.

راه لاجورد و دهلیز هوایی هرات- دهلی
پس از پایپ لاین گاز تاپی، پروژه‌های راه لاجورد و دهلیز هوایی هرات- دهلی، روزنه‌ی برای رونق بخشیدن اقتصاد ملی و تقویت روابط کشورهای منطقه دانسته می‌شود؛ اما روند کار این پروژه ها پس از مراسم افتتاح دیگر ادامه نداشته است.
محمدسعید عظمیان؛ معاون اتاق تجارت هرات می‌گوید که در سال 1397 خورشیدی، 40 تُن محموله‌های صادراتی از هرات به مقصد هند، از مسیر دهلیز هوایی هرات – دهلی انتقال یافت؛ اما بعد از مدتی، به دلیل تناژ کم محموله‌های صادراتی این روند متوقف گردید.
آقای عظمیان معتقد است که کالاهای تجارتی، از این مسیر با مصارف اندک و زمان کمتر انتقال داده خواهد شد.
وی به منظور آغاز ادامه کار این پروژه، بر افزایش پروسس کالاهای صادراتی تاکید می‌کند.
معاون اتاق تجارت هرات همچنان می‌گوید که بعد از انتقال اولین محموله‌های تجاری از مسیر راه لاجورد مشخص شد که روند انتقال کالاهای تجاری از این راه نیز دشواری‌های دارد.
او می‌افزاید؛ در مسیر راه لاجورد مصارف هزینه انتقال کالاهای تجاری زیاد می‌شود و این موضوع برای تاجران مشکل ساز خواهد شد.
امین‌الله آزادانی؛ رییس ارتباط خارجه هرات برعلاوه این معضل می‌گوید که در زمینه صدور ویزه از جانب کشورهای سهیم در راه لاجورد نیز مشکلاتی وجود دارد.
به گفته وی؛ بعد از اینکه اولین محموله صادراتی از راه لاجورد منتقل شد، کار این پروژه به خاطر مشکلات فوق متوقف گردید.
آقای آزادانی خاطر نشان می‌سازد؛ در آغاز کار این پروژه مشکلات شناخته شد تا اینکه از جانب کشورهای دخیل در پروژه راه لاجورد، در بخش‌های مختلف به خصوص در زمینه صدور ویزه سهولت های برای تاجران فراهم شود.
با این حال قوماندان امنیه هرات به کلیدگروپ می گوید: پروژه‌های ملی چون تاپی و راه لاجورئ سبب شده که شبکه‌های استخباراتی نا امنی‌ها را در این ولایت افزایش دهند.
امین‌الله امیرخیل، بیان می‌دارد که هرات به دلیل آغاز روند پروژه‌های ملی، محراق توجه شبکه‌های استخباراتی قرار گرفته است و این شبکه‌ها از طریق افزایش ناامنی‌ها در پی سبوتاژ این پروژه ها می‌باشند.
همچنان اشرف حق‌شناس، معاون سخنگوی وزارت ترانسپورت، وجود مشکلات ذکر شده را در زمینه راه لاجورد می‌پذیرد.
او اطمینان می‌دهد که این وزارت برای احیای پروژه راه لاجورد به این مشکلات رسیدگی خواهد کرد.

خطوط اهن
خطوط اهن هرات- خواف و هرات- تورغندی پروژه‌های که آغاز کار و سرانجام آنها در دوران حکومت وحدت ملی تعیین شده بود.
کار ساخت قطعه سوم و چهارم هرات – خواف مربوط به حکومت افغانستان می‌باشد که از کمک 22 میلون دالری کشور ایتالیا باید تکمیل می‌شد؛ اما با نزدیک شدن پایان دوره حکومت وحدت ملی، تکمیل نشده است.
مسوولان فواید عامه هرات می گویند که کار قطعه سوم این خط آهن، به زودی تکمیل می‌شود و کار مقدماتی خط آهن هرات – تورغندی انجام شده است.
خط آهن هرات تورغندی، با طول 124 کیلومتر از ولسوالی‌های کشک کهنه، کشک رباط سنگی، انجیل، گذره و گلران عبور می‌کند و در نهایت، با خط آهن هرات- خواف وصل می‌گردد که زمینه وصل شدن ایران و هرات با کشورهای آسیای میانه را مساعد می‌سازد.
جیلانی فرهاد؛ سخنگوی والی هرات در حالیکه رقم هزینه و مرجع تمویل‌کننده پروژه خط آهن هرات – تورغندی را مشخص نمی‌کند؛ اما تاکید دارد که کار این پروژه همزمان با پروژه تاپی انجام می‌شود.

پروژه‌های سرک‌سازی
پروژه‌های کلان سرک سازی چون ساخت سرک حلقوی در ولایت‌های هرات و بادغیس در جریان کار حکومت وحدت ملی روی دست گرفته شده است.
اما براساس معلومات مسوولان اداره‌های فواید عامه این ولایات و وزارت ترانسپورت، اخاذی توسط گروه طالبان، کمبود بودجه و تاخیر در ارسال بودجه، کار پروژه‌های سرک سازی را در ولایات حوزه غرب تهدید می‌کند.
عبدالله حمایت؛ رییس اداره ملی حفظ و مراقبت سرک‌ها در هرات به کلید می‌گوید: روندعملی شدن کار ساخت 54 کیلومتر سرک ارملک – لامان به ارزش 61 میلیون دالر، ساخت سرک بای‌پس به ارزش 23 میلیون دالر، کار دو خط آهن هرات-خواف و هرات-تورغندی، سرک بای‌پس و کار ساخت 36 کیلومتر سرک هرات-چشت، با هزینه 23 میلیون دالر، در زمان حکومت وحدت ملی در ولایت هرات شروع شده است.
اما به گفته وی از این میان، تنها کار قسمت اول سرک بای‌پس تکمیل شده است.
حمایت، اختطاف کارمندان شرکت‌های مجری و نیز اخاذی از سوی طالبان را از چالش‌های اساسی پروژه‌های سرک‌سازی بیان می‌دارد.
وی می‎‌گوید، طی دو سال اخیر هشت تن از کارمندان سرک بای پس از سوی مخالفان مسلح دولت کشته شده‌اند.
او همچنان اظهار می‌دارد که این گروه تنها از پروژه هرات – چشت حدود 3 میلیون دالر درخواست پول کرده است.
به گفته وی، این چالش‌ها باعث شد که کار سرک ارملک- لامان بارها متوقف گردد؛ اما بعد از هماهنگی با بزرگان قومی، کار آن دوباره شروع شده است.
آقای حمایت می‌گوید که نیروهای امنیتی نیز همکاری دوامدار در زمینه تطبیق پروژه نداشته‌اند.
عبدالله حمایت می‎افزاید که امنیت پروژه‌ها از سوی نیروهای امنیتی به گونه مقطعی تامین می‌شود و به همین خاطر چالش تهدیدات علیه پروژه‌های سرک سازی همچنان ادامه دارد.
با این حال امین‌الله امرخیل، قوماندان امنیه هرات می‌گوید که تشکیلات پولیس اندک می‌باشد؛ اما با آن‌هم پولیس برای تامین امنیت پروژه‌ها تدابیری را روی دست دارد.
سرک ارملک- لامان 230 کیلومتر طول دارد که 54 کیلومتر آن در هرات و متباقی در بادغیس ادامه دارد.
اما کلیدگروپ دریافته است که با گذشت بیش از دو سال از آغاز کار، تا اکنون روند ساخت یک بخش آن تکمیل نشده است.
محمدفهیم امرخیل؛ رییس اداره حفظ و مراقبت سرک‌ها در بادغیس به کلید گروپ می‌گوید: بخش اول این سرک 34 کیلومتر طول دارد که با گذشت بیش از دو سال، کار 11.5 کیلومتر آن تکمیل گردیده و بخش دوم این سرک که دارای 48 کیلومتر طول می‌باشد، تا کنون شش الی هفت کیلومتر آن تکمیل شده است.
وی می‌افزاید که کار دو بخش این سرک با هزینه 48 میلیون دالر از کمک بلاعوض بانک انکشاف آسیایی صورت می‌گیرد.
امرخیل می‌گوید، تهدیدات امنیتی و اختلافات میان مقام‌های مرکزی و شرکت امریکایی که مجری پروژه بود باعث شد، تا روند ساخت این پروژه به کندی پیش برود.
با وجود آن وی می‌گوید که کار سروی و دیزاین سه بخش دیگر صورت گرفته است.
مسوولان محلی ولایت‌های غور و فراه می‌گویند که در دوران کار حکومت وحدت ملی، جهت تطبیق پروژه‌های کلان اقتصادی در این ولایات اقداماتی عملی نشده است.
عبدالحی خطیبی؛ سخنگوی والی غور به کلید گروپ می‌گوید که پروژه‌های کلان اقتصادی در دوران حکومت وحدت ملی در این ولایت تطبیق نشده است.
وی بیان می‌دارد؛ حکومت مرکزی در زمینه تطبیق پروژه‌های کلان اقتصادی در غور کم‌مهری کرده است.
سخنگوی والی غور تاکید دارد؛ اداره محلی بارها از حکومت مرکزی خواهان تطبیق پروژه‌های کلان اقتصادی شد؛ اما تا کنون اقدامی صورت نگرفته است.
در ولایت فراه هم مسعود بختور معاون والی فراه می‌گوید که در دوران حکومت وحدت ملی، به خاطر تهدیدات امنیتی، این ولایت از روند تطبیق پروژه‌‌های کلان اقتصادی چون ساخت و قیرریزی سرک‌ها محروم بوده است.
اشرف حق‌شناس؛ معاون سخنگوی وزارت ترانسپورت به کلیدگروپ می‌گوید که در جریان کار حکومت وحدت ملی، در تمامی ولایات 1340 کیلومتر سرک قیرریزی، بیش از 33 کیلومتر سرک کانکریت‌ و 1750 کیلومتر دیگر جغل‌اندازی شده است.
آقای حق‌شناس می‌افزاید که در این مدت 1370 کیلومتر پل و پلچک نیز ساخته شده است.
او می‌پذیرد که گروه طالبان از پروژه‌های ملی اقتصادی حوزه غرب در تلاش امتیازگیری است.
اما تاکید می‌کند که تا اکنون شکایت و یا گزارش کتبی از پرداخت این نوع امتیازگیری ثبت نشده است.
معاون سخنگوی وزارت ترانسپورت می‌گوید، بارها شکایت‌های از ولایات مختلف ثبت شده که مخالفان مسلح دولت قصد امتیازگیری از پروژه‌ها را دارند.
با این همه، شماری از اعضای مشرانوجرگه و شوراهای ولایتی غرب افغانستان از عدم تکمیل پروژه‌های ملی انتقاد می‌کنند.
گل‌احمد اعظمی؛ عضو مشرانو جرگه می‌گوید که تفاهم روی پروژه‌های عام المنفعه در دوران حکومت فعلی بیشتر روی کاغذ مانده است.
وی می‎افزاید؛ در قسمت تعیین و تصویب بودجه ولایات، زورمندان دخالت دارند و به همین خاطر، برخی ولایات چون فراه از روند تطبیق پروژه های زیربنایی محروم شده و می‌شوند.
اعظمی، روند تطبیق تاپی و دیگر پروژه‌های اقتصادی را در شرایط فعلی امکان پذیر نمی‌داند.
از سوی هم، جهان‌تاپ طاهری؛ عضو شورای ولایتی هرات به این باور است که عدم پیشرفت پروژه‌های ملی در حوزه‌غرب نشان میدهد که این پروژه‌ها سمبولیک بوده‌اند.
به گفته وی، روند افتتاح این پروژه‌ها در یک سال اخیر از سوی رییس جمهور غنی، به هدف کمپاین‌های انتخاباتی پررنگ بوده است و به همین خاطر پیشرفت این پروژه‌ها مشاهده هم نمی‌شود.
گفتنیست که روند ساخت پروژه‌های ملی اقتصادی در افغانستان با مشکلات فراوانی، از تهدیدات امنیتی تا اجرای کار این پروژه‌ها با کیفیت پایین مواجه‌اند و روی همین دلایل، کار ساخت این پروژه‌ها بیشتر از سه دهه هم زمانگیر می‌باشد؛ همانند بند سلمای هرات که روند ساخت آن حدود چهار دهه طول کشیده است.