ads

ملیشه سازی؛ کمک به امنیت یا گسترش بی‎ثباتی؟

طرح ملیشه‎سازی یا ایجاد اردوی محلی برای دفاع از مناطق ناامن، طرحی بود که وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) برای افغانستان پیشنهاد کرد. براساس این طرح، قرار است تا تأمین امنیت هر منطقه به ساکنان آن محل سپرده شود که با واکنشهای عمدتاً منفی در کشور مواجه شد.

نویسنده: zekria
8 میزان 1396
ملیشه سازی؛ کمک به امنیت یا گسترش بی‎ثباتی؟

طرح ملیشه‎سازی یا ایجاد اردوی محلی برای دفاع از مناطق ناامن، طرحی بود که وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) برای افغانستان پیشنهاد کرد. براساس این طرح، قرار است تا تأمین امنیت هر منطقه به ساکنان آن محل سپرده شود که با واکنشهای عمدتاً منفی در کشور مواجه شد. تصمیم وزارت دفاع امریکا توسط مجله نیویارک تایمز منتشر شد که در آن آمده است که امریکا و دولت افغانستان در نظر دارند تا 20 هزار نیروی مسلح محلی را ایجاد کرده و این نیروها را زیر قیادت اردوی افغانستان قرار دهند. براساس این گزارش، اردوی افغانستان پس از پاکسازی مناطق تحت سلطه مخالفان مسلح دولت، حفاظت و امنیت مناطق آزاد شده را به نیروهای اردوی محلی واگذار خواهد کرد.
این در حالی است که دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع ملی، طرح ایجاد اردوی محلی را با آن چه که در رسانه‎‏ها گزارش شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، متفاوت خوانده است. به گفته وی، “در قالب این طرح قرار است با استفاده از سربازان ذخیره و نیروهای دارای کارت تقاعد، ساختار اردوی ملی با هدف تأمین امنیت و تثبیت آن شکل بگیرد.”
دولت وزیری تأکید کرده که “سربازانی که دوران خدمت خود را گذرانده در کنار نیروهای آماده به خدمت اردوی ملی موسوم به سربازان دوره احتیاط که صلاحیتهای اولیه را دارند، استخدام می‎شوند و به خدمت گرفتن آن‎ها زیر نظر فرماندهی افسران اردو در ولایتهای خود شان یک راهکار مفید است.”
با این حال، سخنگوی وزارت دفاع ملی گفته است که این طرح یک طرح مقدماتی است و مراحل ابتدایی خود را در وزارت دفاع ملی سپری می‎کند. به گفته وی، با نهایی شدن این طرح در وزارت دفاع، موضوع به ریاست جهموری و پارلمان ارجاع خواهد شد.
ملیشهها، لشکر زورمندان محلی
اولین مسأله‎ای که حساسیت‎ها را در قبال ایجاد اردوی محلی یا ملیشه‎سازی افزایش داد، بررسی سوابق نیروهای مشابه و دست داشتن آن‎ها به نقض حقوق بشر بود. به همین دلیل، سازمان دیدهبان حقوق بشر از تشکیل نیروهای بیشتر محلی به عنوان تقویت شبه‎نظامیان یاد کرده و نسبت به عواقب آن هشدار داده است. این سازمان از اشرف غنی خواسته است با طرح مشترک امریکا و وزارت دفاع ملی برای ایجاد نیروی 20هزار نفری محلی موافقت نکند.
این موضع از آن رو اتخاذ شده که نیروهای محلی پولیس و خیزش مردمی همواره به نقض حقوق بشر متهم هستند و در بسیاری از موارد قومندانان پولیس محلی و خیزش مردمی با یکدیگر درگیر شدهاند.
مخالفان و موافقان این طرح نکاتی را پیرامون آن بیان میکنند که هر کدام به تنهایی قابل ارزیابی نیست و لازم است با توجه به سوابق تاریخی و واقعیتهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر افغانستان مورد قضاوت قرار گیرد. مخالفان این طرح می‎گویند که ایجاد نیروی مسلح محلی با توجه به تنش‎های قومی و اختلافات سیاسی دیرینه موجب تداوم درگیریها و شکل‎گیری حرکتهای خودسرانه غیرقانونی خواهد شد و ایجاد اردوی محلی سبب گستردهتر شدن ناامنی میشود. عتیق‎الله امرخیل، کارشناس مسایل سیاسی – امنیتی، می‎گوید: “طرح ملیشه‎سازی در راستـای اهــداف پنهــان مقــامهای امریکا است و آن‎ها می‎خواهند از این راه نفع خود شان را تأمین کنند و جاسوسی از جمله اهداف این طرح خواهد بود.”
امرخیل تصریح می‏کند که “اگر امریکا، پشت این قضیه به دنبال اهداف شوم نیست، چرا افزایش نیروهای اردو، پولیس و سربازان امنیت ملی را که دارای تشکیلات و ساختار مصوب و قانونی هستند، در دستور کار قرار نمیدهد و به دنبال ایجاد نیروی موازی است؟” به باور امرخیل، “اردوی محلی را افراد ذی‎نفوذ در دست خود میگیرند و در آن صورت، این زورمندان محلی هستند که مدیریت نیروهای محلی را به دست خواهند گرفت که این در آینده چالش‎هایی را برای دولت ایجاد می‎کند و دولت مرکزی را نیز تضعیف خواهند کرد.” به گفته او، دزدی، قتل، گروگان‎گیری و رفتارهای غیرقانونی از رخدادهایی است که زیر سر همین افراد شکل میگیرد و آن‎ها با همین انگیزه در اردوی محلی حضور پیدا می‎کنند.

بازوهای کاری نیروهای امنیتی
موافقان طـــرح ملیشـه‎سـازی، ایجاد اردوی محلی را راهـی بــرای تقویت نیروهای امنیتی دانسته و آن‎ها را بــازوی نیــرومنــد برای اردو و پولیس می‎دانند که می‎توانند نقاط ناامن و خارج از دسترس آن‎ها را در کنترول داشته باشند. عبدالجبار قهرمان، کارشناس مسایل نظامی، معتقد است که “اگر مدیریت اردوی محلی درست و تحت مدیریت افسران اردو باشد، برای تأمین امنیت در مناطق خودشان مفید واقع خواهند شد.” قهرمان معتقد است که نیروهای محلی می‎توانند برای تأمین امنیت منطقه در غیاب نیروهای پولیس و اردو کمک کنند.
به گفته قهرمان، پیش از این نیز دولت افغانستان در زمان داکتر نجیب‎الله، رییس جمهور پیشینکشور، نیــروی مسلــح محلــی را تجــربه کــرده اســت کــه در مقاطعی در برخی از ولایتها مرتکب رفتارهای غیرقانونی از جمله قتل، غارت، دزدی و آدم‎ربایی شدند و به همین خاطر مردم خاطره خوشی از این نیروها ندارند.
البته ملیشه‎ســازی تنهـــا بــه زمــان داکتر نجیبالله خلاصه نمی‎شود. در دوره حکومت جدید نیز پولیس محلی در کشور ایجاد شده است که تعداد آن‎ها در حال حاضر به 20 هزار نفر می‎رسد. اما گزارش برخی رسانه‎ها نشان می‎دهد که اغلب این افراد مسلح حرکات غیرمسوولانه داشته‎اند و در کنار وظایف امنیتی، گاه مرتکب اعمال غیرقانونی نیز شده‎اند.
اردوی امریکا پس از حمله به عراق نیز برنامه مشابه با این طرح را اجرا کرد و ۱۰۰ هزار نیروی شبه‎نظامی را شکل داد. اینــک نیــز واشنـگتــن امیــدوار است که نیروهای مسلح محلی به کمک اردو و پــولیــس افغانستان بیایند. امریکاییها در اواسط سال 2009 نمونه‎ای از این طرح را در ولایت میدان وردک آزمایش کردند و در ابتدای امر، اوضاع در منطقه کوهستانی “جلریز” به خوبی به پیش رفت، اما مشکلاتی در مناطق دیگر به وجود آمد که این موضوع بار دیگر پای بزرگان اقوام را برای رفع این مشکل به میان کشید.

مشارکت صادقانه، عنصر اساسی اردوی محلی
هرچند این طرح موافقان و مخالفان جدی دارد اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که در صورت سازمان‏‎دهی و مدیریت صحیح و مسوولانه، الگوی مشارکت مردمی برای ایجاد و صیانت از امنیت در بسیاری از کشورها نتیجه‎بخش بوده است. این سازمان‎دهی زمانی موفق خواهد بود که نیروهای جذب شده با انگیزه ملی و روحیه مردمی وارد این تشکیلات شده و وابسته به اشخاص، اقوام و حلقه‎های مشخصی نباشند که تحقق این مسأله در کشوری مثل افغانستان که در آتش تفرقه‎های متعدد می‎سوزد، یک امر دشوار است.
فرید شاکر، کارشناس مسایل سیاسی، معتقد است که “ایجاد نیروی محلی زمانی کامیاب خواهد بود و در تأمین امنیت مؤثر واقع خواهد شد که انگیزه ملی در روحیه‎ نیروهای جذب شده تقویت شده و حرکت آن‎ها با اهداف ملی هماهنگ باشد. در غیر آن صورت، نظر مخالفان به واقعیت پیوسته و محقق خواهد شد که هر گروه از آن‎ها به دست یک زورمند محلی سقوط کرده و به جای ایجاد نظم، بی‎نظمی و انارشیزم را تقویت خواهد کرد.”
با این وصف، اجرای این طرح به مثابه‎ تیغ دو لبه خواهد بود که فرود آمدن آن ممکن است باعث قطع سر مخالفان شده و یا هم گردن مردم را ببرد. استفاده از این تیغ دو لبه اما بستگی به چگونگی مدیریت این نیروها دارد. زیرا اگر نظم و نسق آن‎ها به دست اردوی ملی و نهادهای رسمی انجام شود، شکی نیست که حاصل آن مثبت بوده و چشم‎انداز بهتری را برای کشور رقم خواهد زد. اما اگر سازمان‎دهی مناسب، مدیریت مطلوب و قاطعیت کافی در خصوص اداره‎ این نیروها شکل نگیرد، ملیشه‎های محلی به جای تأمین امنیت به ناامنی‎های گسترده و بی‎نظمی‎های فزاینده دامن خواهند زد.
بنابراین، نظر کارشناسان این است که پیش از عملیاتی کردن این طرح، بهتر است که پیرامون آن بحث‎های کارشناسانه زیادی صورت گیرد و ابعاد و زوایای این طرح به صورت دقیق ارزیابی شود. در غیر آن صورت، پیامدهای ملیشه‎سازی برای دولت سنگین تمام شده و جمع‎آوری سلاح از نزد 20 هزار نفر نیروی محلی و بازگرداندن آن‎ها به روند عادی یک کار دشوار خواهد بود.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA