در حالی که عرف های ناپسند حاکم بر جامعه، سدهای محکمی را فراروی جوانان در امر تشکیل خانواده ایجاد کرده است، اما برپایی محافل عروسی دستهجمعی از سوی نهادهای خیریه و برخی تاجران ملی، فرصتهایی را برای عبور از این سدها به میان آورده است. طویانههای بلند، برگزاری محافل عروسی مجلل و پرهزینه، مهریههای سنگین، خرید بیش از حد طلا و … از جمله مشکلاتی است در حالی که عرف های ناپسند حاکم بر جامعه، سدهای محکمی را فراروی جوانان در امر تشکیل خانواده ایجاد کرده است، اما برپایی محافل عروسی دستهجمعی از سوی نهادهای خیریه و برخی تاجران ملی، فرصتهایی را برای عبور از این سدها به میان آورده است. طویانههای بلند، برگزاری محافل عروسی مجلل و پرهزینه، مهریههای سنگین، خرید بیش از حد طلا و … از جمله مشکلاتی است که در سالهای گذشته به عنوان عرفهای ناپسند در جامعه تکوین و رشد یافته است. اما اکنون در کنار شمار زیادی از جوانان و خانواده ها، علمای دین و نمایندگان مردم در شورای ملی نیز از رسم برگزاری عروسیهای دسته جمعی استقبال نموده و بر مبارزه با رسم و رواجهای ناپسند تأکید میکنند. به گفتۀ آنان، رسمهای ناپسند حاکم بر جامعه و بیکاری سبب شده است تا جوانان نتوانند در سن قانونی تشکیل خانواده دهند. به باور آنان، رسم و رواجهای ناپسند موجود، زمینهساز بسیاری از خشونتهای خانوادگی و مهاجرت جوانان به کشورهای همسایه برای تأمین مصارف عروسی شان شده است.
مراسم کمهزینه و زندگی مملو از آرامش
جــوانــانــی که درعــروسیهــای دستــه جــمعی اشتراک کردهاند، میگویند که آنان آرامشی را که با عروسی دسته جمعی به دست آوردهاند هرگز با برگزاری عروسیهای مجلل به دست نمیآوردند. سید الیاس حسینی، یکی از این جوانان است. او سال گذشته در ماه جوزا طی محفلی که از سوی یک نهاد خیریه برگزار شده بود، با دختری که سه ماه از نامزدی شان گذشته بود، ازدواج کرد. او اکنون دارای یک فرزند میباشد.
حسینی میگوید:”من در ابتدا به عنوان یک جوان خواب های زیاد برای چگونگی برگزاری محفل عروسیام میدیدم. اما اشتراک در یک محفل عروسی دسته جمعی با وجودی که پول زیاد مصرف نکردم، برایم از نظر معنوی بسیار لذتبخش بود.”
به گفتۀ الیاس حسینی، مشوق اصلی وی برای شرکت در چنین محفلی نامزدش بوده است. او نقش دختران را در کاهش هزینههای عروسی مؤثر خوانده و میگوید:”ما مدت سه ماه نامزد بودیم و نامزدم به میل خود از من خواست تذکرهام را برایش بدهم تا در چنین برنامهای ثبت نام کند. من در ابتدا اصلاً خبر هم نداشتم، وقتی این موضوع را از نامزدم شنیدم، بسیار خوشحال شدم. کاش همه دختران این گونه به جای مادیات به معنویات فکر کنند.”
الیاس که کارگر آزاد روزمزد است، میگوید تنها 19 هزار افغانی را در محفل کوچکی که پس از اشتراک در محفل عروسی دسته جمعی برگزار کرده بود، مصرف کرده است.
او میافزاید:”در صورتی که در چنین برنامهای اشتراک نمیکردم، ممکن بود سالها به نسبت مشکلات اقتصادی، قادر به برگزاری عروسی نمی شدم و یا هم ممکن بود قرضدار شوم و پس از عروسی با مشکلات زیاد مقابل شوم.” او همچنان از سایر جوانان که قادر به برگزاری عروسی شان نیز هستند، میخواهد از مصارف گزاف در عروسیهای شان جلوگیری کنند و به جای آن همان پول را برای آیندۀ شان پسانداز نمایند.
همسر الیاس نیز که خود مشوق اصلی شوهرش برای برگزاری محفل عروسی کم هزینه بوده است، از آنچه انجام داده، ابراز رضایت میکند. او میگوید در کنار این که خودش خواستار مصارف گزاف نبوده است، خانواده و کاکاهایش نیز وی را در این راستا تشویق کردهاند.
خــانم حسینی میگــوید آرامشی را که از این گــونه عروسی به دست آورده است، هیچگاه از عروسیهای مجلل به دست آورده نمیتوانست. او گفت:”چیز بسیار مهمی که من به دست آوردم، آرامش بود، که اگر در عروسی دسته جمعی اشتراک نمیکردم این آرامش را نمیداشتم و مجبور میشدم سالها مشکلات اقتصادی را متحمل شوم. فعلاً زندگی آرام دارم و به این فکر نمیکنم که امروز قرضدار میآید و پول خود را از ما میخواهد. در کنار ما خانوادۀ ما هم بسیار خوش هستند.”
او از سایر دختران نیز میخواهد تا مطابق شریعت گام برداشته و از مصارف گزافی که کمر داماد را خم میکند، به خاطر داشتن زندگی سالم در آینده، جلوگیری نمایند.
سید قاسم یکی دیگر از جوانانی است که همراه با نامزدش حدود دو ماه پیش در یکی از محافل عروسی دسته جمعی، ازدواج شان را جشن گرفتهاند. او میگوید که کارگر روزمزد است و روزانه تنها 300 افغانی عاید دارد. به گفتۀ قاسم، با این پول مصارف روزانۀ خود را به بسیار مشکل تأمین میکند و چیزی برای برگزاری محفل عروسی در دستش باقی نمیماند.
قاسم میگوید در صورتی که چنین محفلی دایر نمیگردید او قادر به تأمین مصارف عروسیاش نبود. وی میافزاید:” اگر این رسم نمیبود، من نمیتوانستم مصارف عروسیام را بپردازم، ناچار به ایران میرفتم و سالها کار میکردم تا هزینۀ عروسی را تأمین میکردم؛ در غیر این صورت در افغانستان برای کارگران روزمزد مثل من که حمایت کنندۀ دیگری هم ندارم، عروسی کردن ناممکن است.”
استقبال از محفل عروسی کمهزینه
در این حال، شمار زیادی از خانوادهها و علمای دین از برگزاری عروسیهای دسته جمعی و کم هزینه استقبال نموده و از نهادهای خیریه و تاجران ملی میخواهند چنین برنامههایی را حمایت مالی کنند. به گفتۀ آنان، در حال حاضر 90 درصد جوانان در کشور قادر به تأمین مخارج عروسی شان نبوده و این امر سبب گسترش مفاسد اخلاقی و در بسیاری موارد سبب مهاجرتهای اقتصادی جوانان به کشورهای همسایه شده است. سیفالله باشندۀ ولایت غزنی، میگوید:” ازدواجهای دسته جمعی یک فرهنگ خوب و پسندیده است و برای جوانانی که مشکل اقتصادی دارند، بسیار خوب میباشد و این کار دیگر جوانان را هم تشویق میکند تا از مصارف گزاف در عروسیهای شان جلوگیری کنند.”
او میگوید تا حال دو – سه بار در غزنی چنین محفلی برگزار شده و طی آن صدها جوان موفق شدهاند تا تشکیل خانواده دهند. وی همچنان از تاجران ملی میخواهد تا چنین برنامههایی را حمایت کنند.
در این حال شماری از علمای دین نیز از این رسم استقبال نموده و آن را مطابق آموزههای اسلام توصیف میکنند.
محسن دانش، عضو شورای سراسری علمای کشور در ولایت بلخ، میگوید:”ما در موضوع ازدواج با رسم و رواجهای خیلی ناپسند در کشور مواجه هستیم که این کار منجر به فــروپــاشــی جــامـعـه، طلاقها و خـودکشیهـا میشود و این رسمها هیچ صبغۀ دینی هم ندارد. گرفتن طویانه، عیدی، براتی و خرید طلا همه غیرانسانی و غیراسلامی است.”
این عالم دین همچنان میافزاید:”ازدواجهای دسته جمعی هم اسلامی و هم انسانی است و به اساس آموزههای اسلام دایر میشود که در آن جوانان با هزینۀ کم، پیوند خود را جشن میگیرند و این امر سبب میشود که جوانان علاقۀ زیاد به ازدواج پیدا کنند و اعضای جامعه هم به سوی آرامش و خوشی سوق داده شوند.”
اسدالله یوسفی، یکی از مسوولان برگزارکنندۀ جشن عـروسی دستـه جـمعی، میگـوید به اساس یافتههای آنان، در حال حاضر، بیش از 90 درصد جــوانـان در کشور قادر بــه تــأمین مــصارف عــروسی شان نمیباشند و برای تأمین مخارج عروسی نیازمند مساعدت اقارب خود هستند. اما او میگوید که بنیاد خیریۀ “حضرت ابوالفضل عباس” به کمک تاجران ملی از سال 1393 خورشیدی برنامۀ تدویر عروسیهای دسته جمعی را آغاز کرده و تا حال مراسم عروسی بیش از 400 زوج جوان را در پنج مرحله برگزار کرده است.
به گفتۀ وی، در کنار تدویر مراسم عروسی به شکل دسته جمعی، برای هر زوج 42 قلم اسباب و وسایل منزل نیز تهیه شده است. او همچنان میگوید که آنان به جوانانی حق اشتراک در این مراسم را میدهند که توان تأمین مخارج عروسی شان را ندارند.
یوسفی در مورد اهداف این برنامه میگوید:” با وجودی که سطح اقتصادی جامعۀ ما پایین است، اما بسیار دچار خرافات و عرفگرایی است و هر کس کوشش میکند بیشترین مصرف را در محفل عروسی خود داشته باشد و این امر سبب شده تا هزینههای محافل عروسی بلند رفته و بسیاری از جوانان نتوانند ازدواج کـنند. از آن جــایی که مـصارف بـلـند از ازدواج جـوانان جلـوگیری میکند، ما تلاش میکنیم تا این مانع بزرگ را از سطح جامعه برداریم. در کنار آن میخواهیم مانع فساد و فحشا در جامعه شویم، چون وقتی جوانان به سن قانونی ازدواج میرسند و زمینۀ ازدواج برای شان میسر نمیشود، به طرف فحشا کشانده می‌شوند.” او همچنان میگوید که برگزاری این گونه محافل سبب ترویج همدیگرپذیری در بین جوانان و نیز از بین رفتن فرهنگهای ناپسند حاکم در جامعه میشود.
رسوم پرهزینه و کمرشکن
رسم و رواجهای ناپسند قبل و بعد از نامزدی و هزینههای گزاف عروسی، سالها است که جوانان کشور را از تشکیل خانواده بازداشته و بسیاری از پسران جوان را به مهاجرتهای ناخواسته سوق داده است.
شمار زیادی از جوانان میگویند در حال حاضر برای تشکیل خانواده باید حدود دو ملیون افغانی با خود داشته باشند تا خواستههای خانوادۀ عروس را تأمین کنند. به گفتۀ آنان، همین امرباعث شده تا تعداد زیادی از جوانان پس از نامزدی ترک وطن کنند.
جــوانــان خــواسـتار آگـاهــیدهـی بــرای مـردم هستند تا رسوم ناپسندی که در بین مردم جا گرفته است، کمرنگ شود.
محمد متین، باشندۀ ولایت غزنی که مدت یک سال از عروسیاش میگذرد، میگوید برای تشکیل خانواده، هر جوان نیاز به دو مـلیون افغـانــی دارد. او میافزاید:” من تنها یک ملیون و 200 هزار افغانی بابت طویانه به خانوادۀ همسرم پرداخت کردم و در حال حاضر هم قرضدار هستم. امروز در غزنی طویانه کمتر از 600 هزار افغانی نیست و پوره کردن آن برای جوانان بسیار مشکل است. در کنار آن به بهانههای مختلف باید لباس ببرند و مخارج عروسی را هم تهیه کنند که این کار برای جوانانی که ماهانه شش هزار افغانی معاش دارند، بسیار سخت است.”
انیسه یکی از شهروندان هرات، گرفتن طویانه و مصارف گزاف در عروسیها را یک رسم نادرست خوانده و میگوید:”بسیاری از خانوادهها در هرات به این باور هستند در صورتی که طویانه نگیرند، در آینده، دختر شان نزد خانوادۀ شوهرش بیقدر خواهد شد.” وی با نکوهش چنین باور میگوید برای تغییر این باورها نیاز است از سوی رسانهها آگاهیدهی شود.
علی رضا، باشندۀ ولایت غزنی، میگوید با آن که چهار سال از نامزدیاش میگذرد، اما به نسبت طویانۀ بلند قادر به تشکیل خانواده نــشده است. وی مــیگــویــد:” من ماهانه 12 هزار افغانی معاش دارم و در دو جای هم کار میکنم. مبلغ طویانهام هم 500 هزار افغانی است و باید محفل عروسی مجلل هم برگزار نمایم، من حیرانم که چگونه این هزینهها را تأمین کنم.” در ایــن حــال، مـسوولان وزارت امــور زنــان و شماری از نمایندگان مردم در شورای ملی نیز با انتقاد از عرفهای ناپسند، در از بین بردن آن تأکید میکنند.
ماهرخ یــوسفزی، رییس امور فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی وزارت امور زنان، میگوید در حال حاضر، جوانان به علت بیکاری، طویانۀ بلند، مصارف گزاف محافل عروسی و همچشمیها قادر به تشکیل خانواده نمیباشند.
او میگوید:”وزارت امور زنان برای کاهش این مشکلات، در ولایتهای کابل، هرات، بلخ و پروان به کمک تاجران ملی، محافل عروسی دسته جمعی را برگزار کرده که در هر دور آن حدود 50 زوج اشتراک داشتند.”
اما او میگوید برای حل بنیادی این چالش ها نیاز است تا نهادهای مسوول کارهای بنیادی در زمینۀ اشتغال جوانان و نیز آگاهیدهی برای کاهش مصارف عروسیها انجام دهند.
انتقادها از قانون کاهش مصارف عروسی
سال گذشته قانون کاهش مصارف عروسیها از سوی مشرانو جرگه و ولسی جرگه تصویب شد. بر بنیاد این قانون، مراسم عروسی ای که بیش از ۵۰۰ مهمان در آن اشتراک کنند، جواز برگزاری در هوتل را ندارد و پرداخت طویانه و جهزیه نیز منع است. همچنان برگزاری مراسم شب حنا، شیرینی خوری، نامزدی، لفظ‌گیری، خــتــنه ســوری، شب شـش، خــویــش خــوری، تخت جمعی، پایوازی، سالگرد، بازگشت از حج و نامگذاری طفل در هوتل ها نیز منع قرار گرفته است. طبق قانون کاهش مصارف عروسیها، انواع غذای هوتلها نیز باید از ۱۰ نوع به دو یا سه نوع کاهش یابد.
در آن زمان گفته شده بود که هدف از این قانون، این است که جلو مراسم ناپسند و پرهزینه گرفته شود و زمینۀ ازدواج برای جوانان با شرایط مناسب فراهم شود.
اما ماهرخ یوسفزی، رییس امور فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی وزارت امور زنان، میگوید قوانین در صورتی خوب است که تطبیق شود. به گفتۀ وی، در کنار این قانون، قوانین دیگری نیز وجود دارد، اما جنبۀ عملی پیدا نکرده است. در این حال، پیمان، رییس تالار عروسی ستارۀ شهر، مشکل عمدۀ جوانان امروزی را پایین بودن سطح اقتصاد و نبود کار عنوان میکند. او میگوید:” در قانون کدام مشکلی نیست، بل در شرایط زندگی افراد تغییر آمده است. در گذشته هم هر فرد مطابق توانایی اقتصادی اش محفل عروسی خود را برگزار میکرد و چیزی برای آنان به جبر وجود نداشت و ما هوتلهایی در کابل داریم که با نرخ بسیار پایین کار میکنند و جوانان با اقتصاد پایین در آن جا محفل میگرفتند، اما در این اواخر مشکل عمدۀ جوانان هوتل نه بلکه نبود کار است.” او نیز به این باور است که جوانان به نسبت طویانۀ بلند، رسم و رواجهای نادرست و خرید طلا و وسایل قیمتی، نمیتوانند عروسی کنند. به گفتۀ وی، نیاز است در قدم اول امنیت کشور بهبود یابد و زمینۀ کار برای جوانان فراهم شود و در قدم دوم در مورد عنعنات ناپسند و از بین بردن آن آگاهیدهی شود تا جوانان بتوانند محافل عروسی خود را مطابق درآمد و اقتصاد شخصی شان برگزار نمایند.
