ads

مردان عامل عمدۀ اعتیاد زنان

در کنار افزایش روزافزون خشونت‎های فزیکی و روانی در برابر زنان، اخیراً اعتیاد نیز به مثابۀ یک چالش رو به گسترش دامن‎گیر زنان شده است. نظر به آخرین آمار، در حال حاضر، نزديك به 3.6 ملیون معتاد در کشور وجود دارند که از آن جمله بیش از 800 هزار تن آنان را زنان و یک ملیون دیگر را کودکان تشکیل می‎دهند. یافته‎های کلیدگروپ نشان می‎دهد در بیشتر موارد، مردان عامل عمدۀ اعتیاد زنان و کودکان بوده است. در کنار آن، قابل دسترس بودن مواد مخدر، بیکاری، فقر و مهاجرت‎ها نیز از عوامل دیگر افزایش شمار معتادان زن در کشور خوانده می‎شود. با این حال، شماری از نمایندگان در شورای ملی، حکومت را به نداشتن ارادۀ جدی برای مبارزه با افزایش کشت مواد مخدر و جلوگیری از افزایش شمار معتادان متهم می‎کنند.

نویسنده: The Killid Group
4 جوزا 1395
مردان عامل عمدۀ اعتیاد زنان

در کنار افزایش روزافزون خشونت‎های فزیکی و روانی در برابر زنان، اخیراً اعتیاد نیز به مثابۀ یک چالش رو به گسترش دامن‎گیر زنان شده است. نظر به آخرین آمار، در حال حاضر، نزديك به 3.6 ملیون معتاد در کشور وجود دارند که از آن جمله بیش از 800 هزار تن آنان را زنان و یک ملیون دیگر را کودکان تشکیل می‎دهند. یافته‎های کلیدگروپ نشان می‎دهد در بیشتر موارد، مردان عامل عمدۀ اعتیاد زنان و کودکان بوده است. در کنار آن، قابل دسترس بودن مواد مخدر، بیکاری، فقر و مهاجرت‎ها نیز از عوامل دیگر افزایش شمار معتادان زن در کشور خوانده می‎شود. با این حال، شماری از نمایندگان در شورای ملی، حکومت را به نداشتن ارادۀ جدی برای مبارزه با افزایش کشت مواد مخدر و جلوگیری از افزایش شمار معتادان متهم می‎کنند. در کنار افزایش روزافزون خشونت‎های فزیکی و روانی در برابر زنان، اخیراً اعتیاد نیز به مثابۀ یک چالش رو به گسترش دامن‎گیر زنان شده است. نظر به آخرین آمار، در حال حاضر، نزديك به 3.6 ملیون معتاد در کشور وجود دارند که از آن جمله بیش از 800 هزار تن آنان را زنان و یک ملیون دیگر را کودکان تشکیل می‎دهند. یافته‎های کلیدگروپ نشان می‎دهد در بیشتر موارد، مردان عامل عمدۀ اعتیاد زنان و کودکان بوده است. در کنار آن، قابل دسترس بودن مواد مخدر، بیکاری، فقر و مهاجرت‎ها نیز از عوامل دیگر افزایش شمار معتادان زن در کشور خوانده می‎شود. با این حال، شماری از نمایندگان در شورای ملی، حکومت را به نداشتن ارادۀ جدی برای مبارزه با افزایش کشت مواد مخدر و جلوگیری از افزایش شمار معتادان متهم می‎کنند.

مردان عامل اعتیاد زنان
کلیدگروپ طی صحبتی با شماری از معتادان زن دریافته است که در بیشتر موارد مردان زمینۀ روی آوردن زنان به مواد مخدر را فراهم ساخته و اغلب به جبر آنان را به استفاده از این مواد وادار می‎کنند. آگاهان نیز به این باور اند که مردان در اغلب موارد به منظور ارضای خواهشات نفسانی و در برخی موارد برای درمان مشکلات صحی به زنان شان مواد مخدر می‎دهند.
مریم 23 ساله (نام مستعار) یکی از این قربانیان است. او را در یکی از مراکز نجات سنتر (که در بخش معتادان کار می‎کنند) در حالی که آخرین روز‌های دوران بارداری چهارمین فرزندش را سپری می‎کرد، ملاقات کردم. زنی جوان اما با چهرۀ خسته و تن ضعیف. صحبت‌های آغازین او توأم با گریه بود. سخنان و چهره‎اش درد عظیمی را بازگو می‎کرد و معلوم بود در راهی که روان است ناخواسته آمده است. در صحبت‎هایی که با او داشتم دریافتم که روزهای تلخ زندگی او درست از دوران کودکی‎اش آغاز شده است.
او در سن پانزده سالگی با مردی که در حال حاضر شوهرش است، بدون رضایت خانواده‎اش در ایران ازدواج کرد و پس از آن به افغانستان آمد. مریم می‎گوید:”وقتی از ایران آمدیم، بچه کاکای شوهرم که معتاد بود با شوهرم زیاد نشست و برخاست داشت و در این مدت او را تشویق می‎کرد تا از مواد استفاده کند، تا این که موفق شد. بعد‌ها شاهد ضعیف شدن و پژمرده شدنش بودم. او بالاخره من را هم مجبور به استفاده از مواد مخدر کرد.”
به گفتۀ او، شوهرش بار‌ها او را به استفاده از مواد مخدر تشویق کرد اما وقتی جواب رد شنید به جبر و شکنجه وی را وادار به استفاده از این مواد ساخت. او افزود:”شوهرم می‎گفت چیزی که من عمل دارم تو هم باید داشته باشی؛ چون وقتی خودش ضعیف می‎شد می‎گفت تو هم باید مثل من شوی. اول من نمی‎کشیدم اما او مرا شکنجه می‎کرد و حتا سیخ را داغ می‎کرد و بر دست‌هایم می‎گذاشت. موهایم را تراشید و خانه را بر سرم خراب کرد، تا من مجبور شدم از مواد استفاده کنم.”
از آن زمان درست نه ماه می‎گذرد. مریم در این مدت از مواد مختلف چون چرس، پودر، مشروبات و شیشه استفاده کرده است. پس از آن نیز او بار‌ها مورد لت و کوب شوهرش قرار گرفته است، تا این که مجبور شده سه فرزندش را رها کند و به حقوق بشر پناه آورد.
مریم می‎گوید:” او (شوهرش) طفل‌هایم را از من گرفت و رفت. من هم بالاخره مجبور شدم به حقوق بشر مراجعه کنم و از آن طریق به خانۀ امن معرفی شدم، تا این که خانواده‎ام را پیدا کردم.” وی اکنون می‎خواهد با ترک اعتیاد زندگی عادی خود را دوباره احیا کند.
مرضیۀ 35 ساله (نام مستعار) قربانی دیگر مواد مخدر است. او نیز چهار فرزند دارد و در حال حاضر در مرکز تداوی سانگه آماج به منظور صحت‎یاب شدن به سر می‎برد.
مرضیه نیز همانند مریم توسط شوهرش به مواد مخدر روی آورده است. اما شوهر مرضیه مواد مخدر را برای درمان دردهای دوران بارداری به او خورانده است. مرضیه می‎گوید: “اولین باری که معتاد شدم در دوران حاملگی نخستین فرزندم بود (14 سال پیش). مشکلات صحی زیادی داشتم و شوهرم هم به من تریاک می‎داد تا راحت شوم و کمی که می‎خوردم دردم تسکین می‎شد و من استراحت می‎کردم، تا این که متوجه شدم بدون آن بدنم را درد می‎گیرد.”
از آن زمان به بعد مرضیه چهار بار مواد مخدر را ترک کرده است، اما چون شوهرش از این مواد استفاده می‎کرده است، به ناچار او دوباره به آن روی می‎آورد. او می‎گوید: “وقتی دومین فرزندم را حمل می‎کردم، برادر شوهرم برایم پودر آورد و گفت که این به دردهایت تسکین می‎دهد و خاصیت اعتیادآور هم ندارد، این گونه بود که دوباره به مواد مخدر رو آوردم. شوهرم هم من را تشویق می‎کرد؛ چون می‎خواست وقتی او با برادرش مواد استفاده می‎کند من بالای آن‎ها قهر نشوم.”
دختر هفت سالۀ مرضیه نیز توسط پدرش معتاد به مواد مخدر شده است، اما حالا او هم در زیر تداوی در یکی از مراکز ترک اعتیاد در شهر کابل قرار دارد. مرضیه عزم ترک اعتیاد را دارد اما از آیندۀ پسر شش ساله‎اش نگران است. او می‎گوید: “بچۀ شش ساله‎ام پیش شوهرم است و نمی‎دانم کجا هستند. پسرم هم غیرمستقیم معتاد است؛ چون از دود مواد مخدری که پدرش می‎کشید او هم معتاد شده است.”
شکیبای 31 ساله باشندۀ اصلی ولایت لوگر، مدت یک سال است که از مواد مخدر استفاده می‎کند. او عامل اصلی اعتیادش به مواد مخدر را شوهرش خوانده و می‎گوید: “من مدت یک سال است که از مواد مخدر استفاده می‎کنم. شوهرم 12 سال است که تریاک استفاده می‎کند و دود آن بالای من و فرزندانم هم تأثیر کرده بود تا این که بالاخره خودم هم به آن روی آوردم. اولادهایم هم غیرمستقیم معتاد هستند.”
این‎ها نمونه‎هایی از هزاران زنی هستند که ناخواسته به اعتیاد رو آورده‎اند و در بسیاری موارد شوهران شان زمینه‎ساز اعتیاد آن‎ها بوده‎اند.
فوزیه، کارمند اجتماعی نجات سنتر (یکی از مراکز تداوی معتادان)، نیز بر نقش شوهران در رو آوردن زنان به اعتیاد تأکید نموده و می‎گوید در بسیاری موارد مردان به منظور ارضای خواهشات نفسانی شان زنان را وادار به استفاده از مواد مخدر می‎کنند. او گفت: “تا جایی که ما تجربه کرده‎ایم، بیشتر خانواده‌ها زنان را مجبور به استفاده از مواد مخدر می‎کنند. شوهران می‎خواهند زنان خود را طبق میل خود بسازند و به آن‎ها مواد می‎دهند.”
داکتر خالده که مدت پنج سال است در یکی از مراکز تداوی معتادان زن خدمت می‎کند، بر عوامل دیگر اعتیاد زنان اشاره نموده و می‎گوید: “در کنار استفادۀ شوهر از مواد مخدر، عوامل دیگری چون بیکاری، مهاجرت‌ها و قابل دسترس بودن مواد مخدر در اعتیاد زنان نقش عمده داشته است.”
گفته می‎شود که بیشتر استفاده کنندگان مواد مخدر در شهر‌های بزرگ کشور می‎باشند و این زنان برای درمان شان بیشتر از این پدیده منحیث ادویه استفاده می‎کنند و برای آرامش و خواباندن کودکان شان، به آنان نیز مواد نشه‎آور می‎دهند. بنابر گفته‎های مسوولان وزارت مبارزه با مواد مخدر، این زنان ابتدا از تریاک استفاده می‎کنند و زمانی که اثرگذاری آن کم شد، به هیرویین و دیگر مواد رو می‎آورند.

یک ملیون کودک و 800  هزار زن معتاد
به اساس سروی مشترک سال 2015 ادارۀ مبارزه با مواد مخدر و تنفیذ قانون وزارت خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا(INL) ، وزارت صحت عامه و وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان، در حال حاضر، 3.6 ملیون تن در کشور به مواد مخدر معتاد هستند. این رقم در سال ٢٠١٢ میلادی، 1.6 ملیون و در سال 2009 میلادی، 960 هزار تن تثبیت شده بود. محمد حنیف دانشیار، سخنگوی وزارت مبارزه با مواد مخدر، می‎گوید از میان 3.6 ملیون معتاد، 800 هزار تن آن زنان و یک ملیون تن آن را کودکان تشکیل می‎دهند، در حالی که بر اساس سروی سال 2012، شمار زنان معتاد 250 هزار تن و شمار کودکان معتاد نیز به 250 هزار تن می‎رسیدند. با این حال، آگاهان امور و مردم از افزایش معتادان به خصوص زنان و کودکان در کشور ابراز نگرانی می‎کنند. به گفتۀ آنان، در گذشته، زنان معتاد دور از چشم اجتماع مواد مخدر استفاده می‎کردند اما در این اواخر در ملاء عام از این مواد استفاده می‎کنند. محمدامین، دست‎فروش در پل سوخته، می‎گوید: “یکی دو سال می‎شود که در میان معتادان پل سوخته، زنان هم دیده می‎شوند. حدود 12 زن هستند که در بین مردان مواد استفاده می‎کنند اما بعضی از آن‎ها مواد را می‎گیرند و می‎روند.” به گفتۀ او، در گذشته شاهد چنین مواردی نبوده است اما زنان امروزه بی‌باکانه در میان مردان یکجا از مواد مخدر استفاده می‎کنند.
محمد عالم، یکی دیگر از دست‎فروشان در منطقۀ پل سوختۀ شهر کابل، می‎گوید:”زنان تعداد شان زیاد است، حتا در زیر پل هستند و شب و روز خود را آن جا سپری می‎کنند.”
قربان که غرفۀ کوچکی در پل سوخته دارد، نیز می‎‏گوید:”همۀ زنان جوان هستند. یک دختر خردسال هم است که گدایی می‎کند و بعد پول آن را مواد می‎خرد و خانه می‎برد. تعداد شان روز به روز زیاد شده می‎رود.”
فوزیه، کارمند اجتماعی نجات یکی از مراکز تداوی معتادان، می‎گوید:”در گذشته حدود 30 درصد مریضان ما زنان بودند اما حالا به 80 درصد رسیده‎اند. در حال حاضر، زنان در باغ علی مردان و سایر مناطق در ملاء عام و همراه با مردان یکجا مواد مخدر دود می‎کنند.” به گفتۀ او، هیرویین، کراک، شیشه، تریاک و چرس موادهایی است که زنان از آن‎ها استفاده می‎کنند.

قابل دسترس بودن مواد
در این حال، داکتر سید جاوید بدخش، معاون تخنیکی ریاست کاهش تقاضای مواد مخدر وزارت صحت عامه، به قابل دسترس بودن مواد مخدر اشاره نموده و می‎گوید: “کشور ما تولیدکنندۀ مواد مخدر است. این امر خود اولین کسانی که در ساحات قرار دارند را متأثر می‎سازد. بیکاری، معلولیت‌ها و مهاجرت‎ها هم در ترویج استفاده از مواد مخدر نقش داشته است. اما قابل دسترس بودن مواد عمده‎ترین عاملی است که برای ما هم یک چالش به شمار می‎رود.” به گفتۀ وی، آنان چندین بار این موضوع را با حوزه‎های امنیتی و وزارت امور داخله شریک ساخته‎اند اما آن گونه که باید در زمینه کار نشده است.
شماری از باشندگان کابل نیز می‎گویند که دست‎فروشان به صورت عادی و در ملاء عام مواد را به معتادان می‎فروشند اما پولیس در زمینه کاری نمی‎کند. اما سید مهدی کاظمی، سخنگوی معینیت مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله، از برخورد قاطعانۀ شان در برابر فروشندگان مواد مخدر خبر داده و می‎گوید: “ما تنها در سال 1394 حدود 800 دست‎فروش را دستگیر کردیم و این نشان می‎دهد که ما کار‌های زیادی انجام داده‎ایم.”
او همچنان می‎افزاید: “هرگاه کسی شکایت یا انتقادی دارد به ما همکاری نمایند و گزارش خود را بدهند تا ما اقدام به دستگیری آنان کنیم.”

عدم ارادۀ حکومت برای تداوی معتادان
مسوولان وزارت مبارزه با مواد مخدر و وزارت صحت عامه می‎گویند در حال حاضر، در 31 ولایت کشور، 110 مرکز تداوى براى معتادان وجود دارد که سالانه ظرفیت تداوى حداکثر 40 هزار معتاد را دارد. به گفتۀ آنان، این مراکز دارای 15 بستر تا 1500 بستر است که در یک زمان ظرفیت بستری کردن 3700 معتاد را دارد. از میان 110 مرکز تداوی تنها 18 مرکز آن مختص به تداوی زنان معتاد است.
داکتر سید جاوید بدخش، معاون تخنیکی ریاست کاهش تقاضای مواد مخدر وزارت صحت عامه، می‎گوید در این مراکز بیماران از دوره‎های 45 روز تا 90 روز تحت تداوی قرار می‎گیرند. به گفتۀ وی، معتادان 45 روز تحت درمان قرار می‎گیرند، بعد آموزش‎های ابتدایی مربوط به ترک اعتیاد، مهارت‎های زندگی و درس‎های روان‎شناسی برای شان ارائه می‎شود.
داکتر بدخش می‎افزاید:”در 31 ولایتی که مراکز تداوی بستردار داریم، برنامه‎های تداوی در داخل منزل هم داریم، بنابراین ما مریضانی را که نمی‎خواهند هویت شان افشا شود در خانه‎ها تداوی می‎کنیم.”
در حالی که سالانه 40 هزار معتاد در مراکز ترک اعتیاد تداوی می‎شوند اما گفته می‎شود که شمار زیادی از آنان به نسبت مشکلاتی چون بیکاری و قابل دسترس بودن مواد مخدر دوباره به استفاده از این مواد روی می‎آورند. داکتر بدخش هرچند آمار ریلپس (بازگشت دوباره به اعتیاد پس از تداوی) را بلند می‎خواند اما رقم مشخصی ارایه نمی‎کند. او می‎گوید:”سروی دقیق در مورد شمار ریلپس وجود ندارد اما سروی که در کشور‌های پیشرفته صورت گرفته 70 تا 80 درصد ریلپس در میان مریضان وجود دارد؛ چون خاصیت این بیماری همین است. در کنار عوامل بیرونی مثل بیکاری، نشستن با دوستان معتاد و قابل دسترس بودن مواد در افغانستان ممکن شمار آن بیشتر باشد.” اما او این رقم را نزد خانم‎ها کم‎تر خوانده و می‎افزاید: “شمار ریلپس در زنان به دلیل این که با اجتماع کم‎تر به تماس هستند نسبت به مردان کم‎تر است، مگر این که شوهران شان معتاد باشند و آن‎ها را تشویق کنند که دوباره به مواد مخدر روی بیاورند.”
در این حال، خداداد عرفانی، یکی از اعضای کمسیون مبارزه با مواد مخدر ولسی جرگه، حکومت را به نداشتن اراده برای تداوی معتادان متهم نموده و امکانات موجود برای تداوی آن‎ها را ناکافی می‎خواند. او می‎گوید: “در ولایت‎های چون هرات، تخار، بدخشان و بغلان که ما بازدید داشتیم زنان و اطفال زیادی معتاد هستند اما نظر به تعداد مریضان، ظرفیت‌های تداوی بسیار ناچیز است و همه به امکانات صحی دسترسی ندارند، به خصوص زنانی که در مناطق دورافتاده هستند.”
عرفانی علت اصلى رو آوردن دوبارۀ افراد به مواد مخدر را در نبود برنامه‎هاى کارآموزى و ایجاد شغل براى معتادان دانسته و نهادهاى مسوول را به کم‎‏کارى در این زمینه متهم کرد. وی همچنان گفت: “حکومت اراده‎ای برای رسیدگی به این مریضان ندارد و وزارت مبارزه با مواد مخدر هم پالیسی که روی آن حساب شود، ندارد. در کنار حکومت، جامعۀ جهانی هم توجهی ندارند.”
اما وزارت مبارزه با مواد مخدر از تلاش‎ها برای بلند بردن ظرفیت‎ها در جهت تداوی معتادان سخن می‎گوید. محمد حنیف دانشیار، سخنگوی این وزارت، می‎گوید:” در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی به خرج دادیم تا ظرفیت تداوی خود را بلند ببریم و حالا هم تلاش‌ها وجود دارد تا ظرفیت تداوی بیشتر شود. ایجاد مرکز ملی احیای امید در کمپ فنکس از جملۀ همین تلاش‎ها است. این کار در ولایت ننگرهار و هلمند هم جریان دارد تا چنین کمپلکس‎هایی ایجاد شود.”
به گفتۀ او، جلوگیری از افزایش شمار معتادان در اولویت کاری وزارت مبارزه با مواد مخدر قرار دارد و آنان به این منظور برنامه‎ای را تحت عنوان ” بسیج ملی برای مبارزه با مواد مخدر” به هدف جلوگیری از استفادۀ مواد مخدر و ارایۀ آگاهی از اضرار این پدیده، با وزارت‌های حج و اوقاف، معارف، ارگان‌های محلی و شوراهای مردمی آغاز کرده‎اند.
از سویی هم، وزارت صحت عامه، رسیدگی به این معضل را از اولویت‎های این وزارت می‎خواند اما پایین بودن سطح آگاهی مردم،‌ مشکلات امنیتی، قابل دسترس بودن مواد مخدر برای مردم و  کمبود بودجه در این وزارت را از چالش‎های عمده‎ای می‎خواند که دست‎آوردها و کارکرد آنان را متأثر ساخته است.
این در حالی است که شمارى از آگاهان، ضمن هشدار از افزایش روزافزون شمار معتادان در کشور، مى‎گویند که اگر پروسۀ تداوى و کاریابى براى معتادان، مورد توجه بیشتر دولت و جامعۀ جهانى قرار نگیرد و پول کافی در این بخش اختصاص داده نشود، افغانستان تا ده سال دیگر، با رقم بیشترى از معتادان روبه‎رو خواهد بود، که این مى‎تواند یک چالش بزرگ بعد از امنیت براى کشور باشد.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA