افغانستان بیشترین آمار مهاجران را در جهان داراست وهنوز هم عده ی زیادی به قصد زندگی بهتر کشور را ترک می کنند. ایران همچون پاکستان همیشه برای مهاجرانی که به دنبال کار هستند به دلیل همسایگی و وجود قرابت های نزدیک فرهنگی مورد توجه بوده اما نحوه برخورد این کشور با مهاجران باعث نگرانی های بیشماری برای پناهندگان شده است.
به تازگی ایران اعلام کرده که حدود 900 هزار پناهجو را که بدون اسناد معتبر هستند طی سه ماه آینده اخراج خواهند کرد، عملی که از سوی مسئولان وزارت مهاجران کشور یک فاجعه توصیف شده و نگرانی های زیادی را به بار آورده است.
از سوی دیگر شماری از مهاجران افغان در ایران از دولت افغانستان و کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان می خواهند تا زمینه بازگشت دوباره این افراد را با ایجاد شهرک های مسکونی، تامین امنیت و راه اندازی زمینه کار در افغانستان مهیا کنند.
این مهاجران می گویند، به دلیل وجود مشکلات اقتصادی دختران و پسران آنها نمی توانند در پوهنتون های ایران به تحصیل ادامه دهند و این برای آنها نگران کننده می باشد.
لیلا دختری است ۲۱ ساله که در کمپ مهمان شهر(اردوگاه) تربت جام زندگی می کند. او که در این کمپ به دنیا آمده و تاکنون به افغانستان نیامده است، می گوید: در حال حاضر آنها در کمپ مهمان شهر، فقط هر چند ماه یک بار حق دارند پس از گرفتن نامه به شهر مشهد بروند در غیر آن اجازه خروج از کمپ را ندارند.
وی از نهادهای بین المللی و دولت افغانستان خواست تا زمینه بازگشت فامیلش را به کشور مهیا کنند.
بنا به اظهارات وی، در حال حاضر سه خواهر و دو برادرش در این کمپ مشغول درس خواندن هستند.
او که صنف 12 را سال گذشته به اتمام رسانده می گوید، به دلیل مشکلات اقتصادی و بی توجهی مقام های ایرانی نتوانسته، وارد پوهنتون شود.
از طرف دیگر زهرا ابراهیمی یکی از باشندگان هرات که مدت 18 سال است در منطقه مهمان شهر(اردوگاه) تربت جام زندگی می کند، از شیوه برخورد مسئولان مهمان شهر و مشکلات موجود در آنجا شکایت می کند.
او می گوید، در این کمپ شرایط کار برای ما آماده نیست، با کودکان ما در مکاتب برخورد نادرست صورت می گیرد و کمک های سازمان ملل برای ما مکمل توزیع نمی شود.
زهرا از دولت افغانستان می خواهد که شرایط زندگی را برایشان در کشور فراهم سازد تا به کشورشان باز گردند.
نجلا یکی دیگر از افغان هایی هست که مدت 17 سال در کمپ تربت جام ایران زندگی می کند. او می گوید، ما از مجبوری در این جا زندگی می کنیم، اگر شرایط زندگی در کشور ما آماده گردد، دوباره به کشور خود باز خواهیم گشت.
نجلا می گوید، شوهرم به دلیل نبود کار در کمپ، روزانه 2 ساعت راه را می پیماید تا به مشهد برسد و در آنجا کار نماید و این برای ما خیلی دردآور است.
همچنان نجیب الله، جوان ۲۵ ساله ای که دراین کمپ زندگی می کند، مدعی است که سال گذشته به افغانستان رفته و به دلیل بیکاری و نبود امنیت دوباره به ایران بازگشته است.
او می گوید، با اینکه هنوز هم برخی سربازان ایرانی با مهاجران افغان برخورد نادرستی دارند، اما به دلیل نبود کار در افغانستان حاضر به بازگشت به کشورش نیست.
در حال حاضر صدها جوان در این کمپ که صنف 12 را خوانده اند به دلیل مشکلات اقتصادی نمی توانند در پوهنتون های ایران به تحصیل ادامه بدهند.
به گفته وی، چندی قبل زمانی که می خواست از کمپ خارج شود، مورد لت و کوب چند سرباز قرار گرفته است.
در همین حال محمد عجمی مدیر عمومی اداره اتباع و مهاجران خارجی ولایت خراسان رضوی ایران مدعی است، در حال حاضر بیش از 2ملیون مهاجر قانونی و غیر قانونی در کمپ ها و ۲۷ ولایت ایران زندگی می کنند.
او همچنین ادعا دارد، برای مهاجرانی که به صورت قانونی در ایران بسر می برند خدمات شهری به صورت رایگان و بعضاً به صورت نقدی مهیا می گیرد.
وی همچنان برخورد نادرست برخی سربازان ایرانی را در سال های گذشته تائید کرد و مدعی شد که با عاملان آن طبق قانون برخورد صورت گرفته است.
وی اظهار داشت که مطابق به قانون دولت ایران با مهاجران افغان که مرتکب جرمی در این کشور شوند، برخورد صورت می گیرد.
عجمی همچنان از کاهش بودجه سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در مهمان شهرهای ایران انتقاد کرد و مدعی شد که این موضوع باعث بروز مشکلات برای مهاجران شده است.
وی افزود، قبل از سال 1384 نمایندگی های کمیسیاری عالی امور پناهندگان و مهاجران سازمان ملل متحد در داخل این ولایت کمک های وسیعی را در بخش های خدمات رسانی، پوشاک و خوراک برای مهاجران افغان انجام می داد که این کمک ها درحال حاضر به مهاجران کمپ نشین قطع گردیده است.
بنا به اظهارات وی، با اینکه وضعیت مهاجران قانونی افغانستان نسبت به چند سال گذشته بهبود یافته اما او از اخراج مهاجران غیر قانونی مطابق به تصمیم گرفته شده میان ایران، افغانستان و کمیسیاری عالی سازمان ملل خبر داد.
به گفته او، در هر ماه تعداد زیادی از مهاجران غیر قانونی که به صورت داوطلبانه حاضر به رفتن به کشور هستند، از مرز دوغارون و مرز میلک نیمروز به افغانستان فرستاده می شوند.
تخطی های حقوق بشری
این در حالیست که مسئولان کمسیون مستقل حقوق بشر در غرب افغانستان نیز تایید می کنند که با شماری از افغان هایی که از کشور ایران رد مرز می گردند، تخطی های حقوق بشری صورت گرفته است.
سید عبدلقادر رحیمی رییس کمسیون مستقل حقوق بشر درغرب افغانستان می گوید: از میان 2500 تن از اطفالی که از طریق بنادر اسلام قلعه هرات و تنگه ابریشم نیمروز ( مناطق همسرحد با ایران ) رد مرز شده بودند، با نزدیک به 300 تن آنها تخطی های حقوق بشری صورت گرفته بود.
بنا به اظهارات وی اکثریت این اطفال به طوری رد مرز شده بودند که فامیل هایشان در ایران باقی مانده و خودشان در این طرف مرز در بی سرنوشتی به سر می بردند.
برخورد نادرست شماری از نیروهای ایرانی و بسته نمودن زنجیر به پای شماری از افغان های رد مرز شده، از جمله دیگر موارد تخطی های حقوق بشری می باشد که رییس کمسیون مستقل حقوق بشر ولایت هرات آن را تایید کرد.
وضعیت پیچیده افغانها در ایران
در همین حال مسئولان كمیشنری عالی سازمان ملل متحد در شهر مشهد ایران می گویند، مهاجران افغان در این کشور پیچیده ترین وضعیت را دارند.
“ناراسی مها رائو” کمیشنر عالی سازمان ملل متحد در شهر مشهد ایران می گوید: وضعیت مهاجران افغان در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان پیچیده تر است.
وی همچنان گفت، تولد فرزندان دارای دوتابعیت، موجودیت خانواده های پی سرپرست، عدم مجوز رسمی اقامت ومشکلات صحی بسیاری از پناهندگان افغانستان در ایران نشان می دهد كه وضعیت این پناهندگان در ایران بسیار نابسامان است.
رائو افزود: امروز آموزش های فنی و حرفه یی و تخصصی به این پناهندگان از برنامه های ثابت ما و دولت ایران است كه در رشته های مختلف مورد نیاز در افغانستان از جمله ساخت و ساز تاسیسات ساختمانی، آرایشگری و بسته بندی موتر، کولر، مرکز گرمی و غیره ارایه می شود و فراهم كردن امكانات معیشت و اشتغال موقت آنان نیز تا زمان بازگشت به کشور مد نظر گرفته شده است.
اما وی از ارایه هزینه کلی سازمان ملل برای مهاجران افغان در ایران خود داری کرد و گفت: از آغاز سال جاری میلادی تا کنون 19 هزار پناهنده افغان از ایران به كشور خود بازگشته و از کمک های این سازمان در بخش های مختلف بهره مند شده اند.
با این حال جانان موسی زی سخنگوی وزارت امور خارجه کشور ضمن تایید مشکلات مهاجران در ایران می گوید: به تازگی سفیر افغانستان در کشور ایران به چندین ولایت آن کشور سفر کرده و از نزدیک وضعیت زندانیان افغان و مسائل صحی و اجتماعی افغان ها را بررسی نموده است.
وی افزود: وزارت امور خارجه افغانستان به تمامی قنسولگری های موجود در ولایت های ایران هدایت داده تا همه روزه از وضعیت مهاجران افغان در ایران نظارت داشته باشند.
انتقاد مهاجران افغان از رسانه های ایران
کمپ مهمان شهر تربت جام در ایران که بیش از 5000 افغان در قالب ۹۵۰ خانواده در آن زندگی می کنند، از حدود 30 سال بدین سو توسط كمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و دولت ایران برای مهاجران افغان ایجاد شده است.
در این کمپ صدها دختر و پسر مهاجر افغان متولد شده اند که تا کنون به افغانستان برنگشته اند.
شماری از مهاجران افغان می گویند: تنها از افغانستان تصویر یک کشور در حال جنگ را در ذهن دارند و این باعث شده که با وجود مشکلات زیاد به کشورشان برنگردند.
آنان رسانه های ایران را متهم به اطلاع رسانی نادرست در مورد وضعیت کنونی کشور می کنند.
این مهاجران مدعی اند که رسانه های ایران همیشه از افغانستان به عنوان یک کشور در حال جنگ که هر روز در آن انتحار، انفجار و اختطاف صورت می گیرد، سخن می گوید.
این مهاجران می گویند، در صورتی که بدانند در افغانستان بازسازی جریان دارد و امکان زندگی است مشکلات را در کمپ متقبل نخواهند شد و به کشورشان برخواهند گشت.
مهاجران این کمپ، مسئولان قنسولگری افغانستان در مشهد را متهم به بی توجهی در حل مشکلاتشان می کنند، اما مسئولان قنسولگری این ادعا را رد کردند.
در عین حال محمد عجمی مدیر عمومی اداره اتباع و مهاجران خارجی در شهر مشهد ایران نیز تایید می کند که تا کنون از چهره افغانستان جدید برای مهاجران معلومات ارایه نشده است.
وی می گوید: رسانه ها در ایران مطابق به پالیسی دولت این کشور از تمام دنیا خبر پخش می کنند و هدف آنها این نیست که چهره افغانستان را به عنوان یک کشور در حال جنگ نشان دهند.
او گفت این وظیفه دولت افغانستان است تا چهره جدید کشور را به مهاجران افغان نشان دهد.
وی افزود: طی چند سال گذشته دولت ایران تلاش های زیادی انجام داده است تا مهاجران به کشورشان برگردند.
همچنان شمار زیادی از مهاجران افغان در ایران اطلاع درستی در مورد تحصیل و تعلیم رایگان در پوهنتون ها و مکاتب ندارند.
آنان می گویند: به همین دلیل در ایران در بی سرنوشتی بسر می برند.
مسئولان اداره اتباع و مهاجران خارجی در ایران در حالی از ارایه خدمات برای مهاجران افغان در آن کشور سخن می گویند که طی چند سال گذشته انتقادهای شدیدی علیه عملکرد سربازان ایرانی در برخورد با مهاجران افغان وجود داشته است.
وضعیت زندانیان
از آنجایی که مهاجران در ایران از جهات سیاسی، اجتماعی و حقوقی احساس امنیت نمی کنند و تشویش بیگانه بودن و توهین از سوی شهروندان و مقامات را همواره لمس می کنند، این موضوع سبب شده تا روحیه دفاع از خود را در موارد متعدد از دست بدهند و به اجبار خود را مجرم قلمداد نمایند، بدون آنکه حتا در برخی موارد، جرمی را مرتکب شده باشند.
این موضوع باعث شده تا در موارد اتهامی، روحیه خود را از دست داده و نتوانند از حقوق حقه خود دفاع نمایند که در این زمینه شایعاتی نیز مبنی بر پذیرفتن اتهاماتی وجود دارد که هرگز مرتکب جرمی نشده اند.
براساس آماری که بدست ما رسیده است، تعداد زندانیان افغان در ایران 5600 تن می باشد که 3000 از این افراد به جرم قاچاق مواد مخدر از سوی محاکم ایران محکوم به اعدام شناخته شده اند او حکومت افغانستان در تلاش است از این 3 هزار تن را هرچه زودتر به افغانستان بازگردانند.
بروز یک فاجعه
با وصف مشکلات مطرح شده وزارت امور مهاجران می گوید، توان رسیدگی به 900 هزار پناهجوی افغان؛ که قرار است ظرف سه ماه آینده از ایران اخراج شوند، را ندارد.
ایران به تازگی به 900 هزار پناهجوی بدون اسناد افغان سه ماه مهلت داده تا زمینه برگشت خود وخانواده های شان را به افغانستان فراهم سازند.
وزارت امور مهاجران کشور، این تصمیم ایران را یک اقدام غیرمنتظره دانسته می گوید، این وزارت توان رسیدگی به صدها هزار مهاجر را در ظرف سه ماه ندارد.
اسلام الدین جرئت سخنگوی وزارت امور مهاجران و عودت کنندگان، اخراج گروهی مهاجران افغان از ایران را منطقی ندانسته می گوید: درصورت که این اقدام عملی شود، افغانستان شاهد یک فاجعه انسانی خواهد بود.
به گفته جرئت، پیش از این ایران متعهد شده بود که مهاجران فاقد اسناد را که با فامیل های شان در ایران هستند، اخراج نکند.
وی اظهار داشت جانب افغانستان به اقدام ایران در مورد خروج مهاجران بدون اسناد افغان که مجرد هستند، احترام می گذارد اما براساس توافقات پیشین این تصمیم نباید شامل خانواده ها شود.
با این حال همایون نظری از کارشناسان امور اجتماعی در هرات به این باور است که ایران بر خلاف معاهدات بین المللی همه ساله اقدام به اخراج دست جمعی مهاجران افغان می نماید.
او می گوید: سیاست و پلان ضعیف دولت افغانستان در قسمت جلوگیری از مشکلات مهاجران افغان در ایران باعث شده تا مهاجران افغان همه ساله در فصل زمستان اخراج شوند.
بنا به اظهارات وی، اخراج دست جمعی مهاجران با در نظر داشت شرایط فعلی کشور یک سری مشکلات عمده ای را ببار آورده است زیرا دولت افغانستان امکانات لازم را به دسترس ندارد تا این مهاجران را به مناطق اصلی شان انتقال دهد و از سوی دیگر نهادهای حمایت کننده، کمک هایشان را در این عرصه کاهش دادند.
به دنبال اشغال افغانستان توسط ارتش شوروی سابق، نزدیک به پنج ملیون افغان، به کشورهای پاکستان و ایران مهاجرت کردند.
مهاجرت افغانها به خارج از کشور، با شعله ور شدن جنگهای تنظیمی و روی کار آمدن طالبان افزایش یافت.
اکنون نزدیک به هفت سال است که پناهجویان افغان، گاهی به صورت داوطلبانه و گاهی به طور اجباری، به کشورشان باز می گردند.
با این وجود علاوه بر مشکلاتی که ایران برای مهاجران افغان در این کشور ایجاد می کند، ضعف و ناتوانی وزارت مهاجران و همچنین مقاماتی که در سفارت افغانستان در ایران کار می کنند از دلایلی است که همیشه به مهاجران لطمه زده است.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
