کلیدگروپ به سلسله گزارشهای قبلیاش در مورد منازعه، این بار درباره چگونگی وقوع منازعه میان دو قوم در هرات و بادغیس و چگونگی حل این منازعه پرداخته است. این منازعه در اول ماه حمل سال 1393 میان قوم “شیغی” در ولسوالی کشک کهنه هرات و قوم ” احسان بوقه” در ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس آغاز شد که 3 کشته و 6 زخمی بر جا گذاشت. منابع خبری در این گزارش میگویند که این منازعه بر سر قدرتطلبی و غصب زمین میان دو قوم شیغی و احسان بوقه در ولسوالیهای کشک کهنه هرات و آب کمری ولایت بادغیس به وجود آمده بود.
ولسوالی کشک کهنه در 45 کیلومتری شمال هرات موقعیت دارد و هم سرحد با ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس میباشد. میان این دو ولسوالی جنگلات پسته واقع شده است، جنگلاتی که از جمله منابع اقتصادی بزرگ مردم افغانستان محسوب میشود.
ولسوالی کشک کهنه هرات از جمله مناطق ناامن هرات محسوب میشود و طالبان در این ولسوالی حضور گستردهای دارند. به دلیل موجودیت ماینهای کنار سرک در مسیر راه این ولسوالی و حضور طالبان در مناطقی که این منازعه صورت گرفته است، نتوانستم به این ولسوالی سفر نمایم، اما بعد از چند روز تلاش و تحقیق به همکاری شورای صلح توانستم نمایندگان اقوام درگیر را پیدا نموده و با آنها از نزدیک مصاحبه نمایم.
در یکی از روزهای گرم آفتابی که درجه حرارت هوا در هرات به 35 درجه سانتیگراد رسیده بود به یکی از ایستگاههای موترهای مسافربری که در حومه شهر هرات موقعیت داشت، رفتم. در آن جا بعد از صحبت با مسوولان ایستگاه مسافربری با مردی حدود 55 ساله آشنا شدم. وی ظاهراً شباهت به یک کلان قوم و یا ارباب یک قریه داشت و بعد از یک خوشآمدگویی کوتاه با او وارد صحبت شدم.
وی خود را حاجی محمد ابراهیم کشکی از ولسوالی کشک کهنه هرات معرفی کرد. این شخص در گذشته یکی از قومندانان جهادی بوده و چند سال به عنوان ولسوال کشک کهنه هرات نیز ایفای وظیفه نموده است.
کشکی که به نمایندگی از اقوام ولسوالی کشک کهنه صحبت میکرد، گفت که قوم شیغی که در قریه “زنده هشم” ولسوالی کشک کهنه هرات زندگی میکنند و بیشتر از 2500 فامیل میباشند اکثریت شان در قطعه پولیس محلی ایفای وظیفه مینمودند. به گفته وی، قریه این افراد با منطقه ” کوکچایل” ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس هم سرحد است و هر از گاهی میان قوم شیغی کشک کهنه و قوم احسان بوقه ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس روی مسائل قدرتطلبی و غصب زمینهای شخصی مشاجره های لفظی صورت میگرفت. کشکی افزود که سرانجام این مشاجرات لفظی باعث شد تا یک روز باشندگان قریه کوکچایل ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس که اکثریت شان با گروه طالبان همکاری داشتند بالای قریه زنده هشم ولسوالی کشک کهنه هرات حمله مسلحانه نمایند که در نتیجه این حمله دو تن از اقوام شیغی ولسوالی کشک کهنه کشته و 4 تن دیگر شان زخمی شدند. بعد از این حمله افراد مربوط به قوم شیغی در ولسوالی کشک کهنه هرات راه را بر روی افراد مربوط به قوم احسان بوقه ولسوالی آب کمری بسته نمودند و اجازه وارد شدن این قوم را به ولایت هرات ندادند.
کشکی که به نمایندگی از قوم شیغی در ولسوالی کشک کهنه هرات صحبت میکرد، گفت بعد از مسدود نمودن راه بر بروی باشندگان ولسوالی آب کمری بادغیس روابط به حدی تیره شد که روزی ساکنان قریه زنده هشم ولسوالی کشک کهنه هرات در برابر چند تن از افراد قوم احسان بوقه ولسوالی آب کمری بادغیس کمین گرفتند که در نتیجه یک تن از آنان را کشته و دو تن دیگر شان را مجروح نمودند و به گقته خود شان انتقام خون اقارب شان را گرفتند. بنا به اظهارات وی، از یک طرف باشندگان کشک کهنه راه هرات را بر روی باشندگان بادغیس مسدود نمودند و از طرف دیگر باشندگان آب کمری پلان حمله گروهی بالای اقوام ولسوالی کشک کهنه را طرح میکردند که سرانجام این مشکل پای نمایندگان شورای عالی صلح را به منطقه کشاند.
به منظور رعایت اصل بیطرفی در گزارش حاضر در جستجوی صحبت با یکی از نمایندگان قوم احسان بوقه که در ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس ساکن هستند، شدم که در نتیجه این تلاش از طریق یکی از دوستانم در ولایت بادغیس با ارباب حبیبالله یک تن از افراد مربوط به قوم احسان بوقه در ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس که در این نزاع حضور داشته است، در ارتباط شدم. ارباب حبیبالله میگوید در همان زمان خشونت به حدی میان این دو قوم تیره شده بود که ترس و وحشت در محل، حاکم شده بود، زنان و کودکان از خانه بیرون شده نمیتوانستند و اگر شخصی قصد داشت جهت کار و معامله از ولسوالی آب کمری به ولایت هرات سفر کند، نمیتوانست از راه ولسوالی کشک کهنه وارد ولایت هرات شود و شخص متذکره مجبور بود یک راه 20 دقیقهای را برای هفت ساعت از راههای کوهستانی بپیماید تا به هرات برسد. به گفته این عضو قوم احسان بوقه در ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس، وابستگان این قوم چندین بار تصمیم گرفتند که به صورت گروهی بالای افراد مربوط به قوم شیغی در ولسوالی کشک کهنه هرات حمله کنند و تمامی وابستگان این قوم را به خاک و خون یکسان نمایند، اما قبل از این پلان شان، شورای صلح دست به کار شد و مانع این حملات گردید.
این سوال که چگونه شورای صلح هرات میان این دو قوم درگیر، نفوذ کرده و احساسات شان را فروکش نموده است، من را واداشت تا به شورای صلح هرات رفته و با مسوول این نهاد صحبت نمایم. مولوی غلام سرور، رییس شورای صلح هرات، در اتاق کارش با یک مویسفید در حال صحبت کردن بود. شخص مهمان، ظاهراً پیرامون یک موضوع منازعه با رییس شورای صلح صحبت میکرد و میگفت که طرف منازعه آنها را تهدید به مرگ کرده است. او از رییس شورای صلح تقاضا میکرد به حل این نزاع اقدام کند. وی هدایت لازم را به شخص مراجعهکننده توضیح داد و از وی خواست تا دو روز دیگر با شماری از اقوامش، مجدداً به شورای صلح آمده و پلان حل منازعه را طرحریزی کنند.
مولوی غلام سرور بعد از این که متوجه شد که میخواهم با او مصاحبه نمایم، از من پذیرایی نمود و در این جریان از اداره کلیدگروپ به منظور تعقیب گزارشهای اعمار صلح و حل منازعه تشکری کرد و گفت که نشر این گزارشها تأثیرات خوبی در حل منازعات موجود میان اقوام در هرات داشته است. در همین حال از رییس شورای صلح پرسیدم که چطور از موجودیت منازعه میان اقوام شیغی در ولسوالی کشک کهنه هرات و احسان بوقه در ولسوالی آب کمری ولایت بادغیس در جریان قرار گرفتید و به حل آن پرداختید؟ او در جوابم گفت که کمیته حل منازعه این شورا توانست با استفاده از نفوذی که در میان اقوام کشک کهنه و ولسوالی آب کمری داشت با دو طرف درگیر وارد صحبت و گفتگو شود.
بنا به اظهارات مولوی سرور، شورای صلح توانست بعد از چند ماه رفت و آمد به ولسوالی کشک کهنه با تحمل تهدیدات امنیتی، سرانجام نمایندگان اقوام دو طرف در قریه زنده هشم ولسوالی کشک کهنه هرات و قریه کوکچایل ولسوالی آب کمری بادغیس را وادار کند تا در مسجد جامع قریۀ زنده هشم ولسوالی کشک کهنه با هم نشست نمایند و به یک راه حل اساسی دست یابند. رییس شورای صلح هرات گفت که بالاخره هر دو قوم بعد از چند ساعت صحبت و گفتگو و رعایت شرایط همدیگر با هم آشتی نمودند و به نزاع شان خاتمه بخشیدند.
حاجی محمد ابراهیم کشکی که نماینده باشندگان کشک کهنه هرات میباشد و در جلسه حل نزاع میان این دو قوم حضور داشته است، میگوید بعد از حل نزاع، باشندگان ولسوالی کشک کهنه وعده دادند که دیگر راه مسدود شده آن ولسوالی را بر بروی باشندگان آب کمری بادغیس باز نموده تا باشندگان آن ولسوالی بتوانند بدون کدام مشکلی وارد ولایت هرات شده و به کار و بار خویش بپردازند. از طرف دیگر، باشندگان ولسوالی آب کمری بادغیس وعده دادند که به هیچ عنوان افراد مربوط به قوم شیغی ولسوالی کشک کهنه را مورد حمله قرار نداده و در کنار شان به عنوان برادر و دوست زندگی خواهند کرد. کشکی میگوید از اواخر ماه حوت سال 1393 خورشیدی تا حال هیچ نوع اختلافی میان این دو قوم در ولسوالیهای کشک کهنه هرات و آب کمری ولایت بادغیس صورت نگرفته است و هر دو طرف در فضای صلح و دوستی با هم زندگی میکنند.
از جانب دیگر، مولوی غلام سرور، رییس شورای صلح هرات میگوید که اگر این نزاع حل نمیشد، بالای تمام مردم ولایات هرات و بادغیس اثر منفی میگذاشت و باعث بروز یک فاجعه در حوزه غرب میشد. به گفته وی، در این میان، جنگلات پسته که از جمله منابع بزرگ اقتصادی کشور به حساب میآید، نابود شده و صدها زن بیوه و دهها طفل یتیم میشدند.
در همین حال، نمایندگان مردم هرات در شورای ولایتی از کارکرد شورای صلح هرات اظهار قدردانی نموده و میگویند که این شورا توانسته در حل منازعات هرات به صورت دقیق و جدی عمل نماید. سید عظیم کبرزانی، نماینده مردم هرات در شورای ولایتی، میگوید که اگر شورای صلح بتواند امتیازاتی را از قبیل فراهم شدن زمینه کار، راهاندازی پروژههای بازسازی و جلوگیری از هر گونه مزاحمت برای افرادی که در منازعه دست دارند، فراهم نماید، این خود باعث میشود تا تمامی جناحهای دخیل در منازعات به صورت داوطلبانه از خصومت و اختلافات دست کشیده و راه صلح را دنبال نمایند. وی همچنان از ملا امامان مساجد خواست در خطبههای نماز جمعه شان در سطح شهر و ولسوالیها روی اثرات منفی نزاع و چگونگی راه حل شان صحبت نموده تا در این زمینه سطح آگاهی مردم بالا رفته و در آینده از بروز این گونه حوادث جلوگیری شود.
روی همین اساس تلاش نمودم با یک تن از عالمان دین در هرات صحبت نمایم و دیدگاهش را پیرامون جایگاه منازعه در دین اسلام جویا شوم. مولوی عبدالقیوم میگوید که هرگونه نزاع و اختلافاتی که منجر به قتل و یا زخمی شدن برادران مسلمان گردد از دید اسلام یک گناه بزرگ پنداشته میشود. او گفت که دین اسلام برادران مسلمان را به وحدت و یکپارچگی دعوت کرده و از هرگونه اختلاف و خشونت، آنان را منع کرده است. بنا به اظهارات وی، هر آن کسی که این نکات را رعایت نکند از امت پیامبر اسلام (ص) نخواهد بود.
از طرف دیگر، تحلیلگران امور از تمامی جناحهای درگیر در افغانستان به خصوص در ولایت هرات میخواهند از جنگ و خونریزی دست کشیده و از راه گفتگو و مذاکر به مشکلات شان رسیدگی نمایند. همایون نظری، یک تن از تحلیلگران امور، میگوید از جنگ و خشونت هیچ فایدهای به دست نمیآید. نظری گفت در افغانستان 30 سال است که میان گروهها و جناحهای درگیر اختلافات وجود دارد، اما تا اکنون این اختلافات که منجر به قتل هزاران تن از مردم بیگناه گردیده است، دیگر هیچ سودی نداشته و ندارد.
با این همه، مسوولان شورای صلح هرات میگویند که دروازه این شورا بر روی تمامی شهروندان کشور باز بوده و آنها میتوانند برای حل منازعات شان به این دفتر مراجعه کرده تا از این طریق به حل اختلافات میان آنها اقدام شود. به گفته مسوولان این شورا، تطبیق پروژههای عامالمنفعه در مناطق بود و باش کسانی که راه مصالحه را در پیش میگیرند، یکی از امتیازاتی میباشد که شورای صلح برای طرفهای منازعه پس از مصالحه، در نظر میگیرد.
همچنان مسوولان کمسیون مستقل حقوق بشر در غرب کشور نیز کارکرد شورای صلح هرات را در راستای حل منازعات محلی تأیید نموده و میگویند که حل نزاع از طریق نشستهای قومی و گروهی در کشور خیلی مؤثر است. سید عبدالقادر رحیمی، رییس کمسیون مستقل حقوق بشر در غرب کشور، میگوید که بررسی آنها نشان داده است که در برخی از موارد حل منازعات در ادارات عدلی و قضایی تأثیرات چندانی نسبت به حل نزاع از طریق بزرگان و ریشسفیدان محل نداشته است. رحیمی از تمامی اداراتی که در راستای حل منازعه در غرب کشور فعالیت میکنند خواست در جریان فعالیتهای شان اصل عدالت را در نظر بگیرند تا هر دو طرف قضیه به حقوق اصلی شان دست یابند.
صلح و همزستی مسالمتآمیز، آرزوی هر افغان است. اما این آروز زمانی برآورده میشود که همه به قانون اساسی احترام گذشته و با همکاری هم در جهت رفع عوامل و زمینه‌های منازعه سعی کنند.
