مسوولان در قومندانی قوای هوایی کشور میگویند که نیروهای هوایی در یک و نیم دهه گذشته از سوی دولت و نیروهای بینالمللی به فراموشی سپرده شده بود و در این مدت، کمتر به خاطر مجهزسازی و ترمیم دوباره امکانات قوای هـوایــی کار صورت گرفته است. جنرال عبدالوهاب وردک، قومندان قوای هوایی، که در یکگفتگوی اختصاصی با کلید صحبت میکرد، گفت که توجه به نیروهای هوایی پس از آن معطوف شد که نیروهای خارجی کشور را ترک کردند و نیروهای زمینی افغانستان به کمک قوای هوایی نیازمند شدند. به گفته جنرال وردک، هرچند در دو سال اخیر این نیروها مورد توجه دولت و کشورهای خارجی قرار گرفته و پیشرفتهایی نیز در قسمت امکانات این نیروها و همچنان تربیه کدرهای این بخش به میان آمده است، اما هنوزهم دهها بال هلیکوپتر قوای هوایی به دلیل نبود بودجه برای ترمیم آنها، از سالها به این سو زمینگیر مانده است.
در کنار این، قومندان قوای هوایی کشور، نبود سیستم دفاعی، کمبود طیارههای محاربوی و کمبود کدرهای مسلکی در این اداره را از جمله مشکلاتی میخواند که هنوزهم قوای هوایی کشور را با مشکل روبهرو ساخته است.
امکانات قوای هوایی
قوای هوایی افغانستان بسیاری از امکانات خود را که بیشتر ساخت اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، در جریان جنگهای طولانی بهخصوص سالهای جنگ داخلی که پس از سقوط حکومت داکتر نجیبالله در بهار سال 1371 آغاز گردید، از دست داد. حکومت جدید نیز در آستانه سالهای 2008 توجه به این بخش را بیشتر کرد و به تجدید حیات دوباره این نیروها همت گماشت. جنرال وردک میگوید در حال حاضر تعداد مجموعی طیارههای مربوط به قوای هوایی کشور به 140 بال میرسد. این طیارهها در چهار لوا (کابل، کندهار، شیندند و لوای خاص) مستقر شده است. وردک میگوید که نوعیت ایـن طیارهها شامل هلیکوپترهای MI24, MI17 MD530,، C130، C208، A29 و طیارههای بیپیلوت میشود.
قومندان قوای هوایی میگوید از میان رقم یاد شده عملاً حدود 60 درصد آن فعال است و طیارههای باقی مانده نیاز به معاینات تخنیکی دارد. همچنان به گفته قومندان نیروهای هوایی کشور، 15 بال از طیارههای کمک شده به افغانستان به دلیل به سر رسیدن مدت فعالیت شان، از کار بازمانده است. در کنار این، برخی از طیارههایی که در حال حاضر در حالت ایستاده به سر میبرد، جهت ترمیم به بودجه هنگفت نیاز دارد. به گفته جنرال وردک، برای ترمیم اساسی هر یک از این طیارهها، به پنج ملیون دالر نیاز است. وردک گفت در حال حاضر 20 فروند طیاره به ترمیم اساسی نیاز دارد اما به دلیل نبود بودجه این طیارهها همچنان در حالت خوابیده به سر میبرد.
اما دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع ملی، در این مورد به کلید گفت به خاطر ترمیم طیارههای زمینگیر شده روسی قوای هوایی، هماهنگیها و گفتگوهای زیادی با کشورهای روسیه، قزاقستان، چک و هندوستان صورت گرفته است. او گفت که بودجه ترمیم این طیارهها در حال حاضر آماده شده و به زودی ترمیم خواهد شد.
کمبود هلیکوپترهای محاربوی
هرچند در سالهای اخیر برخی طیارههای محاربوی در اختیار نیروهای قوای هوایی قرار گرفته اما با گسترش دامنه ناامنیها، قوای هوایی در بسیاری از موارد مجبور به استفاده از طیارههای ترانسپورتی در بخش محاربوی شدهاند.
پیش از این گزارش شده بود که قوای هوایی کشور در کنار دیگر طیارههای جنگی برای استفاده از طیارههای ترانسپورتی، ماشیندارهای ۲۳ میلیمتری و راکتاندازهای ۵۷ میلیمتری را در هلیکوپترهای ترانسپورتی MI17 نصب کردهاند تا از آن در ماموریتهای حمایتی هوایی کار بگیرند. اکنون نیز جنرال محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع، در گفتگو با کلید، استفاده از این طیارهها را با اهداف نظامی تأیید میکند و میگوید هرچند بیشترین عملیاتهای هوایی توسط طیارههای جنگی انجام میشود اما هنوز هم در موقع ضرورت از هلیکوپترهای ترانسپورتی نوع MI17 استفاده صورت میگیرد.
این موضوع برای قوای مسلح ۳۵۰ هزار نفری کشور که با مخالفان دولت در جنگ اند و در هر هفته حدود ۱50 کشته (طبق گزارش 30 اکتوبر 2016 دفتر مفتش خاص امریکا برای بازسازی افغانستان) میدهند، بسیار نگران کننده است. زیرا به باور آنان بدون حمایت هوایی شکست مخالفان مسلح دولت دشوار خواهد بود، به ویژه پس از آن که دهها هزار سرباز خارجی ماموریت جنگی شان را در افغانستان پایان بخشیدند.
جنرال عبدالوهاب وردک، قومندان قوای هوایی، هرچند وجود برخی از مشکلات در این زمینه را تأیید میکند اما میگوید که قوای هوایی کشور در سال جاری، 9 بال طیاره با قابلیت بمبارد سوپرتوکانو (A29) را که مجهز با تکنالوژی روز میباشد، به دست آورده و قرار است در ماه جدی سال جاری نیز، چهار بال طیاره جنگی A29 به قوای هوایی افغانستان کمک صورت گیرد. وردک میگوید که پس از آغاز فعالیت این طیارهها در میدانهای جنگ، توان رزمی نیروهای هوایی به طور قابل ملاحظهای بالا رفته و دشمن تقریباً زمینگیر شده است. این طیارهها دارای یک ماشیندار قوی برای سرنگونی اهداف ثابت و متحرک است و افزون بر آن، قادر به حمل چندین بمب نیز میباشد.
جنرال وردک میگوید با گذشت هر روز ظرفیت نیروی هوایی از لحاظ کدر، تجهیزات و تکنالوژی بلندتر میرود. به گفته وردک، در جریان سال جاری، قوای هوایی، 18 بال طیاره 530 MD را نیز به دست آورده که هم اکنون در 26 ولایت کشور عملاً حضور دارد. در کنار این، قوایی هوایی کشور در حال حاضر چهار بال جت جنگی نیز در اختیار دارد. با این همه، مسوولان در وزارت دفاع میپذیرند که کمبود طیارههای جنگی در سال 2015 فشار جنگ را بر نیرویهای زمینی کشور بیشتر کرده بود. از سویی هم، بارها گزارشهایی از عدم پوشش به موقع ترانسپورتی و محاربوی قوای زمینی توسط همکاران بخش هوایی شان نشر شده است. مسوولان در وزارت دفاع ملی نیز میپذیرند که شمار هلیکوپترهای جنگی برای حمایت تمام ماموریتهای نظامی کافی نیست. دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع ملی، به کلید گفت با آن هم در حال حاضر، قوای هوایی به صورت روزانه بین 50 تا 200 پرواز محاربوی و غیرمحاربوی و از 10 تا 30 ضربه هوایی مستقلانه را اجرا میکند. وزیری گفت که قوای هوایی کشور، نیاز به حمایتهای مالی بیشتر دارند و تجهیز بیشتر آن هزینه زیادی میطلبد. به گفته وی، تنها یک ساعت پرواز هلیکوپتر در هوا، نزدیک به 13 هزار دالر مصرف در بر دارد.
علیرغم تمام این مشکلات، مسوولان ناتو پیش از این گفته بودند که قوای هوایی افغانستان در بسیاری از زمینهها در حال شکوفایی اند. به گفته این مسوولان، خروج مصدومان از یک حادثه که پیش از این، سه روز طول میکشید، حالا در سه یا چهار ساعت امکانپذیر شده است.
نبود رادار و سیستم دفاعی
در کنار آن چه گفته شد، جنرال عبدالوهاب وردک، قومندان قوای هوایی، میگوید که نیازمندی اساسی قوای هوایی کشور، سیستم دفاعی هوایی است (سیستم دفاعی هوایی شامل رادار، راکت دافع هوا و طیارههای جنگی نوع جت را شامل میشود). به گفته وی، در حال حاضر، قوای هوایی، سیستم دفاعی در اختیار ندارند و با وجود درخواست کمک از سوی دولت و نهادهای بینالمللی برای ایجاد این سیستم، تاکنون سیستم مذکور ایجاد نشده است. وردک در گفتگو با کلید گفت: «ما پالیسی قوای هوایی را در سال 1393 آماده کردیم و آن را به وزارت دفاع و شورای امنیت ملی فرستادیم. {در این پالسی در مورد} ایجاد قوای هوایی، مجهز شدن قوا و ایجاد سیستم دفاعی {یادآوری کردیم} که تاکنون به آن توجه نشده است.»
قومندان قوای هوایی معتقد است که به منظور به پا ایستادن قوای هوایی و ایجاد سیستم دفاعی هوایی به 9 ملیارد دالر نیاز است که در حال حاضر این بودجه موجود نیست. او باور دارد که نهادهای کمک کننده در این زمینه همکاری نمیکنند و دولت خود باید برای مجهزسازی قوای هوایی آستین بر زند.
دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع ملی، با آن که تجهیز کامل قوای هوایی را پرهزینه میخواند اما میگوید که کار به خاطر ایجاد سیستم دفاعی، صنف رادار، صنف توپچی و دافع هوا، جریان دارد و صنف رادار که یک صنف بسیار مهم است، به زودی ساخته میشود؛ زیرا تشکیل این صنف آماده شده و به زودی فعال میشود. مسوولان در وزارت دفاع کشور میگویند که دولت متعهد است تا سال 2024 قوای هوایی را در همه زمینهها اکمال کند.
طیاره به نرخ آهنپاره
با این همه، به نظر میرسد همه طیارههایی که از سوی کشورهای کمک کننده در اختیار قوای هوایی کشور قرار گرفته است، از کیفیت مطلوب برخوردار نمیباشد. عدم سازگاری با شرایط اقلیمی و نبود زمینههای ترمیم این طیارهها باعث شده که برخی از طیارههای کمک شده به دلیل عدم کارآیی به نرخ آهنپاره به فروش برسد.
مفتش خاص ایالات متحده برای بازسازی افغانستان یا سیگار به تاریخ 9 اکتوبر 2014 گزارش داد که ۲۰ فروند طیاره ترانسپورتی ایتالیایی G222 که به مبلغ ۴۸۶ ملیون دالر کمک مالی امریکا برای قوای هوایی افغان خریداری شده بود، پس از آن که زمینگیر شد و سربازان افغان به دلیل نداشتن پرزهجات قادر به ترمیم آن نبودند، به نرخ آهنپاره در بدل 32 هزار دالر امریکایی فروخته شده است.
محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع، با آن که فروش این طیارهها را به قیمت آهنپاره رد میکند اما زمینگیر شدن و بدون استفاده ماندن آنها را تأیید میکند. رادمنش به کلید گفت که طیارههای G222 ساخت ایتالیا با فضای افغانستان سازگاری نداشت و به همین دلیل این طیارهها در پارکی مربوط به قوای هوایی کشور نگهداری میشود. او در پاسخ به این پرسش کلید که سرانجام این طیارهها به چه سرنوشتی دچار میشود، گفت که آن عده از طیارههایی که نمیتواند وظایف حمایوی، انتقالاتی و محاربوی را انجام بدهد، برای مدتی در پارک قوای هوایی نگهداری میشود و پس از آن به شرکت قراردادی مسترد و طیاره جدید درخواست میشود و یا هم خود دولت در مورد این طیارهها، تصمیم نهایی را اتخاذ میکند. رادمنش از مشخص کردن تعداد این طیارهها که در حال حاضر در پارک قوای هوایی نگهداری میشود، خودداری کرد.
کمبود کدرهای جوان
براساس گزارشها، برنامه آموزش قوای هوایی کشور قرار است به تاریخ 31 دسمبر 2017، به پایان برسد. اما مسوولان قوای هوایی میگویند که هنوزهم کدرهای بخش هوایی به اندازه کافی آموزش دیده نشدهاند و نیاز است که متخصصان بیشتری در این زمینه آموزش ببینند.
به گفته جنرال وردک، قوای هوایی به صورت مجموعی در حدود 8 هزار پرسونل کاری دارد. در حال حاضر، بیش از 500 تن از انجنیران بخش قوای هوایی و پیلوتها در خارج از کشور آموزش میبینند.
براساس گفتههای مسوولان وزارت دفاع، در حال حاضر، 140 پیلوت افغان در امریکا، چک و امارات متحده عربی مصروف فراگیری آموزشهای تخنیکی و حرفهیی هستند. همچنان 80 تن از پیلوتها و انجنیران قوای هوایی افغان در هند آموزش میبینند. 200 تن از محصلان در بخش آموزش قوای هوایی مصروف تعلیم اند و قرار است در آینده نزدیک 150 تن آنان که با زبان انگلیسی آشنایی دارند، برای فراگیری آموزشهای بیشتر به خارج از افغانستان اعزام شوند.
وردک از دیگر کشورها نیز خواست که جهت آموزشدهی قوای هوایی افغانستان پیشقدم شوند و به گفته وی، هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
استفاده شخصی
با این همه جنرال عبدالوهاب وردک، قومندان قوای هوایی، گفت که مسوولان دولتی و تاجران به جای آن که به قوای هوایی کشور کمک کنند، از این بخش بیشتر کمک میطلبند. او گفت که بسیاری از تاجران و مسوولان دولتی با آن که پولهای هنگفتی در اختیار دارند اما سفرهای رسمی و شخصی شان را توسط طیـارههـای قـوای هـوایـی انجـام مــیدهنـد. قومندان قوای هوایی گفت در زمان شاه امانالله خان، تاجـران بــه کمک قوای هوایی شتافتند و برای این بخش از هزینه شخصی شان طیاره خریدند. به گفته وی اما در حال حاضر تاجران به جای آن که به قوای هوایی کمک کنند، از این بخش کمک میخواهند.
وردک از این افراد خواست که طیارههای قوای هوایی را برای نیروهای امنیتی و آسیب دیدگان حوادث طبیعی بگذارند و توسط این طیارهها سفر نکنند. او گفت که سفر کارمندان برخی از وزارتخانهها و تاجران توسط طیارههای قوای هوایی در بسیاری از موارد باعث اخلال در پلان کاری این نیروها میشود. محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع ملی، نیز تأیید کرد از طیارههای نظامی به هدف انتقال برخی از کارمندان دولتی و وکلای شورای ملی استفاده میشود. او گفت که این پروازها پیشاپیش توسط درخواست مکتوب از سوی نهاد دولتی و یا وکلای شورای ملی تنظیم و تنها در مکانهایی صورت میگیرد که امکان سفر طیارههای ترانسپورتی میسر نباشد. معاون سخنگوی وزارت دفاع با آن که تأیید کرد که تعدد این سفرها در برخی از روزها ساعات کاری پرسونل هوایی را از 12 به 14 ساعت میکشاند اما مشخص نساخت که روزانه چند پرواز نظامی به اهداف دولتی و یا هم شخصی انجام میشود.
دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع اما گفت که به تازگی رییس جمهور دستور داده که از طیارههای قوای هوایی به هدف شخصی استفاده نشود. به گفته وی، بدون اجازه رییس جمهور، وزارت دفاع هیچ طیارهای را به هدف شخصی در اختیار فرد و یا نهادی نمیگذارد.
تاریخچه قوای هوایی
نخستین اقدامــات بــرای ایجاد ترانسپــورت هــوایــی در افغانستان در زمــان شــاه امــانالله خــان صــورت گرفت و نخستین میدان هوایی کشور در منطقه وزیر اکبرخان کنونی کابل اساسگذاری شد، اما در نتیجه اغتشاشات داخلی این پلان به طور کامل عملی نشد. نظر به گزارشها، نیروهای هوایی افغانستان در سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۹ خورشیدی در سطح منطقه ممتاز بود. اما آمار دقیقی از آخرین تعداد طیارههاى نظامى افغانستان قبل از به قدرت رسیدن مجاهدین در دست نیست. گفته میشود که پیش از سرنگونی حکومت داکتر نجیبالله، افغانستان 500 بال طیاره جنگی داشته است. نظر به گزارشها، در دهه هشتاد میلادی، شوروی سابق قوای هوایی افغانستان را توسعه داد و 300 فروند جت جنگی کمک کرد. علاوه بر آن، افغانستان صاحب ۴۵ فروند طیاره شکاری میگ ۲۱ بود، 60 طیاره جنگی بمبافگن داشت، در حدود ۱۵۰ هلیکوپتر تهاجمی و چند منظوره داشت و صاحب دهها طیاره ترانسپورتی بود.