ads

نسل سرگردان در دو سوی خط دیورند

دو سوی خط دیورند شاهد نسلی است که طی بیش از سه دهه‎ گذشته بارها از این سو به آن سو پناهنده شده و یا هم از آن طرف خط به این سمت اخراج شده‎اند. این نسل سرگردان، ساکنان سرزمینی است که قلمرو دو طرف خط دیورند سرزمین پدری شان بوده، ولی جبر تاریخ منجر به این شده تا تسلط رسمی در این قسمت از آن دولت اسلام‎آباد باشد؛ دولتی‎که بارها از این ساکنان سرگردان در دو سوی خط دیورند، به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده است.

نویسنده: The Killid Group
23 اسد 1395
نسل سرگردان در دو سوی خط دیورند

دو سوی خط دیورند شاهد نسلی است که طی بیش از سه دهه‎ گذشته بارها از این سو به آن سو پناهنده شده و یا هم از آن طرف خط به این سمت اخراج شده‎اند. این نسل سرگردان، ساکنان سرزمینی است که قلمرو دو طرف خط دیورند سرزمین پدری شان بوده، ولی جبر تاریخ منجر به این شده تا تسلط رسمی در این قسمت از آن دولت اسلام‎آباد باشد؛ دولتی‎که بارها از این ساکنان سرگردان در دو سوی خط دیورند، به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده است. دو سوی خط دیورند شاهد نسلی است که طی بیش از سه دهه‎ گذشته بارها از این سو به آن سو پناهنده شده و یا هم از آن طرف خط به این سمت اخراج شده‎اند. این نسل سرگردان، ساکنان سرزمینی است که قلمرو دو طرف خط دیورند سرزمین پدری شان بوده، ولی جبر تاریخ منجر به این شده تا تسلط رسمی در این قسمت از آن دولت اسلام‎آباد باشد؛ دولتی‎که بارها از این ساکنان سرگردان در دو سوی خط دیورند، به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده است.
بخش بزرگی از شهروندان افغان که به دلیل تجاوز شوروی و جنگ‎های پس از آن راهی دیار غربت شدند، ناگزیر کوتاه‎ترین راه را انتخاب نموده و در آن سوی خط دیورند مسکن گزیدند. اما آنان شاید یکی از رنجدیده‎ترین مهاجرانی باشند که سالیان زیادی را در این محدوده با هزار و یک نوع زجر و رنج به سر بردند.
دست های از افغان های مقیم پاکستان، کسانی هستند که زمانی با نام مجاهدان غیور ستایش می‎شدند، اما اکنون به چشم طالبان مخرب نگریسته می‎شوند. داستان برمی‎گردد به دهه‎های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰، زمانی که پاکستان، امریکا و دیگر بازیگران بین‎المللی صحنه افغانستان، از مهاجرت افغان ها به عنوان حربه‎ای علیه اتحاد شوروی استفاده می‎کردند. در آن زمان، از افغان ها در پاکستان استقبال زیادی میشد، به ویژه از گروه‎های مسلح مخالف شوروی، که اهمیت کلیدی و استراتیژیک داشتند. اکنون اما با وقوع هر رخداد ناامنی در پاکستان، یکی از مواردی که انگشت اتهام به سوی شان دراز می‎شود، مهاجران افغان هستند. گشت و گذار آنان نیز با این‎گونه حوادث دشوار شده و محدودیت‎های زیادی روی کار و بار شان وضع می‎شود.
عبدالخلـیـل که سالیــان زیــاد زمــان جنــگ را در کمپ‎های مهاجران خیبرایجنسی گذرانده است، می‎گوید: «سالی یک‎بار حکـومت ایالتـی هـشـدار خروج می‎داد و در زمان‎های دیگر نیز ما شاهد آزار و اذیت بیش از حد مهاجران توسط پولیس و ملیشه‎های پاکستانی بودیم.» این وضعیت دشوار به خصوص زمانی افزایش می‎یابد که روابط کابل – اسلام‎آباد تنش‎آلود می‎شود.
این هشدارها اما با اعطای کمک‎های وافر سازمان ملل بار دیگر رفع شده و گاهی یک‎سال دیگر، مدت زمان اقامت آنان تمدید می‎شد. اما امسال گویا آخرین مهلت اقامت این مهاجران در آن سوی خط دیورند است؛ زیرا روند خروج این مهاجران به شدت افزایش یافته و توقف و تمدیدی در کار نیست.
ریاست امور مهاجران و عودت کنندگان ولایت ننگرهار می‎گوید از یک ماه به این‎سو برگشت مهاجران افغان از پاکستان 80 درصد افزایش یافته است. غلام حیدر فقیرزی، رییس امور مهاجران و عودت کنندگان ننگرهار، می‎گوید: «در یک ماه گذشته از طریق بندر تورخم در حدود سه هزار خانواده به وطن برگشته‎اند که برعلاوه اهالی ولایت ننگرهار، باشندگان سایر ولایت‎ها نیز در بین شان می‎باشند.» او افزود: «از یک ماه به این‎سو 2702 خانواده به وطن آمده‎اند که از آن جمله 359 خانواده آن اسناد دارند.»
فقیرزی گفته است در ماه گذشته در حدود 900 نفر به دلیل نداشتن اوراق مهاجرت از طریق پولیس پاکستان در تورخم به حکومت افغانستان سپرده شده‎اند. او می‎گوید: «عودت کنندگانی‎که سند مهاجرت داشته باشند، برای هر عضو خانواده شان تا 400 دالر امریکایی کمک می‎شود، اما کسانی‎که اسناد ندارند، از طریق اداره ملل متحد به آن‎ها به ارزش 300 دالر امریکایی مواد خوراکی و غیرخوراکی کمک می‎شود.»
وزارت مهاجران و عودت کنندگان نیز تأیید نموده که ده ها هزار مهاجر افغان در هفته های اخیــر از پــاکـستــان بــه کشـور شــان بـازگـشـتــه اند. اسلام الدین جرئت، سخنگوی این وزارت، می‎گوید طی تنها هفت روز، 30 هزار مهاجر از پاکستان به افغانستان آمدهاند. بیشتر کسانی که در هفته‎های اخیر به افغانستان برگشته‎اند، از برخورد نادرست پولیس پاکستان با مهاجران شکایت دارند. حمیدالله، یکی از بازگشت کنندگان، می‎گوید: «هرگاه کسی را جایی ببینند دستگیر می‎کنند و به زندان می‎اندازند. در آن جا پولش را می‎گیرند و باز به سرحد می‎آورند و به حکومت افغانستان می‎سپارند.»

نه دست ستیز و نه پای گریز
مهاجران بازگشته از پاکستان به افغانستان نیز با مشکلات متعددی مواجه اند. آنان نه دست ستیز با دولت پاکستان را دارند و نه هم پای شان یارای گریز از آن سو و دل زدن به دریایی از مشکلات در این سوی دیورند را دارند. به همین دلیل نیز سال‎ها ستم و تحقیر و اذیت و آزار را در قلمرو تحت تسلط پاکستان تحمل کرده و تن به بازگشت نداده‎‏اند.
در واقع، مهاجران افغان در پاکستان در وضعیتی قرار دارند که با وجود اقامت طولانی، چشم‎اندازی برای خروج از این مخمصه ندارند. اما با وجود مشکلات فراوان در پاکستان، حداقل امکاناتی برای ادامه زندگی خود فراهم کردهاند و با بازگشت، باید از نو شروع کنند.
زرغونه، زن بیوه‎ای است که چنین وضعیتی را دارد. وی می‎گوید: «کسی به من چیزی نداد. آمدیم در این جا، ولی کسی چیزی هم نداد. ما در این جا زمین داریم، اما در آن خانه آباد نمی‎توانیم، زیرا توانایی‎اش را نداریم.»
این در حالی است که غلام حیدر فقیرزی، رییس امور مهاجران و عودت کنندگان ولایت ننگرهار، موجودیت چنین مشکلاتی را تأیید نموده و می‎گوید در صدد یافتن راه حلی برای آن است. وی می‎گوید: «حال این کمک‎ها کم شده است. ما با مسوولان ملل متحد نشست داشتیم. ما به آن‎ها پیشنهاد افزایش کمک‎ها را نمودیم، آن‎ها می‎گویند که ما از 16 درصد بیشتر کمک نمی‎توانیم، اما اطمینان دادند که در ارتباط با افزایش کمک‎ها با دفتر مرکزی شان تماس می‎گیرند.»
تنها مشکل نداشتن امکانات زندگی نیست که دل کندن از محیط پرمشقت غربت را برای مهاجران دشوار کرده است. بسیاری از ساکنان دو سوی خط دیورند را تنها مهاجرت به هم پیوند نزده است، بلکه اتباع دو کشور در دو جانب این خطه پیوندهای دوستی برقرار نموده و مجبور به رفت و آمد مکرر هستند. محدودیت‎های مرزی اخیر و اخراج اجباری مهاجران از جمله مواردی است که این روابط و علایق را به شدت محدود نموده است.
هزارگل همراه با ده عضو خانواده اش که پس از 30 سال مهاجرت در پاکستان مجبور به بازگشت به وطنش شده، یکی از آنان است. به جز همسر و مادر پیر هزارگل، برای تمام فرزندانش، افغانستان کشوری است که به آن تازه پا میگذارند. برای هزارگل، آمدن به افغانستان، پا گذاشتن به سرزمین خاطره ها است، اما برای فرزندانش وداع با دوستان است و وارد شدن به یک محیط کاملاً جدید. در کمپ این تازه واردان، درس اول آشنایی با خطرات زندگی در افغانستان است؛ کشوری که هنوز بوی خون و باروت میدهد.
هزارگل میگوید: «در تورخم کش و گیر زیاد شد. برای رفت و آمد نیاز به پاسپورت و ویزه است. تهیه این ها بسیار مشکل است. این تصمیم را گرفتم که پاکستان را برای همیشه ترک کرده و به افغانستان بازگردم. تصمیم گرفته ایم که همین جا در خاک خود بمیریم. حتا اگر امنیت بدتر هم شود تصمیم داریم همین جا زندگی کنیم.»
این روایت، داستان مشترک تمام مهاجرانی است که از پاکستان بازمی‎گردند؛ دل کندن از محیطی که سالیان زیادی در آن زیسته‎اند و پا گذاشتن به سرزمینی که متعلق به آن‎ها است، ولی جنگ، فقر، بیکاری و بی‎خانگی رنج‎هایی است که بازوان هر بازگشته را زیر بار زندگی خم می‎کند.

مسوولیت و تدابیر دولت
با این حال، سوال اصلی مهاجران بازگشته از غربت این است که دولت کابل، به خصوص وزارت مهاجران و عودت کنندگان، برای سهولت در زندگی روزمره‎ این مهاجران چه کاری انجام داده و یا خواهد داد؟ اسلام‎الدین جرئت، سخنگوی وزارت مهاجران، در این زمینه میگوید که افزایش آمار شمار مهاجرانی که از پاکستان به کشور برمیگردند، آنان را به تصمیم بازگشت افغان‎ها به کشورشان امیدوار می سازد. به گفته وی، سه کمپ بزرگ دیگر در ولایت کندهار در جنوب، هرات در غرب و شهر جلال‎آباد در شرق کشور برای رسیدگی به امور مهاجرانی که داوطلبانه به افغانستان بازمیگردند، ایجاد شده است.
کمپ مهاجران متعلق به کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل در پلچرخی، در حومه شرقی شهر کابل، یکی از بسترهایی است که پذیرای مهاجران بازگشته از پاکستان است. در این کمپ، هر مهاجر افغان، از کودک نوزاد گرفته تا پیرمرد هشتاد ساله از امتیازات مالی بهره مند میشوند، مشروط به این که سند مربوط به کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل را از کشوری که از آن میآید با خود داشته باشد. افزون بر این، به هر خانواده یک نمره زمین رهایشی در مرکز یا ولایت‎ها هم داده میشود تا مشوقی باشد برای بازگشت افغان‎هایی که همچنان آواره اند.
اما آیا این نسل سرگردان به وعده‎های داده شده خواهند رسید و تسهیلات لازم برای شان مهیا خواهد شد تا پای شان در بستر سرزمین آبایی ثابت مانده و دلگرمی شان به زندگی در این خاک بیشتر شود؟ این سوالی است که گذر زمان و تلاش مقام‎های دولتی و مسوول، پاسخ آن را خواهد داد.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA