وزارت زراعت و آبیاری میگوید که افغانستان 12سال گذشته در سکتور زراعت دست آوردهای خوبی را داشته و در تمامی عرصه ها شاهد سه تا چهار برابر رشد بوده است.
به گفته مسوولان این وزارت، افغانستان در بخش تولید غله نزدیک به خودکفایی رسیده است. بر اساس ارقام ارائه شده، مجموع تولیدات گندم در سال 1381 خورشیدی 2.6 ملیون تُن بوده که در سال 1392 این رقم به 5.1 ملیون تُن (95 درصد خودکفایی) رسیده است؛ در حالی که نیازمندی کشور به گندم 5.4 تا 5.6 ملیون تن پیشبینی شده است.
از سویی هم، آمار و ارقام نشان میدهد که تنها 12 درصد خاک کشور قابل زرع است و وزارت زراعت میگوید که سه ملیون و 766 هزار هکتار ساحه للمی قابل کشت وجود دارد، که از این میان یک ملیون و 524 هزار هکتار آن تحت کشت قرار دارد. بر اساس معلومات این وزارت، سه ملیون و 562 هزار هکتار زمین آبی قابل کشت وجود دارد که از این میان دو ملیون و 100 هزار هکتار آن زیر کشت است.
اما کارشناسان بخش زراعتی میگویند که “از 12 درصد زمینهای قابل زرع، دهاقین به هفت درصد آن دسترسی دارند و از هفت درصد بنا بر مشکلات جوی، نبود امکانات، موسمی بودن زراعت و دهها مورد دیگر، دهاقین توانستهاند تنها3.6 درصد زمینهای قابل زرع را بکارند”.
وزارت زراعت همچنان می گوید که برای جلوگیری از ضایعا آب 47 بند، سربند، بندهای آبگردان و ذخایر آب اعمار نموده است. به نقل از مسوولین این وزارت، آنان تصمیم دارند تا برنامههایی را در خصوص مهار آبهای جاری که هم اکنون 50 درصد آن به کشورهای همسایه سرازیر میشود، طرحریزی و در پنج سال آینده بتوانند، این رقم را به 15 درصد کاهش دهند. اما کارشناسان سکتور زراعت و نهادهایی که در این بخش فعالیت دارند، پیشرفتهای سکتور زراعت را اندک دانسته و باور دارند با فرصتها و کمکهای مالی صورت گرفته، طی 12 سال گذشته این وزارت نتوانسته در بخش زیربناها که شامل ساخت بندهای آبگردان، میکانیزه شدن زراعت، معرفی تکنالوژی جدید و مجهز ساختن زارعین به وسایل پیشرفته میشود، کاری انجام دهد.
با این همه، وزارت تجارت میگوید که بزرگترین اقلام صادراتی کشور را محصولات زراعتی تشکیل میدهد که در سال 1392 مجموع صادرات آن به 515 ملیون دالر بالغ می گردید.
این در حالی است که به نقل از اداره حمایت از سرمایهگذاری یا (آیسا) کمترین سرمایهگذاری در بخش زراعت صورت گرفته است. مسوولان این اداره میگویند با توجه به زراعتی بودن کشور و متکی بودن 75 درصد مردم به زراعت، ظرف 12 سال گذشته، نزدیک به 250 ملیون دالر در بخش زراعت سرمایهگذاری شده است. این پایینترین رقم سرمایهگذاری در کشور است.
ایا از گندم سیر هستیم؟
وزارت زراعت می گوید به خودکفایی گندم نزدیک شده ایم
مسوولان در وزارت زراعت، احداث باغها و قوریهجات، ترویج تکنالوژی جدید به دهاقین، حفاظت از امراض و آفات نباتی و رشد چشمگیر تولید غلهجات را از دست آورد های این وزارت بیان میکنند.
جاوید احمد قایم، رییس عمومی پلان و پالیسی و برنامههای وزارت زراعت، میگوید که در 12 سال گذشته، ساحات باغی از 75 هزار هکتار به بیش از 125 هزار هکتار زمین رسیده و سالانه دههاهزار اصله نهال به مردم از سوی این وزارت کمک شده است.
احمد جاوید قایم می گوید، محصولات انگور که در سالهای 1382 خورشیدی 360 هزار تُن بود، حال به 610 هزار تن افزایش یافته است، سیب از 17 هزار تُن به 78 هزار تن رسیده، بادام از نُههزار تن به 42 هزار تُن افزایش یافته است:” علاوه بر افزایش حاصلات میوه، تولید گندم، در سال1381خورشید 2.6 ملیون متریک تُن بود، اما در سال 1392 این رقم به 5.1 ملیون متریک تن، تولید برنج از 388 هزار تن به 512 هزار تن، پیاز از 48 هزار به 106 هزار تن، کچالو از 230 هزار به 330 هزار تن افزایش یافته است.”
به گفته رییس عمومی پالیسی وزارت زراعت، معرفی تکنالوژی جدید، توزیع تخمهای اصلاح شده و جلوگیری از امراض و آفات نباتی از عوامل عمده افزایش محصولات زراعتی در 12 سال گذشته بوده است:” وزارت زراعت به صورت مجموعی سطح حاصلات زراعتی را در تمامی عرصهها سه تا چهار برابر بلند برده است.”
احمد جاوید قایم علاوه می کند که در حال حاضر نزدیک به 150هزار تُن گندم در سیلوها ذخیر شده و تلاش دارند تا این رقم به 300 هزار تُن افزایش یابد: ” وزارت تلاش میکند که سیلوها دوباره فعال شود و کار فعالسازی حداقل پنج سیلو در جریان است.”
اما احمدتوفیق داوری، معاون اتاقهای تجارت و صنایع میگوید، زراعت کشور در 12 سال گذشته به گونهای که ایجاب میکرد، پیشرفت نکرده است.
وی عدم دسترسی به زمینهای زراعتی و ماشینهای جدید، قرضههای درازمدت و سهل، نبود ادویههای زراعتی، عدم ایجاد بانک انکشاف زراعتی، عدم مدیریت خوب و جلوگیری از [ضایع شدن] آبها و فساد اداری را ازعوامل عدم پیشرفت سکتور زراعت عنوان می کند:”با وجود این مشکلات، دهاقین توانستهاند استفاده اعظمی را داشته باشند، بهخصوص در بخش میوهجات.”
تخمهای اصلاح شده با کیفیت یا بی کیفیت؟
شماری از دهاقین تخم های اصلاح شده را بی کیفیت می خوانند
وزارت زراعت میگوید، توانسته است تخمهای اصلاحشده و نسلهای جدیدی از گندم و میوهجات را که حاصل بیشتر میدهد، به دهاقین معرفی نماید. رییس پلان و پالیسی این وزارت زراعت، میگوید که نسلهای اصلی گندم کشور حفظ شده و هیچگاهی از بین نمیرود، اما این نسلها، اصلاح گردیده تا حاصلات آن بیشتر شود:” استفاده از تخمهای اصلاحشده 20 تا 30 درصد تولیدات را افزایش داده و دهاقین علاقمندی زیادی به تخمهای اصلاحشده دارند.”
از سویی هم، محمدآقا، معاون نماینده موسسه خوراک و زارعت سازمان ملل متحد در افغانستان، میگوید که پروژه تولید تخمهای اصلاحشده که از سوی این موسسه تطبیق شده، بسیار مؤثر بوده است. وی میگوید: “سال 1381، یککیلو تخم اصلاحشده هم در کشور وجود نداشت، اما اکنون هزاران تُن تخم اصلاحشده وجود دارد، این یکی از دستآوردهای بزرگ این موسسه و وزارت زراعت در این بخش است.”
به گفته وی، بیش از 100 شرکت تولید تخم اصلاحشده مجهز با وسایل پیشرفته در 28 ولایت ایجاد شده و در کنار آن ایجاد لابراتوار تخمهای اصلاحشده در شش زون از پیشرفتهای دیگر در این بخش است. به گفته محمد آقا ایجاد ریاست تحقیق وزارت زراعت از کارهای دیگری است که در بخش تخمهای اصلاحشده صورت گرفته است.
همچنین موسسه خوراکه و زراعت سازمان ملل متحد و وزارت زراعت نگرانی دهاقین در مورد از بین بردن تخمهای اصلی کشور را رد نموده، میگویند که تخمهای اصلاحشده، پس از سه سال تحقیق و در صورت نتیجه خوب، تکثیر و به عنوان تخمهای اصلاحشده معرفی میشود.
از سویی هم، مقامهای اتحادیه ملی تخمهای بذری افغانستان با آنکه تخمهای اصلاحشده را در افزایش محصولات مؤثر میدانند، اما میگویند در شرایط کنونی، وزارت زراعت توانایی تولید تخمهایی را ندارد که در تمامی نقاط کشور نتیجه مثبت بدهد.
سیدآجان ابدیانی، رییس اتحادیه ملی تخمهای بذری افغانستان، میگوید، تخمهای اصلاحشدهای که روند تحقیق آن در وزارت زراعت تکمیل میشود و به شرکتهای خصوصی غرض تکثیر فرستاده میشود، در برخی ساحات مؤثر بوده ولی در بعضی از ساحات هیچ نتیجه نداده است.
ابدیانی می افزاید، تخمهای اصلاحشده برای پنج سال به شکل مداوم به عنوان تخم بذری قابل استفاده است و نتیجه میدهد، اما نمیتوان از انواع تخمهای دیگری که به نام “دو رگه” یاد میشود، برای بار دوم به عنوان تخم اصلاحشده استفاده کرد، که معمولاً این نوع تخم بیشتر در بخش سبزیجات مورد استفاده میباشد. اما ذکرالله صافی، استاد پوهنځی زراعت پوهنتون کابل، میگوید که در اوایل، تخمهای اصلاحشده بدون تحقیق به دهقانان توزیع شد و این کار سبب بیباوری در برابر نسلهای جدید گردید: ” این کار ضربه بزرگی به دهاقین کشور محسوب میشود.”
از سویی هم، محمد جعفری، یکی از دهاقین در ولایت بامیان، از نتیجه تخمهای اصلاحشده ناراضی به نظر میرسد. او که یک بار از تخمهای اصلاحشده گندم استفاده کرده است، میگوید که هیچ نتیجه مثبت از این تخمها به دست نیاورده است: “کمک به دهاقین صورت نگرفته است، تخم اصلاحشده مشخص نیست، ما به این گونه تخمها باور نداریم، از خود ما گندم و کچالو و همه اصلاحشده بود و هست.”
در همین حال، عزتالله، باشنده ولسوالی امام صاحب ولایت کندز، میگوید: “در این 12 سال گذشته با دهاقین این ولسوالی کمک صورت نگرفته است.”
مدیریت منابع طبیعی
ساحه جنگلات از1.3 به 1.7 ملیون هکتار افزایش یافته
وزارت زراعت و مالداری هم مانند دیگر بخشها در بخش مدیریت منابع طبیعی دستآوردهایی داشته است. توزیع بیش از دو ملیون اصله نهال در هر سال، حفاظت از جنگلات و حفاظت از علفچرها، از دستآوردهای این وزارت در بخش مدیریت منابع طبیعی بوده است. جواد قایم، رییس پلان و پالیسی و برنامههای وزارت زراعت، میگوید که ساحه جنگلات از1.3 به 1.7 ملیون هکتار افزایش یافته است. ساحه علفچر از 45 درصد به 47 درصد (30 ملیون و 276 هزار هکتار) افزایش یافته، از هشت ساحه حفاظتشده تا هنوز سه ساحه آن از سوی حکومت به گونه رسمی پذیرفت شده است.
رییس پلان و پالیسی وزارت زراعت با آنکه تداوم قطع جنگلات را نگرانکننده میخواند اما میگوید که این روند تا اندازه ای کم شده است: “اهداف ما در این بخش تا ده سال آینده عبارت است از احیای 200 هزار هکتار جنگل، احیای پنج ملیون هکتار چراگاه، تثبیت و انکشاف هشت ساحه حفاظتشده و پارک ملی، ایجاد 200 انجمن حفاظت از جنگلات و ایجاد یکهزار و 500 انجمن حفاظت از علفچرها است.”
اما غلامسخی مشوانی، نماینده کنر در ولسی جرگه، میگوید: “قطع جنگلات افغانستان از سالهای گذشته تا هنوز به گونه غیرقانونی ادامه دارد، در قطع جنگلات دستهای بزرگ دخیل است و به پاکستان قاچاق میشود. این موضوع چندین بار با وزارتهای مربوطه و حتی به شورای وزیران مطرح شده است، اما نسبت به آن، هیچ توجهی صورت نگرفته است.”
سرمایهگذاریهای زراعتی
ابراهیم شمس، معاون اداره سرمایهگذاری (آیسا)، میگوید که سکتور زراعت مانند دیگر سکتورها پیشرفت چندانی نکرده است. شمس میافزاید که 250 ملیون دالر ظرف 12 سال گذشته در بخش زراعت سرمایهگذاری شده است:” این رقم کمترین سرمایهگذاری در بخش زراعت را نشان میدهد. این رقم، ده درصد کل سرمایهگذاری را تشکیل میدهد.”
احمدتوفیق داوری، معاون اتاقهای تجارت و صنایع، نیز میگوید که “سرمایهگذاریهای انجام شده در بخش زراعت چشمگیر نبوده است”.
محصولات زراعتی
مسوولان در اتاقهای تجارت و صنایع میگویند که صادرات محصولات زراعتی از 100 ملیون دالر در سال 1381 به 300 ملیون دالر در سال 92 رسیده است. احمدتوفیق داوری، معاون اتاقهای تجارت و صنایع میگوید با وجود مشکل امنیت و نبود وسایل و امکانات پیشرفته در عرصه زراعت، دهاقین موفق شدهاند سطح تولیدات شان را بالا ببرند.
در همین حال، مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع، میگوید در سال 1392 نزدیک به 100 ملیون دالر در صادرات افزایش به وجود آمده که دلیل آن اقلیم مناسب است. به گفته قوقندی بیشترین اقلام صادراتی کشور را محصولات زراعتی تشکیل میدهد و این محصولات در 47 بازار جهان صادر میشود.
اما با وجود این، ابراهیم شمس، معاون اداره آیسا، میگوید که عدم بستهبندی معیاری محصولات صادراتی، عدم رسیدن به موقع به بازارهای جهان و آگاه نبودن تاجران از تقاضای مارکیتهای جهان، عمدهترین مشکلات محصولات زراعتی در بخش صادرات است.
از سویی هم، وزارت زراعت میگوید که 95 درصد گندم مورد ضرورت در داخل کشور تولید میشود و این امر سبب شده تا واردات گندم کاهش یابد.
مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع، نیز میگوید در سال 1392 خورشیدی، افغانستان تنها 200 هزار تُن گندم نیاز داشت و بقیه گندم مورد ضرورت در داخل کشور تولید شده بود. وی ابراز امیدواری میکند که افغانستان بتواند در سال 1393 در بخش غلهجات به خودکفایی کامل برسد.
اما معاون اتاق تجارت و صنایع میگوید که 50 درصد غله مورد نیاز افغانستان از بیرون وارد میشود، که آرد، گندم و برنج از عمدهترین اقلام وارداتی کشور است.
عبدالرحمن شهیدانی، معاون کمسیون منابع طبیعی و محیط زیست ولسی جرگه، نیز ادعای خودکفایی 95 درصدی وزارت زراعت در بخش غلهجات را دور از واقعیت میداند.
به گفته وی، روزانه، صدها تُن آرد و گندم از بنادر مختلف وارد کشور میشود و این نشاندهنده متکی بودن افغانستان به واردات است، نه نشاندهنده خودکفایی.
در همین حال سخنگوی وزارت تجارت و صنایع دلیل واردات آرد را صادر شدن گندم افغانستان به خارج بیان نموده، میگوید به دلیلی که گندم افغانستان از کیفیت بالایی برخوردار است، همه ساله به بیرون صادر شده و به جای آن آرد از کشورهای همسایه وارد میگردد.
مالداری و صحت حیوانی
8500 فارم مالداری در 12 سال گذشته ساخته شده است
در حالی که وزارت زراعت، آبیاری و مالداری ارقام دقیقی را از ایجاد فارم های مالداری در کشور ارایه نمی کند، اما محمدآقا، معاون نمایندگی موسسه خوراک و زراعت سازمان ملل متحد در افغانستان، میگوید که هشتهزار و 500 فارم کوچک و بزرگ خصوصی در بخش مالداری در افغانستان ساخته شده و گسترش اصلاح نسلهای حیوانی بهخاطر شیردهی زیاد و ایجاد فابریکههای پروسس شیردهی، از برنامههای دیگر در این بخش بوده است.
وی میگوید که موسسه خوراک و زراعت سازمان ملل متحد، وزارت زراعت افغانستان را در بخش فارمهای مرغداری نیز کمک زیادی کرده است: ” ایجاد اتحادیه مرغداری کابل، تولید مرغ، گوشت مرغ و چوچه مرغ و تقویت مرغهای خانگی شامل این کمکها است.”
توزیع 27 هزار تُن گندم به دهاقین، توزیع 20 هزار تُن کود سیاه و توزیع 25 هزار تُن کود سفید، توزیع 152 هزار بسته تخمهای سبزی، توزیع 50 هزار بوری مواد ضدکرم حیوانات، توزیع دوا و غذاهای حیوانی از کمکهای دیگر انجام شده این موسسه به دهاقین است.
رشد اقتصادی دهاقین
کمکهای کوپراتیفی و دادن قرضه به دهاقین در صورت ضرورت، از فعالیتهای عمده وزارت زراعت برای رشد اقتصادی دهاقین بوده است.
جاوید قایم، رییس عمومی پلان و پالیسی وزارت زراعت، میگوید که 43 ملیون قرضه بزرگ و 12 ملیون دالر قرضه کوچک در 13 سال اخیر به دهاقین داده شده است.
به گفته او، ایجاد 40 هزار باغچه کوچک و ایجاد سبزیخانهها که سبزیجات مورد ضرورت کشور در آنها تولید میشود، نیز در رشد اقتصاد دهقانان مفید بوده است.
ایجاد مراکز پروسس و بستهبندی و دایر نمودن میلههای زراعتی از برنامههای دیگری بوده که در بازاریابی برای محصولات زراعتی تأثیر بسزایی داشته است.
ارتقای ظرفیت
رییس عمومی پلان و پالیسی وزارت زراعت و مالداری میگوید که شمار زیادی از کارمندان این وزارت تا مقطع ماستری تحصیل کردهاند و در پیشبرد امور مصروف هستند.
به گفته وی در 12 سال گذشته 19 قانون ساخته و منظور شده است، 11 مسوده هم روی کار است، 13 مقرره منظور شده و 16 مقرره دیگر روی کار است، 18 طرزالعمل هفت اساسنامه، هشت پالیسی ساخته شده و روی مسوده 18 پالیسی دیگر کار جریان دارد.
قایم میگوید، به دلیل تطبیق برنامههای ارتقای ظرفیت، متخصصین خارجی در وزارت زراعت وجود ندارند، اگر هم باشد بسیار کم و در کوتاهمدت استخدام میشوند.
اهداف آینده
مسوولان وزارت زراعت میگویند، تلاش میکنتد تا آبهای طبیعی کشور را مهار و قابل استفاده بسازد. رییس پلان و پالیسی وزارت زراعت، میگوید: “18 تا 19 هزار شبکه آبیاری نزد این وزارت راجستر است و وزارت زراعت تلاش میکند در پنج سال آینده این شبکهها را احیا و 50 درصد آب را که فعلاً ضایع میشود، به 15 درصد کاهش دهد.”
وزارت زراعت میگوید که اعمار و بازسازی کانالها، معرفی روشهای بهتر استفاده از آب و جلوگیری از ضایع شدن آن، به کارگیری سیستمهای نظارتی مناسب و حفظ و مراقبت بهموقع از ذخایر آبی، عناصر مهم برنامههای انکشافی این وزارت است که در نتیحه تطبیق آن در 10 سال آینده، به تعداد 32 بند متوسط و کوچک اساسی آبیاری و به تعداد بیش از 2000 بند آبگردان و ذخایر کوچک آبی اعمار و میزان ساحات تحت آبیاری از دو ملیون هکتار به بیش از 3.2 ملیون هکتار افزایش خواهد یافت.
در همین حال، محمدآقا، معاون نماینده سازمان خوراک و زراعت ملل متحد در افغانستان، میگوید به کمک تخنیکی این موسسه 800 هزار هکتار زمین احیای دوباره شده و در برنامه دوم که تا سال 2016 ادامه پیدا خواهد کرد، 350 هزار هکتار زمین احیای مجدد خواهد شد.
اعمار شهرکها بالای زمینهای زراعتی
اداره اراضی افغانستان میگوید که یکملیون و 279 هزار و 700 جریب زمین به صورت مجموعی در سراسر کشور از سوی افراد و اشخاص(دولتی وغیردولتی) غصب شده است. از این میان، 986 هزار و 334 جریب زمین توسط 15 هزار و 832 تن به شکل انفرادی غصب شده است، که بیشتر این زمینها در ولایات بلخ، نیمروز، تخار، بغلان، لوگر، کندز، کاپیسا و ننگرهار، موقعیت دارد. زمینهای غصبشده شامل اراضی بکر و بایر، زراعتی، علفچرها، فارمها، جنگلات، بسترهای دریا، نیزارها، دامنههای کوهها و تپهها میباشد. این اداره میگوید که 262 هزار و 537 جریب زمین برای ساخت شهرکها، غصب شده است که بالای آن، 355 شهرک و ساحات مسکونی غیرقانونی ساخته شده است.
غلامحسین رحمانی، یکی از مسوولین اداره اراضی کشور، میگوید که غصب زمینهای دولتی معمولاً توسط قومندانان مسلح محلی و زورگویان، سران اقوام، بزرگان قریهها و متنفذین استفادهجو، شاروالیها، تعدادی از افسران اردو و پولیس ملی، تعدادی از اراکین فاسد و فرصتطلب دولتی، پولدارانی که پولهای سیاه و نامشروع در اختیار دارند، صورت گرفته است.