منازعه محلی و صلح عمومی

منازعات محلی در افغانستان ریشه طولانی در تاریخ این کشور دارد. طبق تحقیقات، عامل عمده این منازعات، اختاف دیدگاه روی موقعیت های اجتماعی و چگونگی برخورد با ارزش ها و همچنان توزیع منابع و منافع است. شرکت کنندگان نشست های کلیدگروپ با نهاد های جامعه مدنی، زیر عنوان منازعات محلـی و تأثیــر آن روی پــروســه ملی صلح، اعــام کردند که عمده ترین عوامل تقابل دیدگاه ها در این چهار حوزه، تعلق خاطر و گرایش غیرمنعطف افراد به دین، مذهب، زبان،

قوم و ساختار اجتماعی خاص است. این نشست ها به همکاری نهاد بین المللی کونتر پارت برگزار می شود. به استدلال آن ها، منازعات محلی در کشور زمانی مهار می شود که روحیه رواداری و احترام به تفاوت ها در جامعه نهادینه شود و عدالت برای همگان قابل دسترس باشد. زمین و آب، دو منبع طبیعی است که اختاف دیدگاه روی چگونگی تقسیم آن ها، باعث منازعات زیادی شده تا آن حد بزرگ شده و شاخ و ًاست. این منازعات بعضا برگ پیدا کرده که امنیت جمعی و صلح عمومی را به مخاطره انداخته است. به گفته شرکت کنندگان فعالان مدنی در نشست های کلیدگروپ، اگر نزاع کوچکی میان دو گروه از افراد در یک ولسوالی کم جمعیت و دورافتاده اتفاق افتاده است، پیامدهای آن تا سال های زیاد مردم همان ولسوالی و حتا کل یک ولایت را رنج داده و با خود درگیر کرده است.

در بعضی موارد، این منازعات کوچک سبب منازعه و جبهه گیری های بزرگ در سطح ملی و کشور نیز شده است. توزیع و تطبیق غیرمتوازن پروژه های انکشافی نیز سبب نزاع در میان مردم شده است. تحقیقاتی ًبعضا که در ولسوالی شولگره ولایت بلخ صورت گرفته است، نشان می دهد که تطبیق غیرمتوازن پروژه های انکشافی باعث منازعه در میان مردم در این ولسوالی شده است. به استدلال کسانی که در نشیت های کلیدگروپ شرکت کرده اند، منازعات ناشی از تقسیم غیرعادلانه فرصت ها و تطبیق غیرمتوازن پروژه ها، به امنیت و صلح جمعی صدمه زده است. آن ها باور دارند این گونه منازعات مقدمه مداخات کشورهای بیرونی در امور داخلی کشور را نیز مساعد کرده است. عدم حاکمیت دولت و ناامنی در بعضی از ساحات، بسترهای مساعدی برای بزرگ شدن منازعات کوچک محلی به حساب می آید. بارها مشاهده شده که بروز منازعات بسیار کوچگ در یک منطقه ناامن، جنگ های خونین و مرگباری را در آن منطقه تمهید کرده است.

از دید شرکت کنندگان نشست های کلیدگروپ، ملیشه سازی و عدم پیگرد ناقضان حقوق بشر در مناطق درگیر جنگ، سبب تداوم نبردهای مسلحانه در میان مردم شده و تأثیر سوء روی پروسه سیاسی صلح گذاشته است. این وضعیت اما به نوبه خود راه را برای نقض عدالت هموار کرده و شرایط مساعدی را برای تداوم زورگویی ها، تفرقه و بی عدالتی مهیا کرده است. به صورت عمومی، دو نوع عدالت در سطح روستاها و مناطق در حال جنگ پیاده می شود. در ساحاتی که توسط دولت اداره می شود، مردم برای حل و فصل دعواهای حقوقی و منازعات شان به نهادهای دولتی مراجعه می کنند؛ در حالی در ساحات ناامن، نهادهای غیررسمی به دعواها و منازعات مردم رسیدگی می کنند. این وضعیت ضمن آن که کمکی به حل بنیادی منازعات در مناطق ناامن نکرده است، سبب نقض عدالت نیز شده و جنگ ها را کشاله دار ساخته است. با توجه با عوامل و بسترهای منازعات محلی، توسعه حاکمیت دولتی، تنفیذ قانون، تأمین عدالت و امنیت، انکشاف متوازن و مدیریت منازعات، راه حل هایی است که به عقیده شرکت کنندگان نشست های کلیدگروپ، باعث تأمین صلح در کشور می شود.

از طرف دیگر، به موازات توسعه حاکمیت دولتی، نیاز است تا ساختارهای حل منازعات به ساختارهای تأثیرگذار تبدیل شود و دسترسی آسان مردم به قبضه ساح محدود و غیرممکن گردد. با این راهکارها می توان هم منازعات کوچک محلی را مدیریت کرد و هم مانع تأثیرگذاری این منازعات روی پروسه ملی صلح شد. هر گاه دولت نتواند امنیت و عدالت را تأمین و حاکمیت دولتی را توسعه ببخشد، بدیهی است که منازعات کوچک محلی به منازعات بزرگ تر در سطح ملی تبدیل شده و به صلح عمومی و امنیت جمعی آسیب خواهد زد.