پیشرفت و توسعۀ تكنالوژی مخابراتی در كشور به رغم سهولت‌هایی كه برای مردم ایجادكرده مشكلات اقتصادی، نا امنی و… را نیز به بار آورده است.
فعالیت شركت‌های بزرگ مخابراتی در چند سال اخیرگسترش قابل ملاحظه یافته و مناطق مختلفی را تحت پوشش خدمات مخابراتی قرار داده است.
شبكه‌های مخابراتـــــــی افغان بیسیم، روشن، اتصالات، ام تی ان، افغان تلی كام و شبكۀ وصل (در شمال) دسترسی بــــه خدمات تلیفونی را در بیشتر مناطق كشور هموار نموده است.
این موضوع باعث گردید تــــا وزارت مخابرات و تكنالوژی جایــــــــزۀ ویـــــژۀ سال 2010 سازمان بین المللی مخابرات (جی اس ام) را بـــــه خاطر رشد و انكشاف سریــع تكنالوژی در افغانستان به دست‌آورد. اتحادیۀ بین المللی (جی اس ام) بیش از 200 عضو دارد كه افغانستان درمیان 120 كشور، این جایزه را در اسپانیا ازآن خود كرد.
در حال حاضر 80 در صد مناطق كشور تحت پوشش مخابرات قرار گرفته وحدود 15 ملیون تن در سراسر كشوربه تیلفون سیم دار وموبایل دسترسی دارند.
درحالی كه وزارت مخابرات بر بی كیفیت بودن فعالیت شبكه‌های مخابراتی تاكید می‌كند، اما مسئولان شبكه های مخابراتی افغان بیسیم، ام تی ان، روشن و… به رغم تماس های مكرر از اظهار نظر در این خصوص خود داری كردند و به مصاحبه حاضر نشدند.
كیفیت پائین، قیمت زیاد
با آن كه سهولت‌های زیادی در عرصۀ ارتباطات به وجود آمده، ولی بیشتر مردم كشور از نرخ زیاد و بی كیفیت بــــــودن خدمات شركت‌های مخابراتی شكایت دارند.
غلام رضا، دكاندار شهر مزار شریف می گوید: “با داشتن مبایل می توانم كارهای خود را با سرعت بیشتر وصرف وقت كمتر انجام بدهم، اما قیمت مكالمه نسبت به هر كشور دیگربلند می باشد .”
محمد فهیم حبیبی، باشندۀ ولایت بلخ براین باوراست كه عرضۀ خدمات مخابراتی نسبت به كشورهـــــــای منطقه در افغانستان، رشد بسیار چشمگیر وقابل ملاحظه‌ای داشته است.
جاوید یكی از شهروندان این ولایت از كیفیت پائین مكالمه‌های تلیفونـــــــــی اعتراض داشته مـــــی گوید:”دراین اواخر كیفیت كاری شبكه‌های مخابراتی بسیار پایین آمده و پس از چند بار تماس، به جای نمبر شخص مورد نظر به افراد ناشناس وصل می گردد كه این خود نقیصۀ بزرگی در كار این شبكه‌ها می‌باشد.”
غلام نبی امیری، مسئول شركت “ام تی ان” در مزار شریف، شمار مشتریان این شركت را تا سال 2010 بیش از 3ملیون تـــــن دانسته، می‌گوید كه بخش خدمات مشتریان بـــــــرای رفع مشكلات مردم آمادگی دارد. به گفتۀ وی این شركت با توزیع سیم كارت‌های ثبت نـــــاشده مخالف بـــــوده و از مردم مـــــی خواهد تا این نوع سیم كارت ها را خریداری نكنند.
مردم در ولایت قندهار نیز از كیفیت پائین خدمات مخابراتی، دور بودن آنتن‌ها و افزایش سیم‌كارت های ثبت نا نشده و … شكایت دارند.
هر چند در ولسوالی‌های دور دست ولایت قندهار، شبكه‌های مخابراتی با تهدید مخالفان روبرو نیست، ولی مردم می گویند كه شبكه های مخابراتی افغان بیسیم و روشن خدمات درست ندارند.
گل محمد باشندۀ قندهار می گوید:”من سیم كارت روشن دارم، هنگامی در حسابم پول كریدت اضافه می كنم، پیش از آن كه زنگ بزنم حساب كریدت من تمام می شود. از جانب دیگر كیفیت صدا نیز خراب بوده و درجریان مكالمه قطع و وصل می گردد.”
منحصر شدن فعالیت‌های مخابراتی
ناامنی‌ها در بیشتر ساحات كشور به ویژه در ولایت‌های جنوبـــــــی سبب شده تا شبكه‌های مخابراتی نتوانند، فعالیت مداوم داشته باشند.
ولسوالی‌های شاولی كوت، خاک ریز، شورابک ریگستان و میوند ولایت قندهار از جمله مناطقی اند كه هیچ یك از شبكه های مخابراتی نتوانستند دراین ساحات فعالیت كنند.
همچنین عرضۀ خدمات مخابراتی در ولسوالی های، ژیری، پنجوایی و ارغنداب به دلیل تهدید مخالفان در جریان شب متوقف می گردد.
در همین حال وزارت مخابــــــرات از مختل شدن عرضۀ خدمات تیلفونی در ولایت هلمند نیز اظهار نگرانی می‌كند. بـــــــه گفتۀ مقام‌های مسئول در وزارت مخابرات مخالفان درهلمند شركت‌های مخابراتی را تهدید كرده اند كه اگر فعالیت شان را قطع نكنند آنتن های آنان را تخریب خواهند كرد. پیش از این نیز تهدید هایی وجود داشت، اما به این گستردگی نبود.
ادارۀ تنظیم مخابرات(اترا) در بـــــارۀ مشكلات عرضۀ خدمات تلیفونی در ولایت های نـــاامن می‌گوید كه ایـــــــــن اداره نمی‌تواند شركت‌های مخابراتی را مجبور به ادامۀ كار نماید چون در صورت خساره مند شدن شركت‌های مخابراتی دولت قادر نیست خساره‌های آنان را جبران كند.
در شرط نامۀ وزارت مخابرات نیز آمده است كه در وضعیت جنگی و شرایط بحرانی، دولت نمی‌تواند شركت‌های مخابراتی خصوصی را وادار به فعالیت كند.
هر چند گفته می شود كه مسئولان شبكه‌های مخابراتی به خاطر فعالیت‌های شان به مخالفان مسلح پول مــــی پردازند، اما رئیس مخابرات ولایت قندهار و مسئولان شبكه‌های مخابراتی این ادعا ها را رد می كنند.
در حوزۀ غرب كشور عرضۀ خدمات مخابراتی گسترش یافته، به شمول 15 ولسوالی در مجموع 85 درصد مردم در ولایت هرات تحت پوشش خدمات مخابراتی قرار گرفته اند.
در ولایت غور 60 در صد و در پنج ولسوالی ولایت بادغیس 80 در صد مردم از خدمات شبكه‌های مخابراتی برخوردارند.
سید نـــوراحمد شاه علوی، رئیس مخابرات و تكنالوژی ولایت هـــــرات می گوید: “یک ملیون ویک صد هزارمشترک مخابراتی از شركت‌های افغان تلی كام، افغان بیسیم، روشن، اتصالات و ام تی ان درسطح این ولایت وجود دارند و 130 دستگاه ستلایت نیز در برخی از ساحات نصب شده است. همچنین درسطح شهر هرات، چهل هزار تن به دستگاه تیلفون سیم دار دسترسی دارند.
در همین حال عبدالكریم، مدیر اداری ریاست مخابرات ولایت غور می گوید:” 60 درصد مردم ولایت غورتحت پوشش خدمات مخابراتی قرار گرفتند و درشهرچغچران شبكه‌های افغان تلی كام، افغان بیسیم و روشن فعالیت دارند.
وی می‌افزاید كه در ولسوالی های پساوند، تیوره، دولینه، چهارسده، شهرک و تولک شركت مخابراتی افغان تلی كام خدمات مخابراتی را عرضه می كند. به گفتۀ او “لعل وسرجنگل” و “كمنچ” زیرپوشش شبكۀ روشن قرار دارد.
باشندگان ولایت غور نیز از عدم آنتن دهی دربسیاری از مناطق این ولایت شكایت دارند.
در ولایت فراه به رغم فعالیت شبكه‌های روشن، افغان بیسیم، اتصالات و ام تی ان، دستگاه یک هزارویک صد لینه افغان تلی كام وجود دارد كه در شش ولسوالی فعال است.
جمال الدین پادشاه خیل، رئیس مخابرات ولایت فراه می‌گوید:”دستگاهپ های افغان تلی كام30 تا 35 در صد، مناطق شهری را تحت پوشش قرار داده است.
به همین ترتیب، در ولایت بادغیس سید غلام فاروق امینی صبور، رئیس مخابــــــرات بادغیس می گوید:” در پنج ولسوالی این ولایت 80 در صد ساحات تحت پوشش شبكه های مخابراتی است، اما در ولسوالی “بالا مرغاب” گاهی شبكه‌های مخابراتی به دلیل ناامنی مختل می‌گردد.
مشكلات سیم كارت‌های ثبت ناشده
از مشكلاتی كه مردم را بیشتر از هر چیزدیگر نگران كرده، توزیع سیم كارت‌های ثبت ناشده است. این سیم كارت‌ها از طریق شبكه های مخابراتی به دست فروشان توزیع می گردد و آنان بـــــــدون ثبت هویت ومشخصات مشتری، سیم كارت‌ها را می فروشند.
فواد نوری، كارمند دولت دركابل می گوید:” سیم كارت‌های ثبت ناشده در بسیاری از موارد بین خانواده ها مشكل ایجاد كرده و نیز باعث بروز مشكلاتی؛ چون اختطاف، قتل و آزار خانم‌ها و… شده اند.
محمد رفیع، باشندۀ ولایت بلخ می‌گوید:” مردم آزاری ازطریق این گونه سیم‌كارت ها، سبب بروز مشكلات در خانواده ها شده و حتی سبب جدایی زوج ها نیز گردیده است.” وی از مقام‌هــــــای مسئول می خواهد تا در این زمینه اقدام عملی نموده و در جلوگیری از آن هیچ ملاحظه و چشم پوشی نداشته باشند.”
در همین حال، سمونوال محمد ظاهر رئیس تحقیقات جنایی ولایت كابل می گوید:” سیم‌كارت های ثبت ناشده در موارد مختلف سبب بروز حوادث جنایی چون اختطاف، قتل و حوادث دیگر گردیده است.” او می‌افزاید كه ما به طور متواتر این گونه سیم كارت‌ها را جمع آوری كردیم، اما بازهم از سوی شركت ها پخش و توزیع می گردد كه پس از این مسئول این‌گونه جنایات، مسئولان شركت ها بوده و ما مجبوریم علیه آنان دوسیۀ جزایی ترتیب دهیم؛چون توزیع سیم كارت های بدون جواز به یكی از وسایل جرمی تبدیل شده اند.”
یاسر ابوالعمایم، معاون مركز فروش و خدمات مشتریان شبكۀ اتصالات افغانستان مـــی گوید:” در گذشته چنین مشكل وجـــــود داشت، اما تلاش‌های ما جریان دارد تا سیم‌كارت های ثبت ناشدۀ مشتریان را ثبت كنیم.”
او در زمینۀ فعالیت‌های شان توزیع داده افزود كه شبكۀ اتصالات در حال حاضر بیش از سه ملیون مشترك دارد و 27 ولایت را تحت پوشش قرار داده؛ اما در ولایت‌های باقی‌مانده نسبت مشكلات تخنیكی و لوجستیكی نتوانسته اند، فعالیت داشته باشند.
مریم، باشندۀ كابل است و از سیم كارت اتصالات استفاده مــــــی‌كند. او در بارۀ خدمات این شركت می گوید:” من مشترك شبكۀ اتصالات استم، باتاسف تاحال در چندین مورد مشكلی پیدا كردم و خواستم از بخش خدمات مشتریان این شركت كمك بگیرم، اما هفت روز می‌شود كه به تماس هایم پاسخ داده نمی شود و در بدل هر تماس به این شبكه مبلغ سه افغانی هزینه می شود.”
اما آقای یاسرابوالعمایم، این ادعا را رد نموده می‌گوید كه در هرماه فقط پنج تماس به بخش خدمات مشتریان، رایگان می‌باشد، ولی اضافه از آن، هزینه برمی دارد. كه این بخش 24 ساعت فعال می باشد. درهمین حال، گل احمد راستمن، رئیس عمومی شركت مخابراتی افغان تیلی كام می گوید: “شركت افغان تلی كام شركت صد در صد دولتی است و در 34 ولایت فعالیت می كند. بیشتر از 600 قریه تحت پوشش دستگاه های خورد ” ارتباط قریه ها” قرار دارند. “
افغان تلی كام دونوع خدمات تلیفونی وایرلیس “بدون لین” و دیگری “فكس لین” یعنی شبكه لین دار را به مردم ارائه می كند. تیلفون های بدون لین در 34 ولایت و لین دار در هفت شهر بزرگ كشور چون كابل، كندهار، هرات، مزار، كندز، قندهارو جلال آباد فعالیت می‌كند. اما به نظر گفته های مسئولان، تلاش‌ها جریان دارد تا خدمات تیلفون لین دار در شهرهای؛ چون تخار، پروان، بغلان، خوست، فراه و … نیز وصل گردد.
وی می‌افزاید كه در پهلوی خدمات تلیفونی، خدمات اینترنتی نیز از طریق این شركت قابل دسترس می‌باشد كه در قیمت آن 80 در صد نسبت به سال‌های گذشته كاهش آمده است.
به گفتۀ راستمن، این شركت بیش از هزار و هشت صد ملیون افغانی عاید به دست آورده، ولی این رقم همیشه ثابت نیست.
انترنت مشكل دیگر
با آن كه چندین شركت در راستای عرضۀ خدمات انترنتی كار می كنند، اما سرعت پائین و قیمت زیاد كافی نت های خصوصی، باعث شكایت و نگرانی مشتریان انترنت شده است.
عزت الله باشندۀ كابل می گوید:” انترنت با وجودی كه قیمت بلند دارد و در یك ساعت 50 افغانی هزینه برمی دارد، ولی سرعتش آن قدر ضعیف است كه نمی توان در یكی دو ساعت، مشكل را حل نمود و یا معلومات به دست آورد.”
اما رئیس افغان تلی كام خوشبین است كه با تكمیل شدن پروژۀ فایبر نوری در سایر نقاط كشور، مشكلات حل خواهدشد و در كیفیت و قیمت مكالمه های تلیفونی و انترنت تخفیف به عمل خواهد آمد.
در همین حال، مقام های مسئول در وزارت مخابرات و تكنالوژی، یكی از عوامل كندی رشد انترنت را در افغانستان فقدان دانش انترنتی بیان نموده می گویند كه آنان برنامه های آموزشی را در 34 ولایت به راه انداخته اند تا بر تعداد استفاده كنندگان آن بافزایند.
تاثیرات منفی بر زنان باردار و كودكان
یكی از مواردی كه همیشه باعث نگرانی مردم شده است و مسئولان نیز آن را خالـــــــی از خطر نمی دانند، نصب آنتن‌های مخابراتی در ساحات رهایشی و نزدیك به آن، می باشد.
فیض الله كاكر، مشاور صحی ریاست جمهوری می گوید:”استفاده از تیلفون همراه، برای زنان حامله و كودكان زیر سن 8 سال ضرر دارد و آنان نباید از تیلفون زیاداستفاده نمایند.”
آقای كاكر گفت كه وی در رابطه به اشعۀ الكترو مقناطیس كه توسط تیلفون تولید می شود معلوماتی را جمع آوری كرده كه اگر آنتن های تیلفون در 200 متری خانه‌های رهایشی نصب باشد زیانبار بوده و در دراز مدت تاثیرات منفی دارد.
این درحالیست كه در سطح افغانستان بیشتر از 4000 آنتن وجود دارد و تنها در سطح شهر كابل 400 آنتن نصب شده است.
اما مسئولان وزارت مخابرات این ادعا را رد كرده می‌گویند كه آنتن‌های مخابراتی هیچ خطری را متوجه مردم نمی كند.
انجنیر خیرمحمد فیضی، عضو بورد ادارۀ تنظیم خدمات (اترا) وزارت مخابرات و تكنالوژی معلوماتی در بارۀ تاثیرات اشعه های مقناطیسی می گوید:
“ما در این مورد مطالعات زیاد انجام دادیم و هیچ گونه ضرر ناشی از تیلفون و یا آنتن های مخابراتی را در آن پیدا نكردیم. اما در دیگر كشور ها به خاطر ضررهای احتمالی، كودكان زیر سن 8 سال را از نزدیكی بـــــه مبایل و تیلفون منــــع كـــــرده اند. ما طرز العمل نصب تاورها و آنتن‌ها را مطابق به معیار های جهانی در نظر گرفتیم.”
ناهماهنگی در كندن كاری‌ها
ناهماهنگی و بی توجهی ارگان های مسئول در قسمت كندن كاری ها باعث بروز مشكلات زیادی شده است.
رئیس ادارۀ تنظیم مخابراتی وزارت مخابرات، ناهماهنگی در كار ارگان‌های مسئول مانند وزارت انرژی و آب ، مخابرات، شاروالی و… را سبب بروز مشكلات دانسته می افزاید كه این گونه ناهماهنگی ها خساره‌های زیاد به دولت وارد كرده است.
وی می‌گوید:” حكومت از ده سال به اینسو در زمینه تمدید كیبل‌های برق، شبكۀ آب‌رسانی، كیبل های مخابراتی، كانالیزاسیون و دیگر شبكه های كه به اهداف بازسازی ایجاد می گردد، نارسایی های وجود داشته و نتوانسته هماهنگی درست بین این ادارات را به وجود آورد.” به گفتۀ وی ناهماهنگی سبب شده تا زیان های مالی و اقتصادی زیادی به دولت وارد گردد. وی تاكید می كند كه باید برنامه ها هماهنگ شود و فواید عامه، شهرسازی، شاروالی، آب و برق، مخابرات و … درهماهنگی و تماس مستقیم باشند. این كار از كندن كاری های تكراری و زیان های مالی جلوگیری می كند.
گل احمد راستمن، رئیس عمومی شركت مخابراتی افغان تیلی كام با اشاره به نبود برنامه های هماهنگ در سطح تصریح می كند كه وقتی یك ارگان می خواهد در ساحه‌ای كار را آغاز كند، ارگان های دیگر بودجۀ كافی برای رسیدگی و انجام آن كار را ندارند و ادارۀ افغان تلی كام نیز نمی تواند كار را به تعویق اندازد.
خیرمحمد باشندۀ سرك دوم شاه شهید شهر كابل می گوید:” كندن كاری های كه توسط شركت ها صورت می گیرد، بــــــرای ما مشكلات زیاد خلق نموده است. یك شركت، پیاده رو دهن دروازۀ مارا كندن كاری نمود و كیبل تیلفون را جابجا ساخت و همین كه كارش تمام شد خاك هایش را رها كرده و دنبال كارش رفت، روز بعد شركت دیگری كار را آغاز كرد و پس از چند روز لودری آمده و همان كیبل ها را دوباره از زیر زمین كشید و كیبل‌ها به سرقت رفت” وی می افزاید كه این خاك ها محیط زندگی ما را به شدت آلوده نموده است.
گسترش سریع مخابرات درافغانستان
هم اكنون 5 شركت مخابراتی خدمات مخابراتی را عرضه می كنند و بیش از 100 هزار نفر در این شركت ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم مصروف كار اند. مسئولان این شركت های خصوصی تا كنون حدود 2.5 ملیارد دالر در این حوزه، سرمایه گذاری كرده اند.
انجنیر خیرمحمد فیضی، عضو بورد ادارۀ تنظیم خدمات (اترا) و تكنالوژی مخابرات می گوید: “عرضه خدمات مخابراتی به رغم ناامنی ها، نبود برق، دشوارگذر بودن راه‌ها و كوهستانی بودن بیشتر مناطق كشور و… قناعت بخش می باشد به همین خاطر مخابرات افغانستان جایزۀ بین المللی جی اس ام را به دست آورده است.”
او می گوید:”همه ساله عواید ما از بابت صدور جواز، خطوط انترنتی،مبایل و دیگر تكس هایی كه می گیریم روبه افزایش بوده تنها در سال گذشته 125 ملیون دالر پول به دولت انتقال یافته است و در سه ربع سال جاری 95 ملیون دالر عاید به دست آمده است.”
این مقام ادارۀ تنظیم مخابرات می افزاید كه در بخش خدمات مبایل پنـــــج شركت مخابراتی خدمات ارائه می كنند و همچنین 40 جواز انترنتی كه از جملۀ آن 37 آن ملـــــــی و سه جواز محلی می باشد، توزیع گردیده است.
در عین زمان 21 جواز تورید، فروش وسایل و تجهیزات مخابراتی صادر شده كه می‌تواند زمینه را برای گسترش خدمات مخابراتی هموار سازد.
بازار آزاد بهانه‌ای برای فرار از مسئولیت
برای كنترول نرخ‌ها چیزی را كه مسئولان دولتی بهانه قرار داده و از مسئولیت خویش شانه خالی می كنند، سیستم بازار آزاد است.
ادارۀ تنظیم مخابرات وزارت مخابرات می گوید: “ما مطابق به احكام قانون تنظیم مخابراتی، صلاحیت منظوری نرخ ها را داریم، اما از این كه بازارافغانستان رقابتی است ما نمی توانیم در آن مداخله كنیم. به گفتۀ وی، تا كنون به 5 شبكۀ مخابراتی تیلفون، جــواز كار داده شده كه مطابق معیارهای رسمی و شرایط مندرج در شرط نامه باید خدمات ارائــــــــه كنند، امــــا متاسفانه نظر به ارزیابــی های وزارت مخابـــرات و مطابق سروی هایی كــــه صورت گرفته، بیشتر این شبكه های مطابق با معیارهای تعیین شده عمل نمی كنند.
وی تصریح می كند كه موارد تخلفات ازسوی این شبكه‌ها وجود دارد. وزارت مخابرات چندی قبل برخی از این شركت ها را جریمه نمود و در صورت ادامۀ تخلفات در مراحل بعدی ما ناگزیر استیم كه به تعلیق فعالیت و لغو جواز این شركت‌ها مبادرت ورزیم.
باید خاطر نشان كرد كه توسعۀ مخابرات در جریان ده سال اخیر در كشور رشد بی‌سابقه‌ای داشته، حتی در مقایسه با بسیاری از كشورهای منطقه امروز عرضۀ خدمات مخابراتی در افغانستان روند رو به رشد دارد، ولی بــــــه رغم این رشد شتابناك مشكلات زیـــــاد در تنظیم ماركیت مخابرات وجود دارد. این گزارش نشان می دهد كه هنوز وزارت مخابرات به صورت عملی قادر نشده است كه فعالیت شركت های خصوصی مخابراتی را قانونمند سازد.
ازسوی دیگر مشتریان این شركت‌ها نیز از چگونگی عرضۀ خدمات مخابراتی راضی نیستند.
به نظر می رسد كه در صورت عدم وضع شرایط سخت نظارتی برای شركت‌های خصوصی، میزان تخلفات این شبكه ها افزایش یافته و عدم كاهش نرخ مكالمه به اقتصاد مردم صدمه‌هایی زیادی وارد خواهد كرد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
