ads

ملیشه‌سازی؛ بازگشت به گذشته سیاه

“این روزها وقتی رگ‎های گلوی دولت‎مردانی که روزی از جایگاه قدرتمندی در ساختارهای احزاب مسلح درگیر برخوردار بودند، بلند می‎شود و فریاد دفاع خودی و ملیشه‎سازی را سر می‎دهند، کابوس سال‎های سیاه دهه نود در ذهنم زنده می‎شود.”

نویسنده: The Killid Group
5 اسد 1394
ملیشه‌سازی؛ بازگشت به گذشته سیاه

“این روزها وقتی رگ‎های گلوی دولت‎مردانی که روزی از جایگاه قدرتمندی در ساختارهای احزاب مسلح درگیر برخوردار بودند، بلند می‎شود و فریاد دفاع خودی و ملیشه‎سازی را سر می‎دهند، کابوس سال‎های سیاه دهه نود در ذهنم زنده می‎شود.”
این سخنان را عبدالفتاح، مرد میان‎سالی بر زبان می‎آورد که در سال‎های دهه نود شاهد جنگ‎های ویرانگر میان نیروهای وفادار به تنظیم ها بوده و اوج این درگیری‎ها را در پایتخت کشور شاهد بوده است. او از رجزخوانی رهبرانی یاد می‎کند که از جوانان قومی برای شان لشکری ساخته و هرکدام برای گرم ساختن میدان نبرد، دامان یکی از همسایه‎ها را گرفته و یا هم به کشورهای دورتر دیگری پناه برده بودند.
اما شهروند دیگری می‎گوید که “اکنون از آن زمان سالیان زیادی گذشته و چهارده‎ سال است که مردم در پرتو حاکمیت قانون و زیر چتر دولت قانونی زندگی می‎کنند، ولی گویا رویای لشکرداری و حکومت خودمختاری که ماهیت اصلی آن انارشیزم و هویت آن را سربازان قومی تشکیل می‎دادند، از سر برخی از  رهبران جهادی که در چوکی حکومت نیز نشسته بیرون نشده است.”
نفیسه فیروز، فعال مدنی و عضو «انجمن ترقی‎خواهان جوان»، با یادآوری این نکته تأکید می‎کند که شرایط امروزی با سال‎های پیشین تفاوت بسیاری کرده است و در حال حاضر وجیبه ملی و جمعی تمام ما این است که برای تقویت نهادهای ملی و نیروهای نظامی وابسته به دولت سعی و تلاش نماییم. به باور وی، “هرگاه مشکل ناامنی یا هرگونه معضل امنیتی در یکی از مناطق کشور رخ می‎دهد، وظیفه و تکلیف تمامی شهروندان به شمول رهبران جهادی و به خصوص رهبرانی که مسوولیت دولتی نیز دارند این است تا خواهان استقرار نیروهای امنیتی در مناطق مربوطه شده و از این طریق برای حل مشکل شان اقدام نمایند.”
این واکنش‎های شهروندی و مردمی پس از آن صورت گرفت که به دنبال ناامن شدن برخی از مناطق کشور از جمله ولایت‎های شمالی و مسیرهای منتهی به ولایت‎های مرکزی افغانستان، تعدادی از رهبران جهادی خواهان مسلح‎سازی ساکنان آن منطقه شده و طرح دفاع خودی را به جای استفاده از نیروهای مسلح دولتی پیشنهاد کردند. برخی نیز به دولت هشدار دادند که اگر برای شان اسلحه توزیع نکند، به آدرس‎های دیگری مراجعه نموده و این هدف را دنبال خواهند کرد.
ملیشه‎سازی در کندز سرآغاز این حرکت بود که تا اندازه‎ای مورد استقبال قرار گرفت و جنرال عبدالصبور نصرتی، قومندان امنیه کندز از مسلح شدن ملیشه‎های محلی استقبال کرده و این اقدام را در مبارزه بر ضد مخالفان مسلح دولت مؤثر دانسته است. قومندان امنیه ولایت کندز به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته است که مبارزه این ملیشه‎ها در کنار نیروهای امنیتی افغان نتایج خوبی داشته است. بر اساس گزارش‎ها، هم اکنون حدود ۴۰۰۰ فرد مسلح وابسته به قومندانان پیشین جهادی در کندز وجود دارد و شماری از آنان در کنار سربازان افغان بر ضد طالبان می‎جنگند. احمدضیا مسعود، مشاور ویژه ریاست‎جمهوری در حکومت‎داری خوب، نیز که چندی پیش به کندز سفر کرده بود، از همکاری مجاهدین پیشین با نیروهای امنیتی افغان ستایش کرد.
پس از این حرکت در ولایت کندز، سران قومی که در عین حال دارای پست‎های دولتی نیز می‎باشند، از این طرح حمایت نمودند و با حضور در جمع هواداران خویش از دفاع خودی توسط ساکنان محل و توزیع سلاح میان آنان سخن گفتند. جنرال عبدالرشید دوستم در فاریاب، صلاح‎الدین ربانی، وزیر امورخارجه در بدخشان، عطامحمد نور، سرپرست ولایت بلخ در مزارشریف و محمد محقق در کابل، ندای مسلح‎سازی مناطق تحت نفوذ شان را سر دادند و بیشتر نیز با داعیه رهبری قومی داد سخن سر دادند. عامل اصلی این حرکت‎ها نیز ناامن شدن نقاط تحت نفوذ این رهبران جهادی بود. زیرا گفته می‎شود بدخشان به وزیرستان دوم تبدیل خواهد شد، بلخ نیز در آستانه آن است که امنیت نسبی‎اش را از دست بدهد، فاریاب مدت‎ها است که در محاصره تعدادی از گروه‎های مسلح مخالف دولت قرار گرفته و سربازان اربکی متعلق به قوم هزاره نیز در ولسوالی جلریز ولایت میدان وردک کشته شدند، بدون اینکه از نیروهای دولتی کمکی دریافت نمایند.

ملیشه‎سازی یا احیای اقتدار قومی؟
ندای دفاع خودی از سوی این رهبران به هدف دفاع از مردم تحت نفوذ شان در حالی سر داده می‎شود که این ادعا یک روی سکه است. روی دیگر این سکه سیاسی اما رویای بازگشت به جایگاهی است که این رهبران در دهه نود و زمان جنگ داخلی داشتند. این همان چیزی است که شهروندان کشور نسبت به آن ابراز نگرانی نموده و هراس از آن دارند که مبادا با تسلیح و تجهیز گروه‎های ملیشه‎ای که وابسته به رهبران قومی اند، عنان اداره نقاط زیادی از کشور از دست دولت خارج شود و بار دیگر حاکمان خودمختار در ولایت‎های کشور به اقتدار برسند.
مطیع‎الله خروتی، آگاه مسایل سیاسی، بر این باور است که تسلیح ملیشه‎های محلی و قومندانان پیشین جهادی “غیرمشروع” و یک اقدام زیانبار و غیرقانونی است. خروتی می‎گوید: “شماری از این افراد به خاطر کتمان خلافکاری‎های شان و فرار از پیگرد آماده همکاری مسلحانه در کنار نیروهای افغان اند.” او افزود که در چوکات قوای مسلح افغانستان هیچ نیازی به چنین ملیشه‎های مسلح محسوس نیست.
توسلی غرجستانی، استاد پوهنتون، نیز بر این باور است که “سیاست ملیشه‎سازی و مسلح کردن گروه‌های قومی در گذشته بارها مورد آزمون و تجربه قرار گرفته است. از زمان اشغال افغانستان توسط شوروی سابق تا زمان تسلط گروه طالبان بر کابل این پالیسی از سوی کشورهای مختلف و متعدد با هدف تأمین خواسته‌ها و منافع خویش در افغانستان مورد تجربه عملی قرار گرفته است. بسیاری از مشکلات کنونی محصول و میراث ماندگار و سیاه آن زمان تلقی می‌گردد که کشور را بر اساس گروه‌های قومی به چهار قطب مخالف تقسیم کرده بود که در هر قطب افراد با قطع نظر از گرایش‌های ایدئولوژیکی، در اطراف طناب پوسیده قومی به مصاف همدیگر رفته بود.”
به دنبال اظهارات رهبران جهادی، ولسی جرگه نیز واکنش نشان داد و ملیشه‎سازی را به نفع کشور و مصالح ملی ندانستند. آنان بر تقویت و یا اگر لازم باشد بر افزایش نیروهای امنیتی تأکید نمودند و هرگونه تشکیلات نظامی خارج از چوکات ساختارهای دولتی را نادرست خواندند. نذیر احمدزی، معاون دوم این جرگه، می‎گوید که جنرال دوستم، عطامحمد نور و محمد محقق باید به جای این ائتلاف، تلاش‎های شان را برای تقویت نیروهای امنیتی بیشتر سازند. به گفته وی، “جنرال صاحب دوستم حالا تنها رهبر شمال نیست، معاون اول ریاست‎جمهوری است. توقع من هم از والی صاحب (سرپرست ولایت بلخ)‌ این است که این جا ما سکتور امنیتی داریم که اردوی ملی، پولیس ملی و امنیت ملی است. اگر ما می‎خواهیم این‎ها را باید مشترکاً تقویت کنیم نه اینکه این‎ها ملیشه‎سازی کنند و نه مردم این کار را اجازه می‎دهند.”
این در حالی است که ریاست اجرائیه به صورت رسمی از این طرح دفاع نموده و آن را به نفع مردم و ملت دانسته است. جاوید فیصل، معاون سخنگوی ریاست اجرائیه حکومت، تصریح می‎کند که این حرکت‎ها مثبت تمام شده و حکومت نیز کنترول خود را به‎خاطر رفع نگرانی‎های احتمالی در این مسأله دارد. به گفته وی، “تلاش‎هایی که به‎خاطر بهتر شدن امنیت می‎شود حکومت افغانستان از آن حمایت می‎کند. خود آقای نور، جنرال عبدالرشید دوستم و اشخاص دیگر هم که در بدنه حکومت اند وظیفه دارند که در مقابل دهشت‎افگنی فعالیت کنند، ولی به هر صورت حکومت هم متوجه تمام ابعادش هست.”

از ملیشه‎سازی تا دفاع خودی

اظهار نظر سخنگوی ریاست اجرائیه در حالی صورت می‎گیرد که مشاور مطبوعاتی معاون اول ریاست‎‏جمهوری گفته است، جنرال دوستم طرفدار ملیشه‎سازی نیست، بلکه به دنبال ایجاد خیزش‎های مردمی است تا بتوانند در برابر تهدیدهای موجود از خویشتن دفاع کنند. سلطان فیضی، مشاور مطبوعاتی جنرال دوستم، می‌گوید: “این موضوع درست نیست که جنرال صاحب دوستم خارج از نظام امنیتی افغانستان در صدد ایجاد کدام ملیشه باشد. همیشه در گفته‎های خود نیز ذکر کرده که نمی‎خواهد، خدای ناخواسته نیروی موازی ایجاد شود که تهدیدی برای نظام باشد، بلکه طرفدار خیزش‎های مردمی در مناطق است که از خود دفاع کنند نه اینکه به سایر جاها تعرض نمایند.”
اما مسوولان رسمی حکومت تصریح کرده‎اند به هیچ وجه اجازه حضور ملیشه‎ها را نداده و از آنان حمایت نیز نخواهند کرد. صدیق صدیقی، سخنگوی وزارت امور داخله، بارها از عدم حمایت حکومت از این نیروها سخن گفته و اظهار داشته است که یگانه نهادهای مورد حمایت دولت، قوای سه گانه اردو، پولیس و امنیت ملی است و هرگونه حرکت نظامی باید در چوکات این نهادها انجام شود.
جنرال دولت وزیری، معاون سخنگوی وزارت دفاع ملی، نیز می‎گوید به هیچ وجه آن‎ها نیرویی را ایجاد نخواهند کرد که بیرون از قوای مسلح بوده و خودسرانه عملیات کند. به گفته سخنگوی وزارت دفاع ملی، آن‎ها نیروهایی را به هدف تأمین امنیت در کشور در چوکات وزارت دفاع تشکیل خواهند داد: “من هیچ فکر نمی‎کنم که کسی در افغانستان یک قوای مسلح دیگر را ایجاد کند. این شاید تبلیغات باشد. ما به این عقیده نیستیم که معاونین رییس‎جمهور و رییس اجرائیه یک قوای دیگر را ایجاد کنند.”
محمدحنیف اتمر، مشاور شورای امنیت ملی، نیز گفته است که دفاع حق افغان‎ها است، اما خارج از چوکات نیروهای امنیتی هیچ حرکت مسلحانه جواز قانونی ندارد. با این حال باید دید که طرح ملیشه‎سازی آن‎هم به سرپرستی سران قومی به واقعیت خواهد پیوست یا خیر. اما آنچه مسلم است اینکه هرگاه حکومت نتواند نفوذ امنیتی‎اش را افزایش دهد و مناطق ناامن را تحت کنترول خود درآورد، امکان هرگونه حرکت خودسرانه دور از تصور نخواهد بود.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA