مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال۱۹۷۲ با تصویب مادهای، پنجم جون را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد. از آن سال به بعد از روز جهانی محیط زیست در بسیاری کشورها تجلیل به عمل میآید. هدف از نامگذاری روز جهانی محیط زیست، افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست و جانداران است. اما با وجود این، در افغانستان، محیط زیست و منابع طبیعی آن با تهدیدات گوناگونی مواجه است. به گفته مقامهای اداره محیط زیست، اگر امسال بارندگیهای پیهم در فصل بهار صورت نمیگرفت مشکلات محیط زیستی در کشور بیشتر میشد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال۱۹۷۲ با تصویب ماده های، پنجم جون را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد. از آن سال به بعد از روز جهانی محیط زیست در بسیاری کشورها تجلیل به عمل میآید. هدف از نامگذاری روز جهانی محیط زیست، افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست و جانداران است. اما با وجود این، در افغانستان، محیط زیست و منابع طبیعی آن با تهدیدات گوناگونی مواجه است. به گفته مقامهای اداره محیط زیست، اگر امسال بارندگی های پیهم در فصل بهار صورت نمیگرفت مشکلات محیط زیستی در کشور بیشتر میشد.
صرف نظر از بارندگی های طبیعی، حکومت در راستای حفاظت از محیط زیست تاکنون توجهی چندانی نکرده و حتا محیط زیست و منابع طبیعی در افغانستان تعریف نشده است. علاوه بر این، سطح آگاهی مردم نیز در رابطه به حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی بسیار پایین است. مقامهای اداره ملی محیط زیست میگویند که منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست در دیگر کشورها تعریف مشخص داشته و جزو میراث های جهانی پنداشته میشود، اما در افغانستان تنها یک اداره کوچک به نام اداره محیط زیست ایجاد شده که قدرت اجرایی نیز ندارد.
کاظم همایون، رییس پلان اداره ملی محیط زیست، عدم روحیه همکاری ادارههای دولتی و شهروندان کشور در رابطه به حفاظت از محیط زیست را برای آینده کشور خطرناک میداند. او میگوید: «روحیه همکاری وجود ندارد، اداره محیط زیست یک اداره جدید است و تا همین اواخر برای سایر ادارهها تعریف ناشده بود. ما تلاش کردهایم رییسان پلان ادارهها را هماهنگ سازیم و گفتمانهایی را با ادارههای مختلف به راه اندازیم.»
تخطی‌ها
بر اساس معلوماتی که اداره ملی محیط زیست ارایه میدهد، در افغانستان فضای سبز و منابع طبیعی به گونه نگران کنندهای در حال تخریب شدن است. کاظم همایون میگوید: «هم ادارههای دولتی، هم زورمندان و هم مردم بنابر پایین بودن سطح آگاهی شان فضای سبز و منابع طبیعی را تخریب و به نابودی مواجه میسازند.»
همایون، مشکلات محیط زیستی افغانستان را به دو بخش روستایی و شهری تقسیم میکند و تأکید دارد که بیشتر در پنج شهر کشور محیط زیست تحت تهدید جدی قرار دارد و اداره محیط زیست بیشتر از همه از آلودگی محیط زیست در کابل نگرانی دارد. وی میگوید: «کابل بنابر بالا بودن سطح ساخت و ساز، فقر گسترده، احتراق، خودسریها و کمبود ساحات سبز و زیرساخت های شهری بیشتر دچار مشکلات محیط زیستی میباشد.» به گفته وی، چهار شهر دیگر کشور که به مشکلات محیط زیستی مواجه میباشد شامل جلالآباد، هرات، کندهار و مزار شریف میشود.
البته آگاهان تأکید دارند که محیط زیست روستایی در افغانستان نباید کم اهمیتتر از محیط زیست شهری پنداشته شود، زیرا به هر اندازهای که منابع طبیعی و پوشش گیاهی در روستاها بیشتر باشد، به همان اندازه رجوع مردم به شهرها کمتر خواهد بود. آنچه در قریه ها برای محیط زیست تهدید به شمار میرود، قطع بیرویه جنگلات، تخریب زمین های زراعتی و تخریب پوشش گیاهی روستاها، کوهها و دشت ها میباشد. از نظر آگاهان، نابودی زمین های زراعتی میتواند به اقتصاد و منابع طبیعی ضربه وارد کند که نتیجه آن با گذشت زمان احساس خواهد شد. به باور آنان، نابودی زمین های زراعتی اثر مستقیم به كاهش تولیدات زراعتی دارد. بهمن صادقی، استاد در پوهنتون كابل، به این باور است كه زراعت و موجودیت زمین های زراعتی باعث پاکی محیط زیست میشود، ولی در صورتی كه از بین برده شود، بزرگترین خطر را به محیط زیست وارد میكند. به باور استاد صادقی، عدم آگاهی مردم از اهمیت زراعت و در مواردی هم مافیای زمین سبب شده است در بسیاری از نقاط كشور زمین های زراعتی از بین برده شود. زمین های زراعتی منبع آب و هوا، غذا، ویتامین و انرژی است و در صورتی كه زمین های زراعتی با گذشت هر روز نابود شود، امکان زندگی هم در قریه ها و هم در شهرها دچار مشکل میشود.
قطع جنگلات یکی دیگر از عوامل تخریب محیط زیست در قریه ها میباشد، اما در جریان سالهای گذشته به موضوع حفظ جنگلات توجه چندانی صورت نگرفته و افراد سودجو با استفاده از نابسامانیهای امنیتی و سیاسی، به قطع جنگلات مبادرت ورزیدهاند. کارشناسان محیط زیست انتقاد دارند که دولت از جنگلات کشور حفاظت نمی‌کند و اشخاص تخریبکار و سودجو با قطع جنگلات هم به منابع طبیعی کشور صدمه میزنند و هم دارایی های ملی را به تاراج میبرند.
اما محمدامان امانیار، رییس جنگلات وزارت زراعت و مالداری، با وجودی که از قطع بیرویه جنگلات در کشور اظهار نگرانی میکند ولی نسبت به احیای دوباره ساحات سبز نیز در کشور خوشبین است. او میگوید: «وزارت زراعت و مالداری در همکاری با سایر نهادها، جهت احیای ساحات سبز، سالانه ملیونها اصله نهال را در شهرها غرس میکنند، که این امر نویدی است برای یک افغانستان سبز.»
