کارشناسان محیط زیســت، کسترش شهرها و روند رو به روشد زندگی شهری را از جمله عوامل عمده بینظمیها در شهرهای بـــزرک عنـــوان نموده و میگویند که رشد سریع شهرها و شهـرنیشنــی در جــریان یــک و نیـــم دهــه اخیـــر، در بســیـاری مـــوارد حکــومت را با مشــکل مواجــه ساخـتــه است. سیــد آصــف حســینــی، استاد در پوهنځی محیط زیست، میگوید که بسیاری از مردم به امید داشتن زندگی مناسب و یافتن شغل بهتر، از قریهها به شهرها آمدهاند و در مقابل، حکومت نیز هیچگونه برنامهای برای جابهجایی آنها در شهرها ندارد.
از آن جا که تفاوت بسیاری میان زندگی شهری و روستایی وجود دارد، توافق با محیط و زندگی شهری مستلزم آموزش رفتارها و هنجارهایی است که در روستاها چندان مورد توجه قرار ندارد. اما تمرین و ممارست این رفتارها به هدف ادغام در اجتماعات شهری، زمانگیر است و از جانبی هم با دشواریها و مشکلاتی همراه میباشد.
یکی از مشکلاتی که در اثر هجوم روستائیان به شهرها به وجود آمده است، افزایش میزان تولید زبالهها و چگونگی جابهجایی آن در مکانهای مخصوص زبالهها است. از آن جا که روستائیان به خوبی شهرنشینان با چگونگی جمعآوری زبالهها و قواعد جابهجایی آن آشنا نیستند، این امر باعث شده که هم باشندگان اصلی شهرها، هم روستائیان به شهر آمده و هم دولت با مشکل مدیریت زبالهها روبهرو شوند.
آصف حسینی میگوید در شهرهای بزرگ کشور، از جمله کابل، مردم در حدی زباله تولید میکنند که اکنون دولت توان مدیریت آن را ندارد. وی اما افزود که این مشکل در روستاها تا حدی حل شده است. به گفته حسینی، مردم در روستاها به شکلی از اشکال، زبالهها را مورد بازیافت قرار میدهند، در حالی که چنین چانسی برای مردم شهر میسر نیست. او به طور مثال گفت که مردم از زبالههای حیوانی، پسماندههای غذایی و کاغذهای باطله به اشکال مختلف دوباره استفاده میکنند و این امر امکان تراکم زبالهها در روستاها را محدود میسازد. به گفته این کارشناس محیط زیست، در شهرها اما امکان استفاده دوباره از زبالهها بسیار محدود است و دولت نیز هنوز قادر به برنامهریزی درست در چگونگی استفاده از این زبالهها نشده است. حسینی میگوید این محدودیتها حالا باعث شده که زبالهها به دردسری جدی برای دولت و تمام کسانی تبدیل شود که در شهرهای بزرگ زندگی میکنند. آصف حسینی، کارشناس محیط زیست و استاد در پوهنتون کابل، میگوید که روزانه تنها در شهر کابل 4500 تن زباله تولد میشود، که در ترکیب آن مواد مختلف وجود دارد. به باور این کارشناس محیط زیست، زبالهها اکنون به یک خطر جدی برای شهروندان کابل تبدیل شده و امنیت صحی و غذایی آنها را با تهدید مواجه کرده است. او با استناد به نتایج یک تحقیق میگوید در ترکیب زبالههایی که در شهر کابل تولید میشود، 1300 تن پسمانده مواد غذایی و 1000 تن هم مدفوع انسانی قرار دارد.
تیم تخلفات شهری
از سالها پیش موضوع جمعآوری و دفن و یا هم بازیافت زبالهها، بهویژه در شهر کابل، به یک بحث جدی محیط زیستی در کشور تبدیل شده است. اما چنان که میبینیم این بحثها چندان کارگر واقع نشده و مردم یاد نگرفتهاند که زبالهها را به جای ریختن در کوچه و سرکها، به مکانهای مشخص آن انتقال دهند. از جانب دیگر، شاروالی کابل نیز توفیق نیافته است سیستمی را ایجاد کند که طبق آن روند جمعآوری و دفن زبالهها تسهیل شده باشد. به همین دلایل، علیرغم سالها تلاش برای داشتن محیط عاری از زباله در کابل، باز هم دیده میشود که زبالهها در همه جا پراکنده است و سیمای شهر را در جهت منفی آن تغییر داده است.
با این حال، شاروالی کابل، به تازگی اقدامات سختگیرانهتری را روی دست گرفته و امیدوار است با این اقدامات، وضعیت محیط زیستی در کابل بهبود بیابد. تواب احمدی، رییس تنظیف شاروالی کابل، میگوید که این اداره به تازگی تیمی را با نام «تیم تخلفات شهری» ایجاد کرده که کار آن قانونمند ساختن رفتار مردم در محیط شهری است. به گفته وی، این تیم مسوولیت دارد تا از رفتار مردم در داخل شهر نظارت کند و با افراد متخلف در چهارچوب قانون برخورد کند. احمدی تصریح کرد که برخوردهای قانونی با متخلفان شامل جریمه نقدی و در نهایت معرفی آنها به نهادهای عدلی و قضایی میشود. رییس تنظیف شاروالی کابل افزود در جریان چند هفته اخیر، مالکان دهها باب دکان، منازل مسکونی، قصابیها و سبزیفروشیها از سوی تیم تخلفات شهری اخطاریه دریافت کرده و جریمه نقدی شدهاند.
اما شماری از کارشناسان محیط زیست بدین باور اند تا زمانی که مدیریت سالم در شاروالی کابل به میان نیاید، این گونه اقدامات سختگیرانه، کارساز واقع نخواهد شد.
