مهاجران افغان که در کشورهای مختلف جهان، به خصوص کشورهای اروپایی، درخواست پناهندگی دادهاند، نسبت اخراج اجبـاری شــان از این کشورها نگــران هستنــد. در عیــن حــال، مقـامهای وزارت مهاجران و عودتکنندگان میگویند در اثر اقدامات دولت افغانستان، مشکل اخراج اجباری مهاجران افغان از اروپا برطرف شده و این پروسه تحت مدیریت قرار گرفته است. به گفته مقام‌های این وزارت، فعلاً مهاجران افغان تنها از کشورهای پاکستان و ایران به طور اجباری اخراج میشوند.
براساس معلوماتی که حفیظالله میاخیــل، مشاور مطبـوعاتــی وزارت مهــاجــران و عـودتکنندگان، ارایه میدهد تنها در دو ماه اول سال جاری (1396خورشیدی) حدود 144 هزار و 793 نفر از مهاجران افغان از پاکستان و ایران برگشت کردهاند که بخشی از آنها به گونه اجباری اخراج شدهاند. مشاور مطبوعاتی وزارت مهاجران و عودتکنندگان میگوید: “89 هزار و 299 نفر از ایران و 55 هزار و 494 نفر مهاجر از پاکستان برگشت کردهاند.” به گفته این مقام وزارت مهاجران، هم اکنون روزانه حدود سه تا سه و نیم هزار نفر از پاکستان و ایران به کشور برگشت میکنند.
وزارت مهاجران و عودتکنندگان آمار مهاجرانی را که از کشورهای اروپایی، امریکایی و آسترالیا برگشت کردهاند، در مجموع 967 نفر اعلام میکند. مشاور مطبوعاتی این وزارت میگوید که این مهاجران به صورت داوطلبانه به کشورشان برگشتهاند. به گفته وی، آن عده از مهاجران افغان که در سال 2017 درخواست پناهندگی شان در کشورهای اروپایی رد شده است، حدود 329 نفر آنها به افغانستان برگردانده شدهاند؛ در حالی که در طول سال 2016 حدود 580 نفر از مهاجران افغان که درخواستهای شان رد شده بودند، از آن کشورها اخراج شدهبودند.
شماری از مهاجران افغان که در کشورهای اروپایی درخواست پناهندگی دادهاند، نسبت به آینده شان بسیار نگران اند و میگویند اخراج اجباری آنها از این کشورها میتواند زندگی شان را به تباهی بکشاند ویا تأثیرات بد روحی و روانی بر آنها بگذارد. محمدکریمشفیعی، یکــی از مـهاجــران افغــان کــه در آلمان پناهنده شده است، میگوید شماری از مهاجران افغان در این کشور به شدت از اخراج اجباری توسط پولیس هراس دارند و این مسأله تأثیرات منفی بر وضعیت روحی و روانی آنها گذاشته است. او میگوید: “در شرایط کنونی، افغانستان، از لحاظ امنیتی، جای مناسبی برای ما نیست. اگر زندگی ما در افغانستان به خطر مواجه نمیبود ما مجبور به مهاجرت نمیشدیم. خیلی از مهاجران افغان که در جرمنی جواب رد دریافت میکنند، اقدام به خودکشی میکنند، عدهای هم ثبات روحی و روانی خود را از دست دادهاند.”
حسن حیدری، یکی مهاجران افغان در کشور اتریش، نظرش را چنین بیان میکند: “بسیار به سختی خود را به این جا (اروپا) رساندهایم و خوشحالیم که در این جا امنیت داریم، ولی هنوز سرنوشت ما مشخص نیست. همه میدانیم که در شرایط فعلی افغانستان برای تمام افغانها امن نیست، برای افراد بیدفاعی چون من هرگز. در چنین حالتی کشورهای اروپایی نباید مهاجران افغان را اخراج کنند.”
مقام‌های وزارت مهاجران و عودتکنندگان نیز تأیید میکنند در صورتی که درخواست پناهندگی مهاجران افغان در کشورهای اروپایی رد شود، شماری از آنها به گونه داوطلبانه به کشور برمیگردند ولی شماری دیگر شان که حاضر به برگشت داوطلبانه نباشند، از آن کشورها اخراج میشوند. حفیظاحمد میاخیل همچنان در مورد دلیل اخراج اجباری مهاجران از کشورهای ایران و پاکستان گفت گاهی اوقات بعد از حادثات تروریستی در پاکستان تعدادی از مهاجران افغان که اسناد قانونی ندارند از سوی دولت آن کشور اخراج شدهاند. به گفته وی، از ایران هم آن عده از مهاجرانی که فاقد اسناد قانونی هستند و به صورت قاچاق وارد این کشور میشوند، از سوی نیروهای سرحدی ایران دوباره به افغانستان برگشت داده میشوند.
اعتراض علیه دولت
شماری از مهاجران و تحلیلگران امور مهاجرت، دولت را در قبال مهاجران افغان بیتوجه و حتا بیمسوولیت عنوان میکنند. از نظر تحلیلگران، اخراج مهاجران افغان از کشورهای اروپایی با مسایل سیاسی گره خورده و دولت به جای حمایت از مهاجران، سعی دارد اوضاع امنیتی افغانستان را خوب جلوه داده و صرفاً کمکهای کشورهای اروپایی را کسب کند. جاوید دوستان که در کشور جرمنی پناهنده شده است، به این نظر است که خبرهای اخراج اجباری مهاجران افغان در اواخر سال 2015 میلادی بعد از سفر محمداشرف غنی به آلمان و با اظهارات وی درباره مهاجران، برای اولین بار، اوج گرفت. او میگوید: “محمداشرف غنی در این سفر به عنوان رییس جمهور افغانستان علناً گفت که ما به جوانان خود در داخل نیاز داریم و باید برگردند و نمیخواهم تا آنها ظرفشوی به بار آیند.”
این مهاجر افغان که وضعیت مهاجران در اروپا را با دقت دنبال میکند، توافقات افغانستان و آلمان درباره مهاجران را به ضرر این مهاجران توصیف کرده و میگوید: “با آغاز شدن مذاکرات میان مقام‌های افغان و آلمان تمام دربها بر روی مهاجران افغان بسته شد؛ از کورسهای آموزشی زبان گرفته تا مکتبها و آموزشهای رسمی. با این وضع شماری از مهاجران مجبور شدند آلمان را ترک کنند که دولت افغانستان حال نام آن را برگشت داوطلبانه گذاشته است.”
جاوید دوستـان معتقــد اســت کــه هیــچ بازگشت دواطلبانهای در کار نیست، بلکه کشورهای میزبان به توافق دولت افغانستان شرایط زندگی را برای مهاجران افغان سخت میسازند تا آنها مجبوراً برگشت را نسبت به ماندن ترجیح دهند: “در چهارم اکتوبر سال گذشته، دولت افغانستان عملاً اعلام آمادگی کرد که شرایط بازگشت آن عده از مهاجران افغان را که جواب منفی دریافت میکنند فراهم میکند. اکنون با استفاده از این وعدهای که دولت افغانستان داده است، دولت آلمان سعی میکند شمار زیادی از مهاجران افغان را جواب منفی بدهد. زیرا عملاً دیده میشود که مهاجران افغان در آلمان از حقوقی برخوردار نیستند که مهاجران دیگر کشورها مثل سوریه،عراق، ایران، اریتره و غیره برخوردارند.”
به همین شکل، ظاهر احمدی، مقیم کشور سویس، وضعیت مهاجران افغان را در بسیاری از کشورهای اروپایی بسیار بد ونگرانکننده عنوان میکند. او با انتقاد از چگونگی برخورد مسوولان امور مهاجران در این کشورها میگوید: “پذیرش مهاجران افغان تقریباً در اکثر کشورهای اروپایی، به خصوص در آلمان، سویس، فنلند، ناروی و دنمارک غیرممکن و یا در حد بسیار کمی متصور است. زیرا در این کشورها، مصاحبه فقط برای تحت فشار قرار دادن مهاجر و برای رد کردن درخواست او برگزار میشود نه برای شنیدن دلایل مهاجرت و فرار یک افغان از کشورش.”
به گفته وی، یک مهاجر افغان در جریان مصاحبه به شدت تحت فشار روحی و روانی قرار داده شده و هر گونه دلیلی که ارایه دهد، شنیده نمیشود. به عقیده وی، نتیجه چنین مصاحبهها برای مهاجران ماهها انتظار و بیسرنوشتی در پی دارد. ظاهر احمدی میگوید: “مهاجران افغان در مدت زمانی که منتظر نتیجه مصاحبه شان هستند، هزینه بسیار کم و بخور و نمیر از کمکهای اجتماعی دریافت میکنند که به هیچ وجه برای مصارف روزمره یک شخص بسنده نیست. آنها با این هزینه نمیتوانند لباس نو بخرند، غذای مناسب بخورند، از جایی به جایی مسافرت کنند و حتا نمیتوانند با خانوادههای شان تماس بگیرند. در این مدت مهاجران اجازه کار و حق تحصیل هم ندارند. با این حال، مهاجران افغان وقتی جواب رد میگیرند، نه از حقوق شان آگاه هستند و نه میتوانند از خود دفاع کنند. در حالیکه مهاجران دیگر کشورها وقتی جواب منفی یا رد میگیرند تا سه بار میتوانند، اقامه دعوا کنند. خلاصه این که در نهایت مهاجران افغان پس از چند سال سرگردانی و تحمل سختیهای زیاد، بالاخره دستگیر و در زندانهای زیرزمینی که با نام کمپهای دیپورتی یاد میشود، انتقال و آماده دیپورت میشوند.”
ظاهر احمدی میگوید آنچه برای مهاجران افغان بسیار دردآور است این است که آنها از ابتداییترین حقوق شان به عنوان مهاجر محروم هستند و هیچ صدایی به حمایت از آنها بلند نمیشود. او تصریح میکند: “ما در این جا (اروپا) مورد تبعیض قرار میگیریم، زیرا شرایط و وضعیت مهاجران افغان با شرایط و وضعیت مهاجران هر کشور دیگر فرق دارد. علت این تبعیض قایل شدن اروپاییها در مقابل افغانها چیزی دیگری بوده نمیتواند، جز توافقات نادرست دولت افغانستان با این کشورها در مورد مهاجران.”
اقدامات دولت
با وجود تمام اعتراضاتی که مهاجران افغان از عملکرد حکومت وحدت ملی دارند، مقام‌های وزارت مهاجران و عودت کنندگان، میگویند که کشورهای اروپایی در اواخر سال 2015 میخواستند مهاجران افغان را که جواب رد میگیرند، بدون قید و شرط و به صورت کتلوی اخراج کنند، اما حکومت افغانستان با کشورهای اروپایی وارد مذاکره شد که در نتیجه آن از اخراج کتلوی آنها جلوگیری گردید و پروسه برگشت مهاجران از کشورهای اروپایی تحت مدیریت قرار گرفت. حفیظاحمد میاخیل، مشاور مطبوعاتی وزارت مهاجران و عودتکنندگان، میگوید: “پس از مذاکرات دولت افغانستان با کشورهای اروپایی یک اعلامیه مشترک با کشورهایی چون آلمان و فنلند به امضا رسید و اکنون پروسه مدیریت شده و هر تصمیمی که گرفته میشود تحت همان اعلامیه مشرک خواهد بود که بدین ترتیب از اخراج کتلوی افغانها جلوگیری شده است.”
میاخیل افزود که امسال برگشت مهاجران نسبت به سال گذشته کمی تغییر کرده و بیشترین برگشتکنندگان شامل افرادی اند که فاقد اسناد مهاجرت میباشند. به گفته او، سال گذشته بیشترین مهاجرانی که برگشت داده شده بودند، اسناد مهاجرت داشتند.
وی در مورد این که مهاجران با برگشت کردن شان چه کمکهایی از سوی دولت و نهادهای خیریه دریافت میکنند، گفت: “هر عودتکنندهای که کارت مهاجرت داشته باشد، حدود 200 دالر امریکایی کمک دریافت میکند و کسانی که بدون اسناد مهاجرت باشند، برای آنها خدمات بشری شامل کمکهای نقدی و غیرنقدی صورت میگیرد. در مجموع آنها میتوانند حتا از پروسه توزیع زمین مستفید شوند. در بخش ارایه خدمات بشری سازمان بینالمللی مهاجرت، برنامه جهانی غذا و دیگر نهادهای بینالمللی با دولت افغانستان همکار هستند.”
او در عین حال از یک پالیسی جدید خبر داد که در وزارت مهاجران زیر کار است. به گفته وی، در حدود 50 میلیون دالر برای تطبیق این پالیسی پیشبینی شده که وزارت مهاجران و عودتکنندگان، تلاش دارد این پالیسی از سوی رییس جمهور به تصویب برسد. براساس این پالیسی، در کنار نهادهای خیریه، دولت هم برای بازگشتکنندگان کمکهای نقدی و غیرنقدی خواهد کرد.
