پروژه خط انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان و پاکستان به هند، پس از سالها تأخیر و انتظار، روند عملی به خود گرفت. قرارداد کار دو مرحلهای آن سه شنبه هفته گذشته امضا شد. این پروژه، قرار بود در سال 2017، یعنی امسال، نهایی و برای بهرهبرداری آماده شود اما ناامنی در مسیر انتقال پروژه، عدم توافق کشورها و موانع دیگر، تأخیر چندین ساله در اجرای این پروژه را به دنبال داشت.
این پروژه، به طول 1735 کیلومتر از”گلکنش” ترکمنستان وارد خاک افغانستان و سپس با عبور از پاکستان به مقصد نهایی خود که هندوستان است، خواهد رسید. این پروژه، 4.7 ملیارد دالر هزینه در بر خواهد داشت که بیشترین هزینه آن را بانک انکشافی آسیا پرداخت میکند. به گفته غزاله حبیبیار، سرپرست وزارت معادن و پترولیم، پایپلاین این پروژه ظرفیت انتقال 33 ملیارد مترمکعب گاز را در سال خواهد داشت که بالغ بر 400 ملیون دالر نیز از بابت ترانزیت گاز در قلمرو افغانستان عاید کشور خواهد شد.
آنچه مسلم است این که پروژه مهم تاپی که دارای اهداف مهم اقتصادی است، دارای اهمیت و فواید اجتماعی و منافع همگانی دیگری برای کشورهای ذیدخل میباشد؛ ایجاد اشتغال، توسعه ترانسپورت و ارتباطات، ایجاد ساختارهای جدید اجتماعی و بهرمندی از خدمات دیگر آن، از نتایج خوب خط انتقال گاز تاپی است. این پروژه برای افغانستان یک دهلیز مهم اقتصادی و تجاری میباشد که با تطبیق آن برخی از پروژههای دیگری اقتصادی، چون پروژه انتقال برق، احداث خط آهن، تأسیس پارکهای صنعتی و انتقال فایبر نوری نیز عملی خواهد شد. مراد امانوف، رییس شرکت تاپی لمتد، در نشست خبری امضای تفاهمنامه مربوط به این پروژه، اظهار داشت که پروژه تاپی نه تنها سود اقتصادی بلکه پیشرفت اقتصادی و ثبات اجتماعی در منطقه نیز را به همراه خواهد داشت.
شکی نیست که سود پروژه نصیب تمام کشورهای مشارکت کننده در این پروژه خواهد شد و پیامد مهم آن نیز ثبات و توسعه کشورهای منطقه از جمله افغانستان است. این همان چیزی است که پیش از این در سخنان رییس جمهور نیز مورد اشاره قرار گرفته بود. محمداشرف غنی در یکی از سخنانش تصریح کرده بود که “درست است تاپی یک شاهراه است برای انتقال گاز، اما در حقیقت تاپی یک دیدگاه است؛ چرا که ما اعتقاد داریم یکی از مهمترین سرمایههای افغانستان موقعیت جغرافیایی آن است که بعد از 200 سال این موقعیت جغرافیایی به بهترین نحوه به کار گرفته میشود. تاپی در قدم اول، تغییر این دیدگاه است که افغانستان از یک نقطه تضاد به یک نقطه همکاری منطقهیی و بینالمللی مبدل میشود. استقبال ملت از این پروژه نیز ناشی از این دیدگاه است و آرزوی من این است که این دیدگاه را ملت افغانستان به تمام دنیا نشان دهند.”
در این میان، مهمترین چالش پروژه تاپی، نقش هند و پاکستان و مناقشات جاری میان این دو کشور است. هند با حدود ۱ ملیارد و ۲۰۰ ملیون نفر جمعیت پس از همسایهاش چین پرجمعیتترین کشور دنیا به حساب میآید. این کشور به لحاظ انرژی دارای ذخایر اندکی است. کمبود انرژی برای اقتصاد این کشور که بیشترین رشد را اکنون داراست، عامل تهدید به شمار میآید و توجه هند را به نفت و گاز کشورهای آسیای میانه بیشتر جلب کرده است. اما کشورهای آسیای مرکزی با هند مرز مشترک ندارند، علیرغم آن به لحاظ جغرافیایی این منطقه یکی از نزدیکترین منابع نفت و گاز برای هند به حساب میآید. میان کشورهای آسیای میانه و هند، افغانستان و پاکستان قرار دارد. هند برای دستیابی به منابع انرژی آسیای میانه مجبور است با این دو کشور مصالحه کند. برقراری ثبات و امنیت در افغانستان و مبارزه علیه تروریزم، بخشی از سیاست استراتیژیک هند در منطقه به حساب میآید.
از سوی دیگر، پروژه تاپی برای افغانستان نیز آن قدر اهمیت دارد که حتا برخی از مخالفان مسلح دولت کنونی نیز رسماً اعلام کردهاند، با احداث این خط لوله گاز موافق هستند و آن را حمایت میکنند. بنابراین، آغاز عملی این پروژه را میتوان بستر ثبات و توسعه برای همگان تلقی کرد. لذا مشارکت در پیشبرد آن منافع همگانی را در پی داشته و باید از سوی کشورهای شریک در این پروژه تسریع و تسهیل شود. با این وصف، شایسته خواهد بود تا کشورهای شریک در این پروژه، برای زمینهسازی و عملی شدن این پروژه تلاشهای روزافزون شان را به کار انداخته و زمینه ثبات، توسعه و همگرایی بیشتری را در قالب همکاریهای اقتصادی فراهم کنند. بدون شک، ظرفیت چنین کاری وجود دارد که کشورهای همسایه افغانستان، همیاری در پرتو تعاملات اقتصادی را آغاز کنند؛ کاری که سایر کشورها و حوزههای اقتصادی از دیرباز آغاز کردهاند و اکنون به مراحل بالایی از رشد، انکشاف، ثبات و توسعه دست یافتهاند.
